Fréttablaðið - 04.12.2019, Qupperneq 16

Þorsteinn Friðrik
Halldórsson
tfh@frettabladid.is
Dreifiveitum er ekki heimilt að einskorða r a fork u k aup sín vegna dreifitaps við tengd félög heldur er þeim skylt að bjóða
kaupin út. Þetta er úrskurður kæru-
nefndar útboðsmála en slík raforku-
kaup dreifiveitna geta hlaupið á
milljarði á hverju ári. Framkvæmda-
stjóri smásölufyrirtækis á raforku-
markaði segir úrskurðinn losa um
mjög umfangsmikil viðskipti sem
mikil leynd hefur hvílt yfir.
„Það hafa miklir fjármunir verið
að flæða á milli þessara tengdu fyrir-
tækja sem áður voru eitt og sama
fyrirtækið og við höfum ekki fundið
dæmi um jafn umfangsmikil og vís-
vitandi brot á lögum um opinber
innkaup. Þarna er verið að losa um
mjög umfangsmikil viðskipti sem
mikil leynd hefur hvílt yfir,“ segir
Magnús Júlíusson, framkvæmda-
stjóri Íslenskrar orkumiðlunar, í
samtali við Markaðinn.
Dreifiveitur kaupa reglulega raf-
magn á raforkumarkaði á hverju ári
til að mæta dreifitapi í dreifikerfinu.
Einnig kaupa fyrirtækin rafmagn á
markaði sem þau nota til dæmis í
hitaveitudælur og annað slíkt.
Kærunefnd útboðsmála úrskurð-
aði í lok síðasta mánaðar í máli
Íslenskrar orkumiðlunar, sem selur
raforku í smásölu á almennum
markaði, gegn RARIK sem þarf að
kaupa rafmagn á hverju ári til að
mæta tapi í dreifikerfi sínu eins og
aðrar dreifiveitur. RARIK hefur ein-
göngu keypt rafmagnið af dóttur-
félaginu Orkusölunni, sem starfar á
sama markaði og Íslensk orkumiðl-
un, samkvæmt samningi sem félögin
gerðu árið 2008.
Raforkukaup RARIK af Orku-
sölunni hafa verið töluverð. Í sam-
stæðureikningi RARIK kemur fram
að innri sala vegna raforku hafi
numið 804 milljónum króna árið
2017 og 502 milljónum króna árið
2018. Það jafngildir um 16 prósent-
um af heildarveltu Orkusölunnar
árið 2017 og 9 prósentum árið 2018.
Viðskipti RARIK og Orkusölunnar
eru ekki einsdæmi. Allar dreifiveit-
ur, að Veitum undanskildum, hafa
keypt rafmagn af tengdu félagi til að
mæta dreifitapi án útboðs. Þá hefur
Landsnet keypt raforku til að mæta
tapi í f lutningskerfinu í gegnum
útboðsferli um nokkurra ára skeið.
Íslensk orkumiðlun kærði innkaup
RARIK í vor og krafðist þess að því
yrði gert að bjóða út kaup á raforku
í samræmi við lög um opinber inn-
kaup. Var niðurstaðan sú að RARIK
yrði að bjóða raforkukaupin út.
„Þessi úrskurður hefur þá þýðingu
að á dreifiveitum hvílir ótvíræð
skylda til að fara í útboð en það hefur
allt verið reynt til þess að halda þess-
um viðskiptum innandyra. Með því
að fara ekki í útboð eru dreifiveit-
urnar ekki að tryggja hagkvæmustu
verð á hverjum tíma en kaupa þess
í stað raforku af tengdum aðilum
á uppsettum verðum. Það verð fer
beint inn í gjaldskrá dreifiveitnanna
sem gerir dreifikostnaðinn hærri en
hann hefði þurft að vera. Á endanum
eru það einstaklingar og fyrirtæki
sem borga brúsann fyrir þessa ólög-
mætu háttsemi,“ segir Magnús.
Í málflutningi sínum dró Íslensk
orkumiðlun fram upplýsingar um
tap í f lutningskerfi Landsnets og
meðalverð þess. Bent var á að meðal-
verð RARIk vegna raforkukaupanna
hefði verið 5,676 krónur á kílóvatt-
stund árið 2017 á meðan Landsnet
greiddi 4,572 krónur. Munar rétt
tæplega 20 prósentum.
RARIK bar fyrir sig að útboð væri
flókið í framkvæmd og kæmi í veg
fyrir að fyrirtækið gæti sinnt lög-
bundnu hlutverki sínu. Íslensk orku-
miðlun benti á að bæði Landsnet og
Veitur hefðu ráðist í útboð um nokk-
urra ára skeið án þess að upp hefðu
komið vandamál sem ekki hefði
verið hægt að yfirstíga. Taldi kæru-
nefndin að ekki hefði verið sýnt fram
á hvernig útboð kæmi í veg fyrir að
RARIK gæti sinnt lögbundnu hlut-
verki sínu eða að of f lókið væri að
bjóða út innkaupin. Auk þess væri
ekki að finna heimild í lögum til að
víkja frá skyldu til útboðs á þeim
grundvelli sem málatilbúnaður
RARIK byggði á.
Losnar um veruleg raforkuviðskipti
Dreifiveitunni RARIK er gert skylt að fara með raforkukaup sín vegna dreifitaps í útboð. Áttu eingöngu í viðskiptum við dótturfyr-
irtæki. Viðskipti dreifiveitna vegna dreifitaps hlaupa á hundruðum milljóna króna á ári. Mikil leynd hefur hvílt yfir samningum.
Sögðust geta beitt
eigandavaldi
Raforkulög gera ráð fyrir að
flutningur og dreifing rafmagns
sé háð einkaleyfum en að
framleiðsla og sala rafmagns
sé hverjum sem er heimil og
þar með sé um samkeppnis-
starfsemi að ræða. Þegar lögin
voru innleidd árið 2003 þurftu
raforkufyrirtæki að skilja sér-
leyfishlutann og samkeppnis-
hlutann að.
Íslensk orkumiðlun gerði
athugasemdir við málflutning
RARIK um að dreifiveitan gæti
„beitt eigandavaldi sínu“ yfir
Orkusölunni til að útvega
raforku vegna orkutaps. „Mér
finnst ekki hægt að lýsa þessu
öðruvísi en svo að RARIK hafi
beitt eigandavaldi til þess að
niðurgreiða samkeppnishlut-
ann með sérleyfisstarfseminni,“
segir Magnús.
✿ Umfang raforkukaupa dreifiveitna
vegna dreifitaps árið 2017
1. RARIK 650 milljónir kr.
2. Norðurorka 29 milljónir kr.
3. Rafveita Reyðarfjarðar 19 milljónir kr.
4. Orkubú Vestfjarða 72 milljónir kr.
5. HS veitur 180 milljónir kr.
6. Veitur 227 milljónir kr.
Við höfum ekki
fundið dæmi um
jafn umfangsmikil og
vísvitandi brot á lögum um
opinber innkaup.
Magnús Júlíusson,
framkvæmda-
stjóri Íslenskrar
orkumiðlunar
Dreifiveitur kaupa reglulega rafmagn á raforkumarkaði á hverju ári til að mæta tapi í dreifikerfinu. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
502
milljónir króna
var innri sala
RARIK-samstæð-
unnar árið 2018.
Suðurhraun 1 | 210 Garðabæ | Sími: 59 50 300 | www.isafold.is
Nammidagar (í prentsmiðjunni)
Nói Siríus er eitt af fjölmörgum
matvælafyrirtækjum sem
treysta okkur fyrir því
skemmtilega verkefni að
framleiða umbúðir fyrir þeirra
góðu vörur.
Þannig eru flestir dagar
nammidagar hjá okkur.
4 . D E S E M B E R 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R4 MARKAÐURINN