Hugur og hönd - 01.06.1970, Blaðsíða 24

SNÆLDUSNÚÐAR. Sýnishorn af nokkrum snœldusnúSum í ÞjóSminjasafni. SnúSarnir eru úr steini, beini og tré.
lialasnælda
Baöstofulífið gamla er horfið, og var
það þó einu sinni mjög sterkur þáttur
íslenzkrar menningar. Enn eru til gaml-
ir menn sem minnast kvöldvökunnar í
íslenzkri baðstofu. Þegar þeir leggja við
hlustir, heyra þeir óminn af gamal-
kunnum hljóðum, rímnakveðskap og
sögulestur. en á bak við urg í kömbum,
skelli í vef. tif í prjónum, þyt í rokkum.
En þess er víst ekki langt að bíða, að
síðasta bergmálið af þessari sinfoníu
íslenzks baðstofulífs deyi út í íslenzkum
huga.
Rokkurinn með þyt sínum leysti ann-
að og hljóðlátara tæki af hólmi. Það
lifði þó sínu lífi í skugga hans og til
aukaverka langt fram á okkar daga.
Halasnældan, þetta fábrotna tæki til að
spinna allt sern spinna þurfti, gegndi
undraverðu hlutverki í verkmenningu
þjóðarinnar frá landnámsöld og þangað
til rokkurinn tók smám saman við af
henni á 18. öld. Og frá landnámsöld
nær saga hennar eins langt aftur í
fyrnsku og augað eygir.
Halasnældan er saman sett úr þremur
hlutum: halanum, sem er sívalur, grann-
ur og niðurmjókkandi teinn úr tré,
snúðnum, sem er festur efst á halann, og
hnokka úr eir eða járni efst. Þessu lík
hefur snældan verið frá örófi alda. Allir
hlutirnir eru einfaldir í sniðum, en
snúðurinn er eftirtektarverðastur. Ef
við gröfum í fornar bæjarrústir, finn-
um við ætíð snældusnúða, stundum
marga. Þeir eru venjulega úr mjúkum
steini, stundum blýi, kringlóttir, fáeinir
sentimetrar í þvermál, kúptir að ofan,
flatir að neðan, með kringlótt auga í
miðju, til festingar á snælduhalanum.
Oftast eru þessir fornu snældusnúðar
lítt skreyttir, stundum þó með einföldu
24
HUGUR OG HOND