Bændablaðið - 06.09.2018, Blaðsíða 16

Bændablaðið | Fimmtudagur 6. september 201816
Tekjur færeyskra stjórnvalda af
veiðigjöldum og kvótauppboðum
á þessu ári nema 4,7 milljörðum
íslenskra króna. Sú fjárhæð
jafngildir rétt rúmlega helmingi
veiðigjalda á Íslandi á nýliðnu
fiskveiðiári.
Sú var tíðin að andstæðingar
kvótakerfisins á Íslandi bentu gjarnan
á færeysku leiðina sem fyrirmynd að
betra fiskveiðistjórnunarkerfi, en hún
byggði á sóknardögum í stað kvóta.
Nú hafa Færeyingar söðlað um. Á
þessu ári tók gildi nýtt veiðikerfi í
Færeyjum sem tekur mið af íslenska
kvótakerfinu þótt á því séu ýmsar
veigamiklar undantekningar.
Blandað kerfi hingað til
Reyndar hefur kvótakerfi verið
við lýði í Færeyjum í veiðum á
uppsjávarfiski í langan tíma og
sömuleiðis í veiðum á fjarlægum
slóðum, en á heimamiðum hefur
botnfiskveiðum verið stjórnað með
því að úthluta skipunum ákveðnum
fjölda veiðidaga. Ekki er um það
deilt að helstu botnfiskstofnum
kringum Færeyjar hefur farið mjög
hrakandi á liðnum árum. Þannig
hefur afli botnfisks af heimamiðum
dregist saman úr tæpum 140
þúsund tonnum árið 2005 niður
fyrir 80 þúsund tonn undanfarin
ár. Eitt af aðalmarkmiðum nýja
fiskveiðistjórnunarkerfisins er
að byggja upp fiskistofnana og
gera veiðarnar sjálfbærar. Móta
skal langtímastefnu um þróun
hvers fiskistofns í samráði við
fiskifræðinga.
Minni bátar áfram í dagakerfi
Upphaflega stóð til að afnema
sóknardagakerfið með öllu og taka
upp kvótakerfi fyrir öll skip, stór
og smá, en vegna andstöðu varð
niðurstaðan sú að minni bátarnir
verða áfram í veiðidagakerfi en
stærri skipum og bátum er úthlutað
kvóta.
Í nýju lögunum er tekið fram að
sjávarauðlindin sé í eigu færeysku
þjóðarinnar og fiskveiðiheimildir
megi aldrei verða einkaeign, hvorki
samkvæmt lögum né í framkvæmd.
Þá eru bein kaup og sala á kvótum
milli manna óheimil. Til þess að
veiðiheimildirnar geti skipt um
hendur þarf að setja þær á uppboð.
Að þessu leyti eru reglur um
kvótaviðskipti þrengri í Færeyjum
en á Ísland, en hérlendis er kvótasala
frjáls sem kunnugt er.
Uppboð á veiðiheimildum
Þeir sem réðu yfir veiðiheimildum
fyrir kerfisbreytinguna fá sóknar-
dögum sínum breytt í kvóta til
næstu átta ára en þá munu stjórnvöld
ákveða hvernig endurnýjun þeirra
verður háttað.
Veigamesta frávikið frá íslenska
kvótakerfinu í færeysku löggjöfinni
er það að hluti veiðiheimildanna
í Færeyjum er settur á opinbert
uppboð. Þannig eru 15%
makrílkvótans, 15% síldarkvótans
og 25% kolmunnakvótans
boðin upp. Sömuleiðis eru 15%
botnfiskveiðiheimilda Færeyinga
á fjarlægum miðum sett á uppboð.
Fari heildarkvótar í áðurnefndum
tegundum upp fyrir viss mörk skal
öll viðbótin boðin upp.
Beðið er með að bjóða upp
botnfiskkvóta á heimamiðum þar til
fiskstofnarnir þar fara að hressast, en
það verður þegar þorskaflinn fer yfir
20.000 tonn, ýsuaflinn yfir 12.000
tonn og ufsaaflinn yfir 40.000 tonn.
Þeir kvótar sem fara um uppboð eru
seldir til skamms eða lengri tíma,
allt frá einu ári og upp í 8 ár. Ef
kaupandinn nýtir ekki allan keyptan
kvóta rennur það sem afgangs er
aftur til ríkisins óbætt.
Veiðileyfagjöld
Sá kvóti sem ekki fer á uppboð í
Færeyjum sætir veiðileyfagjöldum.
Sá er þó munurinn á íslensku
og færeysku veiðigjöldunum að
í Færeyjum eru botnfiskveiðar
á heimamiðum enn sem komið
er undanþegnar veiðigjöldum.
Skýringin sem gefi er er sú að
veiðigjöldin tengist afkomu og
heimaflotinn á botnfiski hafi verið
rekinn með tapi á undanförnum
árum. Þegar það breytist er stefnt
að því að öll færeysk fiskiskip greiði
veiðigjöld.
Veiðigjöld í Færeyjum á
uppsjávarveiðum á þessu ári eru
sem hér segir: Fyrir makríl ein dönsk
króna kílóið (16,77 ÍSK), fyrir síld
0,75 DKK (12,58 ÍSK) og fyrir
kolmunna 0,20 DKK (3,36 ÍSK).
Þetta eru mun hærri veiðigjöld en
tíðkast á Íslandi fyrir þessar tegundir.
Núverandi gjöld á Íslandi eru 3,27
ÍSK/kg fyrir makríl og síld en 1,20
ÍSK/kg fyrir kolmunna.
Veiðigjöldin eru þannig fimm
sinnum hærri í Færeyjum en á
Íslandi fyrir hvert kvótakíló af
makríl, tæplega fjórum sinnum
hærri fyrir síld og um þrefalt hærri
fyrir kolmunna. Þær veiðiheimildir
sem farið hafa á uppboð hafa verið
slegnar á eftirfarandi verði: Makríll
80-102 ÍSK/kg, síld 42-49 ÍSK/kg
og kolmunni á 8-11 ÍSK/kg.
Veiðigjöld Færeyjar - Ísland
Ofangreindar upplýsingar fékk
höfundur þessa pistils hjá færeyska
sjávarútvegsráðuneytinu. Þar
fékkst einnig upplýst að áætlaðar
tekjur hins opinbera á þessu ári
af veiðileyfagjaldinu næmu sem
svarar 2.634 milljónum ÍSK og
tekjur af kvótauppboðunum 2.064
milljónum ÍSK, eða samtals tæplega
4,7 milljörðum íslenskra króna.
Til samanburðar má nefna að
álögð veiðigjöld á Íslandi á nýliðnu
fiskveiðiári námu 9,3 milljörðum
króna eða um helmingi hærri
fjárhæð en í Færeyjum. Annars
hafa veiðigjöldin á Íslandi sveiflast
mikið á síðustu árum, voru hæst 12,8
milljarðar fiskveiðiárið 2012/13 og
lægst 4,6 milljarðar fiskveiðiárið
2016/17, samkvæmt vef Fiskistofu.
Mikill stærðarmunur
Í þessum samanburði þarf að
taka tillit til þess að verulegur
stærðarmunur er á fiskveiðum
Íslendinga og Færeyinga. Íslendingar
veiddu tæplega 1,2 milljónir tonna
af fiski árið 2017 samanborið
við 700 þúsund tonn Færeyinga.
Ekki tókst að fá upplýsingar um
heildaraflaverðmæti Færeyinga hjá
Hagstofu Færeyja, en nefna má að
útflutningsverðmæti sjávarafurða frá
Íslandi nam 197 milljörðum króna
á síðasta ári samanborið við 76
milljarða íslenskra króna í Færeyjum
(fiskeldi undanskilið). Verðmætið í
Færeyjum er með öðrum orðum 39%
af íslenska verðmætinu.
Þess ber að geta að
uppsjávarfiskur er miklu stærri
hlutur af heildarafla í Færeyjum
en á Íslandi eða 83% á móti 60%.
Útflutningsverðmæti uppsjávarfisks
er 40% af heildarverðmætinu í
Færeyjum en aðeins 22% á Íslandi
miðað við árið 2017.
„Óbein gjaldtaka“ á Íslandi
Eins og að framan greinir eru
veiðigjöld mun hærri í Færeyjum
en á Íslandi á þeim tegundum
sem gjöldin einskorðast við. Í
skýrslu sem Samtök fyrirtækja í
sjávarútvegi (SFS) tóku saman árið
2016 í aðdraganda nýju laganna í
Færeyjum er lögð áhersla á að á
Íslandi sé veiðigjald lagt á allar
fisktegundir en í Færeyjum á aðeins
þrjár, makríl, norsk-íslenska síld og
kolmunna. Jafnframt sé mikilvægt
að horfa til þess að sjómenn borgi
hluta af veiðigjaldinu í Færeyjum,
ólíkt því sem gerist á Íslandi. Þá
er ennfremur vakin athygli á því
sem kallað er óbein gjaldtaka í
sjávarútvegi þar sem íslenska
ríkið hafi til ráðstöfunar 5,3%
af úthlutuðum aflaheimildum
sem ráðstafað sé til strandveiða,
línuívilnunar, byggðakvóta og
annarra aðgerða.
Reyndar er í nýju færeysku
lögunum svipað ákvæði, en þar er
heimilt að taka frá allt að 8,5% af
heildarkvótanum til þróunarverkefna
sem stuðla að auknum verðmætum,
einkum á stöðum þar sem
atvinnuleysi er yfir meðallagi.
Útlendingana út
Af öðrum nýmælum í nýja kerfinu
má nefna að enginn einn aðili
má ráða yfir meira en 20% af
heildaraflaheimildunum (hlutfallið
er 12% á Íslandi) og hámarkið er
35% fyrir einstakar veiðigreinar, þ.e.
uppsjávarveiðar, botnfiskveiðar á
heimamiðum og veiðar á fjarlægum
miðum.
Þá sætir það tíðindum að í nýju
lögunum er eignarhald útlendinga
í fiskveiðum bannað með öllu.
Erlendum aðilum sem nú eiga í
færeyskum útgerðum er gefinn
sex ára frestur til þess að selja
sig út. Sérstakt ákvæði gildir um
Íslendinga í þessu efni en þeir fá
sjö ára aðlögunarfrest. Sem kunnugt
er á Samherji í útgerðinni Framherja
í Færeyjum og fellur því undir
þetta ákvæði. Þessar reglur gilda
ekki um eignarhald útlendinga í
fiskvinnslufyrirtækjum.
Guðjón Einarsson
gudjone3@gmail.com
Sonur Guðs, Kristur, Frelsarinn,
mannsonurinn, heilagur andi
eða krosslafur. Hvaða nafni sem
fólk kýs að kalla Jesúm þá er
saga hans eða hugmyndir um
hann feikilega forvitnileg og
áhrif hugmyndanna miklar.
Sverrir Jakobsson, sagn-
fræðingur og prófessor í
miðaldasögu við Háskóla Íslands,
sendi nýlega frá sér bókina
Kristur – Saga hugmyndar þar
sem hann fjallar um og rekur
helstu hugmyndir um Krist með
sögulegu yfirliti frá upphafi til
aldamótanna 800.
Í kynningu á bókinni segir að
Jesús Kristur sé einn áhrifamesti
einstaklingurinn í sögu mannkyns
en um leið sé deilt um nánast allt
sem honum tengist. Kristur - Saga
hugmyndar fjallar um upphaf
rótgróinna hugmynda um Krist,
hvernig þær mótuðust og af
hverju þær eru svo eðlisólíkar.
Rakið er hvernig hið sögulega
minni um þessa máttugu persónu
tók sífelldum breytingum fyrstu
aldirnar. Sögusviðinu er lýst,
samfélagi Gyðinga í Palestínu, en
einnig hinum stærri heimi sem það
tilheyrði, hinum grískumælandi
hluta Rómaveldis. Greint er frá
því hvernig hugmyndir um Krist
tóku á sig staðlaða mynd og
af hverju sum rit um ævi hans
hlutu almenna viðurkenningu
meðan öðrum var hafnað. Að
lokum er fjallað um klofning
kristinna manna í rétttrúaða og
villutrúarmenn sem hefur mótað
sögu þeirra.
Verkefnið sem Sverrir tekur sér
fyrir hendur í bókinni er risavaxið
enda koma fram á hverju ári nýjar
kenningar um Krist og eðli hans.
Menn eru ekki einu sinn sammála
um hvort Jesús hafi verið maður
eða andi eða hvort hann var sonur
guðs eða venjulegur maður. Auk
þess sem deilt um hvort Jesús hafi
verið einn af helstu spámönnum
heims eða veraldlega sinnaður
byltingarforingi.
Það hvort Kristur hafi verið
til í lifanda lífi eða ekki er samt
ekki umfjöllunarefni Sverris í
bókinni, eða eins og hann segir
í aðfaraorðum:
„Þegar talað eru hugmyndina
um Krist er ekki verið að vísa til
einstaklingsins Jesú frá Nasaret
eða þess sem hann gerði á meðan
hann var uppi heldur til þess
hvernig annað á ýmsum tímum
leit á Krist og hlutverk hans.“
Þrátt fyrir að umfjöllunarefni
bókarinnar spanni nokkrar aldir
og sé umfangsmikið tekst Sverri
að setja það fram á skýran,
skilmerkilegan og læsilegan máta
án óþarfa málalenginga.
Kristur – Saga hugmyndar
er því prýðileg lesning fyrir allt
áhugafólk um trúarbrögð, sögu og
hugmyndafræði og full ástæða til
að mæla með henni.
Bókin er ríkulega myndskreytt
og auka myndirnar tvímælalaust
gildi hennar. Útgefandi er Hið
íslenska bókmenntafélag. /VH
STEKKUR
Kristur
NYTJAR HAFSINS
Nýja færeyska leiðin
Veiðigjöld á helstu uppsjávarfisktegundir, makríl,síld og kolmunna, eru mun hærri í Færeyjum en á
Íslandi. Hins vegar eru engin veiðigjöld lögð á botnfisk
af heimamiðum við Færeyjar enn sem komið er.
Myndir / HKr.