Bændablaðið - 06.09.2018, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 6. september 201850
LESENDABÁS
Þjóðvegur 60 – Saga sigra
og svikinna loforða – fyrri hluti
Tíu ár eru síðan deilur um þjóðveg
60 í Gufudalssveit hófust, þ.e. um
svonefnda B-leið. Tuttugu ár eru
liðin síðan svæðisskipulag var
samþykkt á þeirri leið. Ástæða
er til að rifja upp þann feril þótt
ófagur sé.
Horfum aðeins til baka. Ekki mátti
opna vegi vestur fyrir fyrr en upp úr
aldamótum að reglulegur mokstur
hófst á leiðinni Bjarkalundur-
Flókalundur. Innan þriggja ára
verður búið að endurbyggja vegi á
allri leiðinni, nema þann kafla sem
deilur standa um.
Áður fyrr
Firðirnir við norðanverðan
Breiðafjörð voru um aldir notaðir
til samgangna. Að sumrinu á bátum
en á hestum og gangandi á vetrum
yfir ísilagða firðina. Vélaöld hófst
með litlum dráttarvélum upp úr
1950. Veturinn 1971 fór Reynir
Bergsveinsson í Fremri Gufudal,
bróðir undirritaðs, ferð á ís á
dráttarvél að sækja börn okkar í
Reykhólaskóla. Skólastjóri keyrði
börnin inn undir Skútunaust og þar
tók Reynir dótið á vélina en börnin
gengu. Einhverju sinni skruppum
við bræður á gömlum Plymouth bíl
frá Gufudal út í Gufufjörð og inn
Þorskafjörð að Kinnarstöðum, á
traustum ís og í góðu færi. Varðandi
þá ferð situr í minni, að við vorum
fljótir í för.
Böll í Hvammi
Um haustið 1950 var Sigurður
Pétursson búinn að ryðja fyrir vegi
að fyrstu vesturbrún á Hjallahálsi.
Hann var með jarðýtu sem hann
keypti með Ólafi E. Ólafssyni og
Ingimundi Magnússyni; splunkunýr
Nalli TD 14.
Siggi P kom akandi á bíl
sínum Dodge Wipon á skógarball
í Hvamminum við Ódrjúgsháls.
Var mikið klappað þegar Siggi P
skrönglaðist upp þrönga hestagötuna.
Þar voru mættir Gufsarar, Eyjamenn,
Hólmarar, innsveitarmenn og
Reyknesingar. Samkoman byrjaði
með ræðu Þórarins Þór, var hann
léttur í lund og enginn Helgi
helgislepja yfir honum. Menn
nærðust á rabarbaragraut með rjóma,
mjólk og kaffi var einnig í boði og
meðlæti.
Svona samkoma þurfti mikla
vinnu í undirbúning og hjálpuðust
allir að. Þar voru framarlega í flokki
stórir systkinahópar frá flestum
bæjum í sveitinni, sem þá voru í
byggð.
Harmonikkuleikarar voru
Erlingur í Bæ eða Eiríkur frá
Kollafjarðarnesi. Sjávarföll réðu því
hvað böllin stóðu lengi og hvenær
þeim lauk. Þeir sem komu í bátum
þurftu að geta lent og tekið fólkið um
borð. Svo var talsverð vinna að taka
niður tjaldið og ganga frá, ekkert
rusl varð eftir eins og búast hefði
mátt við.
Það var ekki búið að finna upp
plastið og það eina sem selt var,
ölið í glerflöskum sem ölgerðirnar
vildu fá í kössunum til baka. Ég hætti
síðastur á skógarballi.
Það er lítið eftir af Hvamminum
í dag. En umhverfið er frábært,
Hálsgilið, Bríkurnar og
Fannlækurinn eru á sínum stað.
Þarna finna listamenn sér mótíf.
Þökk sé alvöru náttúruunnendum, 6
sumarhúsaeigendum, sem barist hafa
gegn vegalagningu um Lómafjörð og
þessa fallegu hlíð. Össur í Álfaborg
og Jenný, landeigandi frá Djúpadal,
áttu sinn þátt í að vernda landið.
Vegagerð
Hversdagsleikinn var tekinn við og
Siggi P var strand í vegagerðinni
því mælingamaður Vegagerðarinnar,
Jón Víðir, hafði mælt fyrir veginum
í gegnum meira en 1 ½ km klettabelti
í brattri hlíð (sama og D2 leið nú).
Fjárveitingin í 10 ár hafði ekki
dugað.
Sveitarstjórn í Gufsu skaut þá á
fundi og leitaði tilboða hjá Sigga P
sem gerði veginn frá Djúpadal og
vestur fyrir Ódrjúgsháls eins og hann
er í dag. Hann hætti vinnu vestarlega
á hálsinum um haustið. Vorið eftir
var ég að vinna á V4 dráttarvél hjá
Búnaðarfélagi Flateyjarhrepps. Síðar
um vorið tók ég að mér að vinna í
vaktavinnu á TD14 með Sigga P.
Við byrjuðum á snjómokstri á
Þorskafjarðarheiði og Siggi vann
í lagfæringum í Heiðabrekkum í
Langadal. Þaðan fór ég á ýtunni
akandi að kvöldi og var kominn
í Bjarkalund eftir 16 tíma og var
þá orðinn feginn hvíldinni. Ég
hlýt að hafa gist í Bjarkalundi,
þau ráku hótelið Jón Hákonarson
og kona hans, Hólmfríður
Eyjólfsdóttir, með miklum sóma
fyrir Barðstrendingafélagið. Húsið
var að töluverðu leyti byggt í
sjálfboðavinnu. Þetta var nú útúrdúr.
Ég skrölti á ýtunni út Barmahlíð
að tilraunastöðinni á Reykhólum.
Þar áttum við að vinna við að jafna
út skurðruðninga og herfa með
stóru herfi sem reyndist til einskis
gagns fyrr en að ráðsmaðurinn
Konni fékk Sigurð frá Kvískerjum
til að plægja landið. Sigurður var
að vinna hjá Landnámi ríkisins
með TD9 Nalla sem Búnaðarfélag
í Öræfum keypti.
Eftir 3 sumur fór Sigurður með
skuldlausa vélina heim í Öræfin.
Sigurður Elíasson tilraunastjóri var
ekki heima þær vikur sem við unnum
í stöðinni. Konni hét ráðsmaðurinn,
sá er gaf Barðstrendingafélaginu
Konnakot, skemmtilegur náungi og
góður hagyrðingur. Að vinnu lokinni
í stöðinni fór ég vestur á Ódjrúgsháls
að ýta upp vegi áfram vestur.
Gömul hugmynd
Það var líklega veturinn 1967 að þeir
félagar Magnús frá Botni og Sverrir
Runólfsson Vestur-Íslendingur, röltu
á ís frá Reykjanesi, og vestur að
Skálanesi. Magnús hefur sennilega
verið einhvern tíma í Reykjavík.
Hann fékk þá hugmynd að
loka mynni Þorskafjarðar með
Skálaneshrauninu og stífla þannig
fjörðinn. Hann kom hugmyndinni svo
rækilega á framfæri að hún lifnar við
og dafnar ennþá, 56 árum síðar. Nú
síðast með brú að norskri fyrirmynd.
Magnús frá Botni var um
margt frumherji þótt hugmyndir
hans gengu ekki allar upp, hann
vann í jarðýtunni Ásaþór í fjölda
ára og átti þátt í lagningu vega á
Vestur-Barðaströnd, til dæmis um
Þingmannaheiði og Klettsháls.
Mannskaðar á heiðum
Þarna um veturinn 1967 hringdi
Ómar Ragnarsson í mig og bað mig
að skreppa og hitta sig á Melanes-
flugvelli á ákveðnum tíma. Ég gerði
það, aðalerindið var að spyrja um
álit mitt á tillögu Magnúsar í Botni
um að leggja veg frá Melanesi að
Reykjanesi. Ég man ekki hvaða orð
ég notaði. Þau hafa sennilega verið:
„fráleitt“ eða „glórulaust“.
Ég benti á að í stórstreymi
yrði ölduhæð mjög há í útfalli og
sérstaklega í SV hvassviðri. Auk
fjölda neikvæðra atriða. Miklu
gáfulegra væri að leggja veg yfir
Gufufjörð og Djúpafjörð því þeir
þornuðu um fjöruna. Fleira ræddum
við, Ómar átti góð og talsvert mikil
samskipti við okkur í Gufsu. Hann
hringdi í mig og fékk keyrslu inn á
Klettháls. Þar höfðu tvö ungmenni
orðið úti og hann skoðaði vettvang
þar sem þau festu bíl sinn.
Gunnlaugur Pétursson,
tengdasonur fyrrum ábúenda í Gröf,
hefur skrifað mikið um málefni
þessarar vegalagningar. Í einni þeirra
fjallaði hann um litla slysahættu á
Hjalla og Ódrjúgshálsi. Taki ég
saman síðastliðin 30 ár hafa orðið
8 dauðsföll frá Gilsfirði vestur yfir
Klettsháls, auk þess fjöldi slysa á
fólki; og hundruð milljóna tjón á
bílum.
Ég man sérstaklega eftir þessari
blaðagrein. Einmitt þess vegna er
mikilvægt að reyna að sneiða hjá
hálsum og fjallvegum, sé þess nokkur
kostur. Veður geta verið þar afar
ill þegar ágætlega viðrar niðri við
sjóinn og einnig er eldsneytiseyðsla
farartækja mun meiri við að keyra
fjallvegi.
Spáin brást
Ástæða er til að rifja upp aðdraganda
mestu samgöngubótar á þjóðvegi
60, veginn yfir Gilsfjörð. Samstaða
íbúanna beggja megin fjarðar réð
úrslitum.
Þegar vegur yfir Gilsfjörð var
í undirbúningi heyrðust háværar
raddir um að lífríkinu væri hætta
búin. Örninn, rauðbrystingur og fleiri
tegundir talin í hættu. Háværastir
voru menn úr Fuglaverndarfélagi
Íslands. Rannsóknir og vöktun fyrir
og eftir staðfestu að framkvæmdin
hafði engin áhrif á þessar
fuglategundir né heldur æðarvarpið
í hólmunum. Tafðist það um þrjú ár
að verkið hæfist.
Gilsfjarðarnefnd starfaði árin
þegar verkið var í undirbúningi.
Formaður hennar var Sigurbjörn
Sveinsson, læknir í Búðardal.
Nefndin átti fundi með þingmönnum
og mætti á nefndarfundi í Alþingi og
var starf hennar ómetanlegt.
Þegar allt var á lokastigi stóð
til að fresta verkinu um óákveðinn
tíma. Gilsfjarðarnefnd boðaði til
fundar í Dalabúð, sem fylltist af fólki
búsettu beggja vegna fjarðar, ásamt
þingmönnum, sem var rækilega
lesinn pistillinn af Sigurbirni og
fleirum. Árangurinn varð sá, að
framkvæmdir hófust eins og ætlað
var. Samstaða íbúanna beggja megin
fjarðar réð úrslitum.
Að verki loknu við borðaklippingu
haustið 1998 flutti Halldór Blöndal,
þáverandi samgönguráðherra,
ræðu, þar sem fram kom að þetta
væri bara byrjunin á þverun fjarða
í Austur-Barðastrandarsýslu.
Einhver áhrif hefur þessi ræða
haft á sveitarstjórnarmenn í
Reykhólahreppi. Það sama ár var
samþykkt í svæðisskipulagi fyrir
Reykhólahrepp að vegur komi
yfir þrjá firði að Melanesi. Það
var gert í samráði við Snæbjörn
Jónasson, þáverandi vegamálastjóra.
Þegar það var samþykkt var
Guðmundur Ingólfsson sveitarstjóri
í Reykhólahreppi.
Tími kominn á breytingar
Ég legg ekki í að fjalla um vegi og
samgöngur þau tæplega 40 ár sem
við fjölskyldan bjuggum í Gufudal.
Um 1985 var lokið endurbótum á
Hjallahálsi sem Vegagerðin vildi
meta sem hluta af D-leið. Á veturna
var flugið notað til ferðalaga,
Björn Pálsson og Ernir á Ísafirði.
Þungaflutningar komu sjóleiðis
með Baldri, áburður að vori og
fóðurvörur að vetri.
Í seinni hluta greinarinnar verður
farið nánar yfir þær deilur sem
staðið hafa síðustu ár um val á
nýju vegarstæði á þjóðvegi 60 í
Reyhólahreppi.
Kristinn Bergsveinsson
frá Gufudal
Umrætt svæði við þjóðveg 60 og ýmsar tillögur um lagningu vegar um
eftir að niðurstaða fáist í málið.
Mynd / HK
Mynd / HKr.