Bændablaðið - 24.05.2018, Síða 31

31Bændablaðið | Fimmtudagur 24. maí 2018
og ekki síst er það mikilvægt fyrir
okkur með allt þetta kolefnisspor
vegna flutninga til og frá landinu.
Samkvæmt áætlun EES verður
urðun á sorpi skattlögð eftir 2030.
Það er því algjör tímaskekkja að vera
að urða plast með öðru sorpi uppi í
Álfsnesi,“ segir Sigurður.
Tala minna og framkvæma meira
Hann bendir á að mikill
tvískinnungur sé ríkjandi í þessum
málum og blekkingum óspart beitt.
„Við hér á Íslandi erum mjög
aftarlega á merinni hvað varðar
endurvinnslu. Þótt margar skýrslur
segi annað og að við státum af
því að standa við loforð sem við
höfum gefið. Samkvæmt skýrslu
umhverfisráðuneytisins eigum við
nú að endurvinna 20,5% af því
plasti sem fellur til hér á landi.
Það er kannski kominn tími til að
endurvinna allar þessar skýrslur, tala
minna og framkvæma meira.“
Kolefnislosun Íslendinga frá
sorpi jókst um 41,64%
Sinnuleysi stjórnvalda á Íslandi
gagnvart endurvinnslumálum er
í raun með ólíkindum, sér í lagi
ef skoðuð er hávær umræða um
kolefnislosun. Samkvæmt tölum
World Recource Institute (WRI)
þá jókst kolefnislosun frá sorpi á
Íslandi um 41,64% frá 1990 til 2014.
Á sama tíma dróst kolefnisútlosun
frá sorpi í Þýskalandi saman um
79,71%, í Hollandi var samdrátturinn
59,40% og 34% í Noregi. Danir eru
nokkrir eftirbátar þessara þjóða með
aukningu á kolefnislosun frá sorpi
upp á 1,39% sem er þó hátíð miðað
við Ísland.
Á Íslandi er mikið talað um
kolefnislosun frá bílum, sem talin
er 7–18% allt eftir því hver setur
tölurnar fram. Í einni skýrslu er
talað um að losunin frá umferðinni
í heild geti numið allt að 31%. Í
nýjustu skýrslu Umhverfisstofnunar
sem gefin var út 16. apríl sl. eru
vegasamgöngur sagðar losa 19,5%.
Þar er líka sagt að urðun úrgangs
losi 4,6%, en samkvæmt skýrslu
WRI nemur heildar kolefnislosun
Íslendinga frá úrgangi 8% og hefur
verið að vaxa hröðum skrefum.
Þetta gengur ekki lengur
„Heimildamyndin Dir ty
Business, sem sýnd var á SKY-
sjónvarpsstöðinni í Bretlandi fyrir
nokkru, lýsir mjög vel hversu
flutningsmiðaðar þjóðir eru orðnar
og að við þurfum að vera ábyrgari
í meðferð úrgangsefna og getum
sýnt fram á að það sem sagt er fara
í endurvinnslu endi ekki í ruslahaug
einhvers staðar í Asíu. Þá skortir
hvata til að gera betur, en menn hafa
komist upp með þetta og hafa nýtt
sér það. Menn hafa þannig verið að
ýta vandanum yfir á aðrar þjóðir og
það er ekkert öðruvísi á Íslandi en
hjá öðrum þjóðum. Ég held að menn
séu þó að átta sig á því hér heima
að þetta gengur ekki lengur.
Við höfum mjög gott
kerfi varðandi endurheimt á
gosdrykkjaumbúðum sem byggir
á skilagjaldi sem sett er á þær við
innflutning. Við hefðum viljað fá
slíkt á öll endurvinnanleg hráefni.
Lykillinn að þessu liggur í því að
ganga mikið lengra en gert er við
flokkun á úrgangi.“
Plastið er ekki versti óvinurinn
heldur maðurinn sjálfur
„Ég hef oft verið spurður út í þessi
mál og ég segi þá gjarnan að plastið
sé ekki endilega versti óvinurinn.
Það erum fremur við sjálf og
hvernig við höfum umgengist
plastið. Plastið er í sjálfu sér gott
efni og oft nær ómissandi í nútíma
samfélagi. Menn reka t.d. vart
heilbrigðisstofnun eða nokkuð
annað án þess að plast komi ekki
þar við sögu. Málið er bara hvað
við gerum svo við plastið sem við
þurfum ekki lengur á að halda.“
Hvert tonn af endurunnu plasti
sparar 1,6 tonn af olíu
„Hjá stöð eins og okkar snýst málið
um að fá eins vel flokkað og hreint
úrgangsplast inn til okkar og hægt
er. Þeim mun auðveldari verður
eftirleikurinn við að koma þessu
plasti í það form að hægt sé að nýta
það aftur til að búa til nýja hluti. Það
sparast 1,6 tonn af olíu fyrir hvert
tonn af plasti sem er endurunnið.“
Plast af umhverfisástæðum?
Annars bendir Sigurður á að yfir-
lýsingagleðin, tvískinnungurinn og
hræsnin leynist víða. Menn rjúki
til og stökkvi úr einum öfgunum í
aðrar. Þannig hafi menn tekið plastið
á sínum tíma opnum örmum m.a.
af umhverfisástæðum. Það hafi
verið vegna þess að menn vildu að
fólk hætti að nota bréfpoka til að
minnka pappírsnotkun sem sögð
var vera að útrýma skógunum.
Sömu fullyrðingu var beitt gagn-
vart prentmiðlum áratugum saman
og mikillar notkunar pappírs í dag-
blöð, tímarit og síðan tölvupappírinn
fræga undir lok síðustu aldar. Að
vísu var gengið mjög á hina fornu
skóga í Evrópu á átjándu og nítjándu
öld. Þegar kom fram á þá tuttugustu
áttuðu menn sig á þessu og fóru að
snúa við blaðinu. Frá seinni heims-
styrjöldinni voru einnig settar í gang
miklar áætlanir um að græða upp
skóga. Pappírsframleiðendur hófu
líka þá vegferð að planta skógum
sem nýta átti til pappírsgerðar.
Samkvæmt úttekt í World Views
sem birt var í desember 2014 hafði
orðið gríðarleg aukning í vexti skóga
um alla Evrópu frá árinu 1900, þvert
á hástemmdar fullyrðingar nær alla
síðustu öld. Skógarþekja í Bretlandi
hafði t.d. aukist úr 2–3% af flatar-
máli í 10–12%. Víða hafði aukn-
ingin verið enn meiri. Helsti gallinn
við þessa nútímaskóga er einsleitni
viðartegunda sem orsakast fyrst og
fremsta af nýtingargildi, m.a. fyrir
pappírsiðnaðinn.
Mikil sérstaða á Íslandi
Hiti er mikilvægur þáttur við
endurvinnslu á plasti og því eru
Íslendingar í mikilli sérstöðu á
heimsvísu með allt sitt jarðhitavatn
og hreinu raforku. Flestar aðrar
þjóðir verða að verulegu leyti að
framleiða þá orku sem til þarf við
endurvinnsluna með kolum, olíu,
gasi eða kjarnorku. Meira að segja
Svíar og þjóðverjar sem standa þó
einna fremst í endurvinnslumálunum.
Í Svíþjóð er t.d. umtalsverðu magni
af sorpi brennt og sú orka nýtt til að
framleiða hita og raforku.
„Okkar sérstaða í orkumálum
með okkar jarðhitamöguleika hefur
líka leitt til þess að við höfum
orðið að fara aðrar leiðir en aðrir
við endurvinnsluna. Við erum
búnir að vera í tvö og hálft ár að
ná tæknilegum tökum á þessu því
við gátum ekki leitað til annarra um
hvernig svona verksmiðja ætti að
líta út. Á móti kemur að við getum
gert þetta með hagkvæmari hætti
en hægt er erlendis en höfum aftur
á móti ekki aðgang að því magni
sem aðrir hafa.
Á meðan erlendar endur-
vinnslustöðvar eru kannski að taka 40
til 50 þúsund tonn af plasti í gegnum
sig á ári, þá falla hér til í kringum
2.000 tonn af heyrúlluplasti á ári.
Við megum ekki heldur flytja inn
notað heyrúlluplast til endurvinnslu
samkvæmt búfjárlögum og vegna
smithættu,“ segir Sigurður.
Bændur standa sig vel í skilum
Sigurður segir að íslenskir bændur
séu farnir að standa sig vel við að
skila til þeirra heyrúlluplasti. Þannig
fái Pure North í Hveragerði til sín
megnið af öllu slíku plasti sem til
fellur á landinu. Búið er að rúlla í
gegn í kringum 1.500 tonnum frá því
endurvinnslan hófst af krafti í fyrra.
Bændur fái viðurkenningu fyrir
að standa sig vel
„Bændur sem hafa komið og skoðað
okkar starfsemi átta sig betur á um
hvað málið snýst. Í framhaldinu
hugsa þeir betur um plastið, skila
því hreinna inn og flokka það betur.
Við viljum ganga ennþá lengra.
Þannig að þau bú sem flokka til
endurvinnslu og skila inn hreinu og
góðu plasti fái vottun og að það verði
hluti af þeirra gæðavottunarferli.
Þetta eru jú matvælaframleiðendur
og meðferð úrgangsefna á að vera
sjálfsagður hluti af öllum pakkanum.
Ef við ætlum að gera hlutina af
einhverju viti, þá þurfum við að
umbuna þeim sem eru fremstir í
flokki,“ segir Sigurður.
Endurskoða þyrfti
flutningsjöfnunarkostnað
Vandinn sem þar er helst við að
glíma er misvægi í flutningsjöfnun.
Þar er að sögn Sigurðar miðað við
að fjármunir til flutningsjöfnunar
skerðist eftir því sem bændur eru
nær útflutningshöfn. Tvær hafnir
á Íslandi eru skilgreindar sem
útflutningshafnir, þ.e. Reykjavík
og Akureyri. Því verður ávinningur
bænda t.d. við Eyjafjörð nánast
enginn annar en ímyndarlegur af
því að skila plasti um langan veg til
vinnslu í Hveragerði.
Framleiðslan var komin á ágætis
ról hjá okkur í haust og í takti við
fjárhagsáætlanir. Þetta Kínastopp
olli okkur síðan svakalegu höggi
og Evrópa er nú að fyllast af
úrgangsplasti vegna ákvörðunar
Kínverja um að hætta móttöku. Því
hefur orðið um 60% lækkun á verði
á endurunnu plasti til áframvinnslu.
Við þurftum því bæði að spila vörn
og sókn á sama tíma og fara í að auka
enn meira gæðin á því plasti sem við
sendum frá okkur til að toga verðið
upp aftur fyrir okkar afurðir. Við
bættum inn í línuna þvottavél sem
skilar okkur mun meiri gæðum. Eru
nú að fara frá okkur fyrstu sendingar
af þessu efni.“
Sigurður segir að stærsti hluti af
þeirra plasthráefnisútflutningi fari
til Bretlands, en annað til Hollands.
„Þar fer þetta mikið í plastpoka-
gerð. Við höfum svo fengið til okkar
stóra plastpoka frá verksmiðju í
Bretlandi sem framleiddir eru að
100% hluta úr íslensku heyrúllupl-
asti.“
Framleiðendur verði ábyrgir fyrir
að varan sé endurvinnanleg
Það þarf að hugsa alla þætti
meðferðar hinna ýmsu efna upp á
nýtt að mati Sigurðar.
„Það er spurning um meðferð
þeirra efna sem notuð eru. Þar eru
aðallega tveir þættir sem þarf að
huga meira að. Í fyrsta lagi er það
framleiðendaábyrgðin og að þeir
séu ekki að búa til vörur sem eru
óendurvinnanlegar. Þar er mikið
verk fram undan. Sem dæmi erum
við með gosflöskur sem eru úr
þremur tegundum af plasti. Það er
PET í flöskunni sjálfri, polyethelin
í tappanum og LTPE borði utan
um flöskuna. Allt eru þetta mjög
verðmæt plastefni, en eiga ekkert
sameiginlegt í endurvinnslu. Í dag
eru engar vélar sem geta endurunnið
þetta plast á Íslandi og því þarf að
flytja það úr landi til endurvinnslu.
Þar er þetta tætt niður og þessar ólíku
plasttegundir svo flokkaðar eftir
á með flóknum og dýrum búnaði.
Ef flaskan, tappinn og miðinn væri
bara úr einni plasttegund, þá væri
mun einfaldara að endurvinna efnið,
líkt og þekkist með endurvinnslu á
áldósum.
Við þurfum að fara að skoða
þetta betur. Sama á við um fiskikerin
sem hér hefur verið framleitt mikið
af. Í þeim er urethan plastefni
í millilagi sem þýðir að körin
eru óendurvinnanleg. Íslenskir
framleiðendur hafa reyndar brugðist
við þessu og eru farnir að framleiða
kerin með millileggi úr sama efni og
ytra byrði kerjanna.
Til viðbótar þessu þarf að efla
endurvinnslu af öllum toga og
taka upp hvetjandi kerfi líkt og er
varðandi gosflöskurnar. Þeir sem
ráða ferðinni tala mikið um þetta,
stofna nefndir, láta búa til skýrslur,
setja falleg markmið, en svo gerist
ekkert meira. Það er m.a. ástæðan
fyrir því að Pure North er eina
plastendurvinnslan á landinu í dag.
Íslendingar gætu tekið algjöra
forystu í plastendurvinnslunni og
hér eru allar forsendur til þess. Það
vantar bara að stjórnvöld ýti þessu
áfram, fari að framkvæma í stað þess
að tala endalaust um hlutina.“
Mikið talað um smáatriði en ekki
minnst á stóru málin
Sigurður segir stjórnmálamenn afar
upptekna við að ræða mál sem þeir
telji líkleg til vinsælda í þessum
efnum. Þannig sé mikilli orku eytt
í að ræða hvort banna eigi sogrör og
eyrnapinna úr plasti, nokkuð sem
skiptir sáralitlu í heildarsamhenginu.
„Á meðan þessi umræða er í
gangi um algjör smáatriði þá er ekki
minnst einu orði á öll veiðarfærin
sem ganga úr sér og enginn veit hvar
enda. Það er ekkert eftirlit með og
enginn veit hvað mikið fellur til
af veiðarfærum á Íslandi. Enginn
veit hvert þau fara og menn hafa
enga yfirsýn yfir hvort þau skili sér
yfirleitt í land, eða endi í hafinu.
Samt byggjum við alla okkar útgerð
á hreinni ímynd um veiðar í hreinum
sjó. Þarna er mikið tækifæri fyrir
Íslendinga að taka forystuna og
ganga lengra en ætlast er til.“
Úr endurvinnslustöð Pure North Recycling. Rúllubaggaplastið að koma úr þurrkaranum eftir þvott og á leið í tætara.
Ýmislegt hefur verið reynt í
endurvinslunni hjá Sigurði
eins og að köggla ýmis efni. Til
vinstri eru það þorskhausar,
til hægri er það járnsvarf fyrir
og neðst er það hrossaskítur sem
vakti mikla athygli í Bretlandi.
fyrirtækjum á leið í hakkavélina.
Kurlaðir plastbakkar á leið í endur-
vinnslu í Bretlandi.
Hráefni úr hvítu baggaplasti frá
bændum á leið í skip.
Plastpoki sem framleiddur var í Bretlandi úr 100% rúlluplasti frá Íslandi.