Fréttablaðið - 21.12.2019, Síða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Hver maður
dafnar við
hjartayl og
kærleika. Það
er mikilvægt
að umvefja
sig og aðra
hlýju og
væntum-
þykju. Um
jólin finna
margir til
einmanaleika
svo hugum að
öðrum,
fjölskyldu,
vinum og
nágrönnum.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
Fyrir nokkrum árum settist ég niður til að skrifa skáldsögu. Bókin sem flýtur nú um í jólabóka-flóðinu og kallast Ég er svikari fjallar um það
hvernig mannkynið bregst við þegar geimverur
hertaka jörðina. Gjarnan er sagt að hin sundraða
dýrategund, Homo sapiens, muni fyrst snúa bökum
saman ef utanaðkomandi hætta steðjar að – eins og
mannýgar geimverur – og ógna öllu lífi á jörðinni. Í
ljós kemur hins vegar að sú ályktin er röng.
Loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna lauk í vik-
unni. Var markmið hennar að ganga frá fyrirkomulagi
Parísarsamkomulagsins um að sporna við útblæstri
gróðurhúsalofttegunda svo að halda megi hnattrænni
hlýnun undir tveimur gráðum. Viðræðurnar urðu þær
lengstu í sögu ráðstefnunnar. En allt kom fyrir ekki.
Þótt áratugurinn sem senn líður undir lok hafi verið
sá heitasti síðan mælingar hófust og allt stefni í að árið
2019 verði meðal þriggja heitustu ára sem mælst hafa
voru niðurstöður ráðstefnunnar vonbrigði. Antonio
Guterres, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
sagði mikilvægt tækifæri hafa glatast. Baráttukonan
Greta Thunberg sakaði ráðstefnufulltrúa um að semja
„undanþágur“, „snjallar bókahaldskúnstir og hug-
myndarík slagorð fyrir almannatengla“ í því skyni að
láta líta út fyrir að verið væri að taka á hlutunum en í
raun væri ekkert verið að gera.
Tími skoðunarinnar
Á sama tíma og loftslagsráðstefnan stóð sem hæst
kallaði Elliði Vignisson, bæjarstjóri í Ölfusi, eftir því
að hætt yrði að nota orðið „afneitunarsinni“ um þá
sem ekki trúa á loftslagsbreytingar. Hann sagði orðið
uppfullt af hroka og jaðra við skoðanakúgun.
Við lifum á tímum skoðunarinnar. Margir leggja
skoðanir og staðreyndir að jöfnu. Það þýðir þó ekki
að algildur sannleikur, hugmyndir sem nánast allir
geta sameinast um, sé ekki til. Flest getum við verið
sammála um að Hitler hafi verið ómenni, Helförin
hafi verið ódæðisverk, fólk eigi að vera gott hvert
við annað og koma samborgurum í nauð til hjálpar.
Algildur sannleikur virðist þó oft aðeins algildur í
fortíð og framtíð. Í samtímanum fylgir sannleikanum
gjarnan samtengingin „en“: „Gyðingahatur er ófyrir-
gefanlegt en ...“ – „Fordómar í garð innflytjenda eru
slæmir en ...“ – „Ástralía brennur en ...“ Í kjölfarið
kemur svo ræða um illvirki Ísraelsríkis, hvort ekki eigi
að hjálpa gamla fólkinu á undan innflytjendum og að
það hafi nú stundum líka verið heitt í gamla daga.
Það getur verið erfitt að leita svara við stóru spurn-
ingum tilverunnar á tímum skoðunarinnar. Sem rit-
höfundur og blaðamaður fæst ég bæði við skáldskap
og staðreyndir í skrifum mínum. Á þessum síðustu
og verstu tímum hallast ég að því að skáldskapurinn
sé ef til vill betur til þess fallinn að fanga sannleikann
en það sem helst er í fréttum. En hvernig getur sann-
leikur falist í uppspuna?
Fáránleiki þess að bregðast ekki við vá sem ógnar
framtíð mannkyns og lífi á jörðinni virðist ekki öllum
ljós. Ef geimverur gerðu hins vegar innrás og hæfu að
útrýma mannkyninu markvisst þætti f lestum fárán-
legt að láta skammtímahagsmuni stjórnmálafólks og
stórfyrirtækja standa í vegi fyrir því að mannfólkið
ynni saman að því að bjarga tegundinni.
Í fortíð, framtíð og hliðarveruleikum skáldskapar-
ins má skoða samtímann frjálsan undan hlekkjum
hugarfars, hagsmuna, fordóma og sjálfsins. Að skrifa
skáldskap er eins og að prjóna. Raunveruleikinn
er óreiða, samflæktur garnhnykill. Að greiða úr
f lækjunni sem mannleg tilvist er og búa til úr henni
sögu dregur ekki úr sannleiksgildi efnisins. Líf okkar
er samflæktur garnhnykill; þótt prjónuð sé úr honum
peysa er enn um að ræða garn.
Bækur eru ekki aðeins besta jólagjöfin heldur má
finna í þeim stóra sannleikann. Vonandi fær Elliði
Vignisson allavega einn harðan pakka frá jólasvein-
inum í ár. Gleðileg jól, kæru lesendur.
Afneitunarsinnar og geimverur
PREN
TU
N
.IS
mánudaga-föstudaga 7.30 -17.30
laugardaga 8.00 -16.00
sunnudaga 9.00 -16.00
Austurströnd 14 • Hringbraut 35
....................................................Sími: 561 1433
www.bjornsbakari.is
PREN
TU
N
.IS
LAUFABRAUÐ
eftir norðlenskri uppskrift
................................................
Hægtað pantasteikt ogósteikt
Eitt af mikilvægari verkefnum Díönu Barran, ráðherra samfélagsmála í Bret-landi, er einmanaleikinn. Fjölmiðlar voru fljótir að segja hana ráðherra einmana-leikans. Auðvitað er þetta meðal annarra verkefna ráðherrans og sagt ólaunað, en
það undirstrikar mikilvægi málaflokksins hjá Bretum.
Einmanaleiki er ekki það sama og að vera einn. Við
erum öll ein með sjálfum okkur. Öll finnum við fyrir
einmanaleika einhvern tímann en það er ekki fyrr en
okkur finnst við vera föst í einmanaleika sem hann
verður að vandamáli. Einmanaleiki einkennist af
depurð yfir því að vera einn og afskiptur og hefur bæði
áhrif á andlega og líkamlega heilsu.
Bretar segja einmanaleikann lýðheilsufaraldur sem
auki líkur á hrörnun, innlögn á hjúkrunarheimili og
dánartíðni. Rannsóknir sýni að skortur á félagslegum
tengslum og félagsleg einangrun hafi ekki einungis
slæm áhrif á andlega heilsu heldur verri áhrif á líkam-
lega heilsu en tóbaksreykingar.
Það er á hátíðum eins og jólum sem við tengjum við
fjölskyldu og vini sem menn finna til einmanaleikans.
Bresku öldrunarlæknasamtökin minntu á mikilvægi
þess nú í vikunni að einmanaleiki ætti ekki að vera
óhjákvæmilegur hluti af því að eldast, sérstaklega ekki
á jólum. Allt samfélagið verði að styðja betur við eldra
fólk og finna leiðir til að rjúfa félagslega einangrun og
hjálpa fólki að tengjast.
En þetta á ekki bara við um eldra fólk. Þegar Emb-
ætti landlæknis á Íslandi fór að mæla einmanaleikann
stóðu menn í þeirri trú að elsta fólkið væri frekar
einmana en hið yngra. Það væri dottið út af vinnu-
markaði, jafnvel búið að missa maka og hefði einangr-
ast. En í ljós kom að ungt fólk í aldurshópnum 18-24
ára er sá hópur sem finnur mest fyrir einmanaleika á
Íslandi. Þar greina menn mun meiri tilfinningalegan
einmanaleika. Strákar upplifi meiri einmanaleika en
stelpur og séu jafnvel minna hamingjusamir að stað-
aldri. Þeir séu auk þess jafn miklar tilfinningaverur
og stelpur en eigi erfitt með að sýna það og einangrist
frekar tilfinningalega. Flest berum við okkur stöðugt
saman við aðra, meðvitað og ómeðvitað, og á þetta
ekki síst við um ungt fólk. Í gegnum samfélagsmiðla er
byggð glansmynd af lífi annarra. Það getur ýtt undir
einmanaleika þegar fábrotið líf er borið saman við að
því er virðist skemmtilegt og ríkulegt líf annarra.
Í Fréttablaðinu í haust tengdi Dóra Guðrún Guð-
mundsdóttir, sviðsstjóri lýðheilsusviðs Embættis
landlæknis, einmanaleikann við hamingju byggða á
velsæld eða farsæld. Það skýri ef til vill þann mun sem
er á hamingju kynslóðanna. Mat á því hvað geri fólk
hamingjusamt sé ólíkt á milli aldurshópa.
Hjá yngra fólki er hamingjan fremur byggð á vel-
sæld sem tengist meira stundargleði og ánægju. Far-
sældarhamingja sem er sterkari hjá eldra fólki tengist
meira þroska og tilgangi lífsins, æðruleysi og þakklæti
og minni áhersla er á stundarsælu.
Hver maður dafnar við hjartayl og kærleika. Það er
mikilvægt að umvefja sig og aðra hlýju og væntum-
þykju. Um jólin finna margir til einmanaleika. Hugum
því að öðrum, fjölskyldu, vinum og nágrönnum.
Asi og einmanaleiki
2 1 . D E S E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN