Bændablaðið - 07.07.2016, Side 24

24 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júlí 2016
„Lífrænt er framtíðin“ segir Oddný Anna Björnsdóttir, ráðgjafi hjá Krónunni:
Krónan veðjar á lífrænar matvörur
– Verslunin hefur tryggt sér allt lífrænt lambakjöt sem er í boði hjá sláturleyfishöfum
Stjórnendur matvöruverslana
Krónunnar hafa mótað mark-
vissa stefnu um að auka framboð
á lífrænt ræktuðum vörum. Að
sama skapi verður lögð áhersla á
hollar matvörur, dýravelferð og
umhverfisvernd. Það vantar tilf-
innanlega fjölbreyttara úrval af
lífrænum innlendum búvörum að
mati verslunarinnar sem biðlar til
bænda um að setja aukinn kraft í
lífræna ræktun.
Oddný Anna Björnsdóttir, ráð-
gjafi hjá Krónunni, segir að það sé
siðferðislega rétt að fara þessa leið.
Þróunin á dagvörumarkaðnum sé
hröð og eftirspurn mikil eftir vörum
sem uppfylla vaxandi kröfur neyt-
enda. „Neytendur eru að kalla eftir
hollari valkostum, aukinni dýravel-
ferð og umhverfisvernd. Allt þetta er
sameinað í lífrænt vottuðum vörum,“
segir Oddný Anna, sem hefur meðal
annars starfað sem framkvæmdastjóri
heildsölunnar Yggdrasils og setið í
framkvæmdanefnd Samtaka líf-
rænna neytenda. Hún bendir á að
lífsstílssjúkdómar séu ein mesta
heilbrigðisógn okkar tíma og kostn-
aðurinn við að meðhöndla þá sé mik-
ill. Almenningur er farinn að átta sig
betur á aðbúnaði búfjár í nútímabú-
skap og þeirri mengun sem kemur
frá landbúnaði, einna helst af völdum
þrengslabúskapar, eiturefna og tilbú-
ins áburðar. „Allir þurfa að leggjast
á eitt við að snúa þessari þróun við
og geta matvöruverslanir haft mikil
jákvæð áhrif. Krónan ætlar sér að
vera í fararbroddi; bæði hvað varðar
framboð á lífrænt vottuðum vörum
og hollustu almennt.“
Sælgætið víkur fyrir hollustunni
„Fyrir utan að stórauka úrvalið af líf-
-rænum vörum höfum við sem dæmi
stigið þau skref að fjarlægja allt sæl-
gæti af kassasvæði, hafa ávaxta- og
grænmetisdeildina fremst í versl-
unum ásamt því að stækka hana, setja
fyrir framan sykrað gos og stórar
á skýrari og aðgengilegri hátt,“ segir
Oddný Anna.
Viðbrögð neytenda eru góð
„Við höfum séð tugprósenta árlegan
vöxt í lífrænum vörum enda aukið
úrvalið verulega sem og það pláss og
sýnileika sem vörurnar fá. Á sama tíma
hefur verðið lækkað og hefur mest-
ur árangur náðst með vörumerkinu
okk ar Grön Balance sem kemur frá
Danmörku. Verðið á þeirri vörulínu
er svipað eða örlítið hærra en á „ólíf-
rænu“ merkjunum. Söluhæstu lífrænu
vörurnar í dag eru jurtamjólk, safar,
hnetur og fræ, olíur, baunir, kornmeti,
gos og súkkulaði.
Úrvalið og vöxturinn hefur fyrst
og fremst verið í hinum svokallaða
„þurrvöruflokki“ sem ofantaldar
vörur falla inn í, þar sem úrvalið af
ferskvörunni (kjöt og fiskur, ávextir
og grænmeti, mjólkurvörur og brauð-
meti) er því miður enn takmarkað
en þær eru um tveir þriðju hlutar
verðmætis meðal matarkörfunnar
á Íslandi enda grunnurinn í neyslu
landsmanna.“
Þurfum að auka við ferskvöruna
Oddný Anna segir að hlutfall lífrænna
matvæla af neyslu landsmanna verði
aldrei verulegt fyrr en úrvalið aukist
í ferskvörunni, en þar liggur helsta
hindrunin að hennar mati. „Það er
ástæðan fyrir því að Krónan réði mig
sem ráðgjafa. Mitt hlutverk er að að-
leiðir til að auka verulega framboð og
sölu á lífrænum ferskvörum.“
Hún segir einfaldara að flytja inn
þurrvöruna en ferskvöruna þar sem
verulegar hömlur séu á innflutningi
vegna tolla. „Þótt enginn vottaður
lífrænn kjúklingur, nauta- eða
svínakjöt sé framleitt á Íslandi þá eru
verndartollar lagðir á innflutt lífrænt
kjöt sem hækkar innflutningsverðið
um tugi, jafnvel hundruð prósenta.
Sama á við um kartöflur sem dæmi.
Þótt verslanir geti ekki nálgast lífrænar
kartöflur innanlands þá bera þær
innfluttu háa verndartolla,“ segir hún.
Lífrænt lambakjöt, egg og
mjólkurvörur
Í dag er lambakjöt eina lífrænt vottaða
kjötið sem til er og býður Krónan upp á
það í stóru verslununum sínum í Lind-
um, á Granda, í Mosfellsbæ, í Flata-
hrauni og á Selfossi. Í haust verður
það enn aðgengilegra í sláturtíðinni en
kjötkaupmenn Krónunnar hafa tryggt
sér eins mikið magn og kostur var á.
Oddný Anna fagnar auknu úrvali af
innlendum lífrænum búvörum en fleiri
bændur þurfa að fara út í lífræna fram-
leiðslu að hennar mati. „Í febrúar komu
fyrstu lífrænu eggin á markað sem var
stórt og afar jákvætt skref sem ber að
þakka Nesbú-eggjum fyrir að taka.
Það er ánægjulegt að segja frá því að
nú, innan við fjórum mánuðum síðar,
er hlutfall þeirra af heildarsölu eggja
orðið verulegt í verslunum Krónunnar
– í raun langt umfram væntingar.“ Hún
segir lífrænu mjólkurvörurnar frá
BioBú hafa selst vel um langa hríð og
þar hafi úrvalið aukist en fyrirtækið
anni vart eftirspurn. Grunnvörurnar
vanti tilfinnanlega í lífrænu mjólkur-
vörunum; mjólk, ost, smjör og rjóma.
Þurfa að stórauka innflutning á
lífrænu grænmeti
„Íslenska lífræna grænmetið selst
alltaf upp og er ekki fáanlegt árið
um kring og úrvalið einnig afar
takmarkað. Þess vegna höfum við
því að bjóða upp á lífrænan valkost
á samkeppnishæfu verði í sem
skrefum að því. Mesta úrvalið í dag
lífrænum ávöxtum og grænmeti,
að stærstum hluta undir merkjum
Grön Balance
frá Danmörku. Það er mikil synd að
ekki sé hægt að nálgast það hér á
landi því við höfum allt sem þarf
til að geta orðið að mestu sjálfbær í
grænmeti,“ segir Oddný Anna.
Sala á lífrænum vörum mest á
höfuðborgarsvæðinu
Sala á lífrænum matvörum er enn
sem komið er mun meiri á höfuð-
borgarsvæðinu og í stærri bæjum
úti á landi þar sem stórar lágvöru-
verðsverslanir eru. Oddný Anna telur
að skýringarnar á því megi meðal
-
inu keyrir í þær verslanir til að gera
stórinnkaup og kaupir þá frekar líf-
rænu vörurnar þar, þar sem þær eru
í meira úrvali og á lægra verði en í
litlum verslunum.
Oddný Anna segir að rannsóknir
á kauphegðun íslenskra neytenda
sem vilja lífrænar vörur hafi ekki
verið gerðar á seinni árum. „Erlendar
rannsóknir hafa sýnt að nýbakaðir
foreldrar, þá sérstaklega mæður, sé
stærsti hópurinn. Oft er það ekki
fyrr en við byrjum að eignast börn
að við förum að skoða virkilega
hvað við látum ofan í okkur og
þá sérstaklega ofan í þennan nýja
ofurviðkvæma einstakling sem við
viljum að sjálfsögðu að fái allt það
besta og hreinasta. Það leiðir fólk
að lífrænum vörum og hefur lífræni
barnamaturinn algera sérstöðu en
þrír fjórðu hlutar sölu barnamatar eru
lífrænt vottaðar vörur. Þegar fólk er
svo komið á bragðið fer það að auka
hlutfall lífrænna vara í eigin neyslu
og neyslu allrar fjölskyldunnar,“ segir
hún.
Hvaðan koma lífrænu vörurnar?
Lífrænu þurrvörurnar sem Krónan
selur koma einna helst frá Danmörku,
Þýskalandi og Hollandi en töluvert
framboð er einnig af vörum frá Bret-
löndum.
„Ferskvörurnar eru mestmegnis
íslenskar en það á eftir að breytast.
Við getum ekki bara setið og beðið
eftir að framboðið aukist hér á landi
og munum því auka verulega inn-
flutning á lífrænum ferskvörum,
þ.m.t. grænmeti og ávöxtum, kjöti
og mjólkurvörum.
Við munum þó ávallt leggja mesta
áherslu á lífrænar íslenskar ferskvörur
og fögnum þeim nýjungum sem koma
á markaðinn. Sem betur fer er gróska
og gerjun á markaðinum og við erum
vongóð um að geta, í samstarfi við
íslenska bændur og framleiðendur,
bætt framboðið verulega á næstu
misserum,“ segir Oddný Anna.
Lífrænt er framtíðin
Íslenskir bændur hafa sumir hverjir
farið út í lífræna ræktun og fram-
leiðslu en betur má ef duga skal.
Hvaða skilaboð hefur verslunin til
þeirra bænda sem gætu hugsað sér
að fara út í lífræna ræktun?
„Lífrænt er framtíðin. Þangað er
markaðurinn að þróast þrátt fyrir að
sterkir hagsmunaaðilar um allan heim
reyni hvað þeir geta til að standa í
vegi fyrir því. Danir hafa mótað sér
þá stefnu að verða 100% lífrænt land
og ætla að tvöfalda framleiðsluna sem
þegar er sú hæsta í Evrópu fyrir árið
2020. Þeir hafa lengi verið á þeirri
vegferð og hafa stjórnvöld stutt dyggi-
lega við lífræna geirann sem hefur
skilað miklum árangri.
Að verða 100% lífræn þjóð er að
auki svar þeirra við því að þeir finna
að landbúnaðarvörurnar þeirra séu
ekki samkeppnishæfar í verði við
landbúnaðarvörurnar frá stóru land-
búnaðarþjóðunum sem hafa tiltölu-
lega nýlega fengið aðgang að innri
markaði ESB. Einnig fá þeir jákvæða
ímynd og gæðastimpil á sinn land-
búnað. Með þessu skapa þeir sér sér-
stöðu og fara inn á markað þar sem
eftirspurnin er sífellt að aukast og er
mun meiri en framboðið.
Væri ekki upplagt að taka frænd-
ur okkar Dani til fyrirmyndar? Það
myndi sannarlega bæta ímynd Íslands,
styrkja ferðamannaiðnaðinn og vera
góð leið til að auka umhverfismiðaðan
árangur og sjálfbærni í landbúnaði
almennt,“ segir Oddný Anna.
Fá bændur betur borgað fyrir
lífrænar vörur?
Oddný Anna segir það ólíkt eftir vöru-
merkjum og vöruflokkum hver verð-
munurinn sé en gott sé að miða við að
lífræni valkosturinn sé ekki meira en
20–25% dýrari en sá „hefðbundni“ til
að ná til breiðs hóps neytenda. „Sem
dæmi er munurinn á mjólkurvörum í
Danmörku í kringum 20%. Það er því
það álag sem bændur ættu að reyna
að miða við þegar þeir eru að velta
því fyrir sér hvort þeir eigi að fara
út í lífræna ræktun. Munurinn hér á
landi hefur þó sannarlega verið og er
í sumum tilfellum umtalsvert meiri,
en einnig minni og jafnvel enginn
eins og á sumum vörum í Grön
Balance-línunni okkar.“ Hún leggur
jafnframt áherslu á mikilvægi þess að
bera saman vörur af sambærilegum
gæðum, með sambærilegt hráefna-
innihald þegar verðsamanburður er
gerður. „Það má ekki taka ódýrasta
valkostinn sem inniheldur jafnvel
umtalsvert magn af ódýrum fylling-
arefnum við hágæða lífrænan valkost
án fyllingarefna,“ segir Oddný Anna.
Bættur aðbúnaður og
upprunamerkingar skila árangri
„Mikilvægasta skrefið í búfjárrækt-
inni er bættur aðbúnaður og fögnum
við hverju því skrefi sem tekið er í
þá átt, samanber hvað Matfugl og
Litla gula hænan eru að gera með
sínum „velferðarkjúklingum“ sem
dæmi. Það er afskaplega jákvætt að
sjá að lífrænu eggin ásamt eggjun-
um frá lausagönguhænum séu búin
að taka fram úr búrhænueggjum í
sölu,“ segir Oddný Anna og bætir því
við að krafan um upprunamerkingar
búvara sé einnig hávær. „Neytendur
vilja vita hvaðan kjötið kemur og
geta verið vissir um að það komi
ekki frá bæjum þar sem skepnurn-
ar eru illa hirtar. Grænmetisbændur
hafa svarað því kalli mjög vel og það
skref sem Fjallalamb á Kópaskeri
var að taka er aðdáunarvert varðandi
upprunamerkingar á lambakjöti.“
Oddný Anna nefnir í lokin ánægju
sína með þau skref sem voru stigin í
viðræðum um nýja búvörusamninga.
„Þar eru 335 milljónir eyrna-
merktar markmiðinu að auka vægi
lífrænnar framleiðslu á tímabilinu
eða um 32–35 milljónir króna á
ári. Fjármunirnir eru ætlaðir til að
styðja við aðlögun að lífrænum
framleiðsluháttum, þ.e. aðstoða
framleiðendur við að uppfylla þær
kröfur sem lífræn búvöruframleiðsla
hefur í för með sér og auka fram-
boð slíkra vara á markaði. Vonandi
hvetur þetta bændur til að taka þetta
jákvæða skref!“ segir Oddný Anna
Björnsdóttir, ráðgjafi hjá Krónunni.
/TB
Myndir / TB