Skessuhorn - 18.09.2019, Side 21

MIÐVIKUDAGUR 18. SEpTEMBER 2019 21
Pennagrein
því aukast og hann getur hvergi
lent nema hjá almenningi og fyr-
irtækjum í landinu. Lífskjarasamn-
ingurinn hefur trúlega ekki gert ráð
fyrir þeim álögum sem óhjákvæmi-
lega lenda hjá launþegum við þær
breytingar. Sveitarfélögum hlýtur
að vera nauðugur einn kostur að
stórhækka sorpeyðingagjöld til að
bregðast við og fyrirtæki hafa vænt-
anlega ekki aðrar leiðir en að velta
nýjum kostnaðarliðum út í verðlag
vöru og þjónustu.
Ekki klæða sig
í dulargervi!
Það er svo áleitin spurning hvort
áskorun Samskipa og Íslenska
Gámafélagsins er ekki frekar hagn-
aðardrifin en sprottin af hreinum
áhuga á umhverfislausnum þar sem
þessi félög hyggjast taka að sér að
flytja allt sorp úr landi og auka um-
svif sín verulega á þeim forsendum.
Það er auðvitað ekkert að hagnað-
ardrifnum áhuga en alltaf best að
hafa hann án dulargervis.
Skilagjöld
Þá komum við að væntanlegum
skatti sem boðað er að verði sett-
ur á allt sorp sem fer til urðunar. Er
hann skynsamleg leið til að draga
úr urðun? Svarið við því er bæði já
og nei. Það væri hægt að fara skyn-
samlegri leiðir til að ná þeim mark-
miðum sem urðunarskattinum er
ætlað að ná. Það er hægt að minnka
það sem fer til urðunar með því til
dæmis að setja skilagjald á þá vöru-
flokka sem við viljum ekki að fari til
urðunar. Eitt kíló af sorpi sem fer
til urðunar er ekkert betra í jörðu
komið þó það sé með urðunar-
skatti. Það er enginn umhverfisbati
af því.
Það hefur heldur ekki verið sett
fram nein skýring á því í hvað á að
nota skattinn. Á að nýta hann til
fræðslu, á að nýta hann til að draga
úr neyslu eða til einhvers allt ann-
ars? Enn og aftur, við skulum byrja
á toppnum en ekki á endanum.
Minnkum það sem við þurfum að
lokum að urða með fræðslu og betri
lausnum.
Eigum ódýrari orku
Þegar rætt er um urðunarskatt er
oft bent á þá staðreynd að það er
verið að setja urðunarskatta á er-
lendis og er það rétt. Ástæðan fyrir
því er sú að víðast hvar er búið að
byggja stórar brennslustöðvar sem
þurfa mikið hráefni til að geta rekið
sig á hagkvæman hátt og því skiptir
miklu að allt það sorp sem fellur til á
viðkomandi svæði komi til brennslu
svo að reksturinn verði eins hag-
kvæmur og kostur er. Hin hliðin á
málinu er sú staðreynd að víða er
mikill orkuskortur og því tilvalið
að brenna ruslið til að fá orkugjafa,
hita og rafmagn fyrir nærliggjandi
byggð og því eru brennslustöðvarn-
ar oftar en ekki inn í miðjum íbúða-
hverfum. Hins vegar háttar þann-
ig til á Íslandi að við eigum mikið
af vistvænni orku (jarðvarmi og raf-
magn) sem er margfalt ódýrari en
sú orka sem kemur úr brennslu-
stöðvum. Það er því ekki skynsam-
legt að setja urðunarskatt á allt sem
kemur til urðunar út frá þeirri stað-
reynd að það muni alltaf þurfa að
urða eitthvað og því afar óeðlilegt
að ofurskattleggja þann úrgang sem
óhjákvæmilegt og skynsamlegt er
að urða á hverjum tíma.
Finnum góðar lausnir
Að fara vel með það sem við eigum
skiptir máli hjá flestum og gildir
það sama með þá fjármuni sem við
þurfum að nota til að koma sorpinu
okkar fyrir. Við þurfum á hverjum
tíma að hugsa um það hvernig við
fáum bestu umhverfislausnina, sem
jafnframt kostar sem minnstu fjár-
munina. Þetta er oft viðkvæmt að
nefna, þ.e. peninga og umhverfis-
lausnir, en þeir sem þurfa að greiða
kostnaðinn finna fyrir fjárhagslegu
hliðinni og það er, þegar upp er
staðið, almenningur í landinu.
Því er eðlilegt að gerð sé sú
krafa að vandað sé til fjárhagshliðar
málsins og hugað að þeirri hlið um
leið og við gerum kröfu um að þær
lausnir sem við veljum séu ásættan-
legar út frá umhverfissjónarmiði.
Verum skynsöm hvað þetta varð-
ar og finnum góðar og hagkvæmar
lausnir. Því er kannski vandsvarað
hvort aukinn kostnaður vegna ann-
ars vegar útflutnings og hins vegar
skattlagningar verði ásættanlegur.
Einhverjum kann að finnst hann
nauðsynlegur fórnarkostnaður til
að ná einhverjum árangri, öðrum
mun þykja hann beinlínis fáránleg-
ur. Svo er spurning hvort hár kostn-
aður leiðir af sér óæskilegar svartar
lausnir þar sem hitt og þetta fer í
auknum mæli að finnast í skurðum
og gjótum.
Er skynsamlegt að
hætta urðun?
Það hlýtur að skipta okkur öll máli
og vera ábyrg afstaða að við sem
þjóð tökum sjálf ábyrgð á því sem
fellur til við okkar neyslu og séum
sjálfbær í þeim skilningi að við höf-
um lausnir sem ekki eru ofurseldar
erlendum viðskiptasveiflum og póli-
tískum ákvörðunum. Hér á landi
þurfa því að vera/verða til leiðir til
að meðhöndla það sorp sem til fell-
ur. Reikna má með að innan fárra
ára muni margar þjóðir setja skorð-
ur við því að tekið sé við sorpi frá
öðrum nema með sérstökum skil-
yrðum. Við sáum afleiðingarnar af
því þegar Kínverjar hættu að taka
við plasti svo eitt dæmi sé nefnt.
Til að setja þessa umræðu í meira
samhengi hingað heim, þá getum
við spurt okkur sjálf að því hvort
við Íslendingar værum tilbúnir til
að taka við sorpi frá öðrum löndum.
Án þess að fullyrða neitt um svör
við þeirri spurningu er næsta víst að
svarið við henni yrði eitt stórt nei.
Það má svo ekki gleymast að það er á
ábyrgð sveitarfélaga að sjá til þess að
til séu lausnir til förgunar úrgangs.
Þá ábyrgð er ekki hægt að framselja
eða færa til einkafyrirtækja.
Umræða um urðun og brennslu
erlendis hefur sannarlega ýtt hressi-
lega undir umræðu um neysluna og
þau umhverfisáhrif sem hún hefur.
Þar hefur urðunin verið dæmd án
mikillar þekkingar á þeirri með-
höndlun en á sama tíma hefur orð-
ið ánægjuleg þróun í átt til aukinn-
ar flokkunar og endurvinnslu. Von-
andi leiðir umræðan til minni neyslu
og betri meðferðar á því efni sem
neyslusamfélagið nýtir og hefur síð-
an fleygt án mikillar umhugsunar.
Leitum skynsamlegustu
leiðanna
Í fyrirsögn þessa greinarkorns er
sett fram spurningin: „Er skynsam-
legt að hætta urðun sorps?“ Svar-
ið við þeirri spurningu er alfarið
neitandi. Ekki að svo komnu máli.
Leggjum okkur frekar fram um að
draga úr urðun úrgangs með marg-
víslegum leiðum, finnum bestun á
allt það sem fellur til, flokkum það
sem við getum flokkað frá, endur-
nýtum það sem hægt er að endur-
nýta og urðum það sem skynsam-
legt er að urða. En stefnum að því
að urðun verði sem minnst og helst
alveg óþörf í framtíðinni. Breytum
síðan urðunarstöðum í skógræktar-
reiti sem hjálpa okkur með kolefn-
issporið mannkyninu til heilla.
Kristinn Jónasson bæjarstjóri í
Snæfellsbæ. Höf. er formaður stjórnar
Sorpurðunar Vesturlands.
Magnús B. Jónsson, formaður
stjórnar Norðurár bs.
Sorpurðunarstaðurinn í Fíflholtum á Mýrum.
Nýr metangasbrennari á athafnasvæði Sorpurðunar Vesturlands í Fíflholtum.