Bændablaðið - 09.01.2020, Síða 36

Bændablaðið | Fimmtudagur 9. janúar 202036
Stofuplöntur eru heil­
næmar og gera okkur
hamingjusöm. Þetta
er staðhæfing sem
garðyrkjumenn og
áhuga fólk um ræktun
pottaplantna nota
sífellt oftar og er ekki
úr vegi að færa dálítil
rök fyrir henni hér,
en nú hafa nemendur
og starfsfólk á
Garðyrkjuskóla LbhÍ
á Reykjum kynnt á
þriðja tug pottablóma
allt síðasta ár á síðum
Bændablaðsins.
„Ræktaðu garðinn
þinn“ var ein loka­
niðurstaðan eftir allt
heimshornaflakk sögu­
persónu nnar Birtíngs í
hinni kostulegu skáld­
sögu „Candide, ou
l'Optimisme“ eftir
Voltaire. Þegar öll kurl
voru komin til grafar
reyndist friðsemd og
einfaldleiki öllu æðra.
Þetta eru víst orð að
sönnu en ræktun krefst
ekki stórra garða, jafnvel er hægt
að skynja þessa ró og andlegu
vellíðan með ræktun plantna í
heimahúsum. Það hafa margir
reynt að því fylgir fullnægja að
fylgjast með gróðrinum vaxa og
dafna, að sinna honum þannig
að hann þrífist sem best og grípa
inn í þegar á bjátar. Að vera
samvistum við grænan gróður er
að sínu leyti sambærilegt við að
njóta félagsskapar gæludýra.
Fegurð blóma og laufa
Aðrir njóta fyrst og fremst
fegurðar blómanna og þar kemur
margt til. Lauf, blómgerð, litir og
form eru til þess fallin að gleðja
auga og hjarta. Fjölbreytileiki
græna litarins virkar róandi
á flesta einstaklinga og veitir
tilfinningu, jafnvel fullvissu,
um náttúrulegt jafnvægi. Þar
sem hinir ýmsu grænu litatónar
njóta sín í náttúrunni er líklegt
að jörð sé frjó, lífríkið auðugt
og nægilegt vatn í nánd, við
upplifum öryggi. Þessi tilfinning
má segja að sé sammannleg og
margir finna til hennar við hvers
konar ræktun þótt í litlum mæli
sé.
Inniplöntur hafa jafnvel hag­
stæð áhrif á loftið í híbýlunum.
Séu nokkrar vel valdar blaðplöntur
ræktaðar í víðum pottum
hækkar loftraki í herbergjum
en þurrt loft er yfirleitt vanda­
mál í heimahúsum. Í þröngum,
illa loftræstum herbergjum
geta plöntur jafnvel tekið upp
nokkuð af óheilnæmum efnum úr
andrúmslofti sem berast í það úr
nytjahlutum eins og húsgögnum,
fatnaði og raftækjum svo dæmi
séu tekin.
Betra starfsumhverfi
með blómum
Rannsóknir hafa sýnt að þar
sem starfsumhverfi einkennist
af nálægð gróðurs hefur hann í
sjálfu sér afkastahvetjandi áhrif
sem hafa jafnvel verið mæld
í tugum prósenta, til dæmis í
skrifstofuhúsnæði, sem annars
getur verið ansi líflaust og
dauflegt. Plönturíkt umhverfi er
talið hafa blóðþrýstingslækkandi
áhrif, lækka of hraðan hjartslátt,
draga úr andlegu álagi og það
skerpir athygli, einbeitingu og
minni í dagsins önn. Hér er
ekki verið að tala um að breyta
vinnustaðnum í frumskóg,
nægilegt hefur reynst að koma
fallegum plöntum smekklega
fyrir hér og þar.
Uppeldislegan ávinning þess
að rækta stofublóm má einnig
nefna. Börn og unglingar geta
lært um þarfir plantnanna, tekið
þátt í að halda þeim fallegum
með réttri aðhlynningu og
hægt er að sýna hvernig fjölga
má þeim með sáningu eða
græðlingum og skoða á hvern
hátt árstíðirnar hafa áhrif á þær.
Margir fá þannig að kynnast
heimi plantnanna frá unga aldri,
sem kemur þeim til góða síðar á
svo fjölbreyttan hátt.
Að síðustu er hægt að minnast
á að margir hafa ánægju af að
rækta plöntur sem nýta má til
matar, kryddjurtir, tejurtir og
jafnvel grænmetisplöntur af
ýmsu tagi.
Ingólfur Guðnason
Námsbrautarstjóri
garðyrkjuframleiðslu
LBHÍ Reykjum, Ölfusi
GARÐYRKJUSKÓLI LBHÍ REYKJUM
Hvers vegna inniblóm?
Að vera samvistum við grænan gróður er að sínu leyti sambærilegt við
að njóta félagsskapar gæludýra.
Rannsóknir sýna að þar sem starfsumhverfi
einkennist af nálægð gróðurs hefur hann í
sjálfu sér afkastahvetjandi áhrif sem hafa
jafnvel verið mæld í tugum prósenta.
LESENDABÁS
Eftir yfirstaðið óveður sem skall
á landinu þann 10. desember
síðastliðinn er ansi margt sem
farið hefur í gegnum hugann,
bæði meðan veðrið geisaði og
sérstaklega eftir að því slotaði.
Hér í Öxarfirði og á Melrakka­
sléttu fór rafmagnið af strax á
þriðjudagsmorgni. Þegar yfir lauk
höfðu u.þ.b. 25 rafmagnsstaurar
brotnað og því til viðbótar 14
rafmagnsstaurastæður sem héldu
uppi byggðalínunni. Rafmagnslínur
höfðu slitnað á ótal stöðum. Krapinn
og ísingin var svo með óhemju magni
að elstu menn muna ekki annað
eins hér um slóðir. Girðingartjón
er gríðarlegt og óséð enn hvert
heildartjón þess er á svæðinu. Þó fór
okkar svæði ekki verst út úr þessum
ofsa. Mannskaði, fjár­ og hrossaskaði
ásamt gríðarlegu tjóni á híbýlum
og mannvirkjum blasti við víða á
landinu áður en yfir lauk. Andlegt
áfall þeirra sem verst urðu úti er ekki
hægt að meta en ljóst að margir munu
búa við þann draug lengi.
Misjafnt var hversu sjálfbjarga
fólk var á bæjum í dreifbýli. Sumir
gátu litla björg sér veitt með ekkert
rafmagn, engan hita og ekkert vatn,
með ekkert nema örfá kerti til að
reyna halda á einhverjum hita í einu
herbergi. Á öðrum bæjum voru
til gashitarar og/eða gashellur og
kerti. Sumir voru svo lánsamir að
eiga minni dísilknúnar rafstöðvar
sem gátu gefið lágmarks orku inn
á heimili fyrir ljós og minni háttar
raftækjanotkun.
En svo eru aðrir bæir svo vel
í stakk búnir að vera algjörlega
óháðir flutningskerfi raforkunnar,
þar sem þeir eru með sína eigin
raforkuframleiðslu í gegnum
virkjun á vatnsföllum og ám í
þeirra eigin landi. Þeir ákveðnu
bæir eru öfundsverðir í dag af sínum
hlunnindum þar sem þeir búa við
miklu meira öryggi og sjálfstæði í
orkumálum en aðrir.
Það fyrsta sem ég dreg lærdóm af
eftir þessa reynslu og það sem trónir
efst í mínum huga er að horfa inn á
við. Hvað get ég gert betur? Hver
einasti fullorðni einstaklingur þarf
að spyrja sig þeirrar spurningar hvort
þeir séu nægilega vel útbúnir til að
mæta áföllum ÞEGAR þau dynja yfir.
Og þá á ég ekki bara við um okkur
sem búum í dreifbýlinu. Þetta á jafnt
við um höfuðborgarsvæðið og öll
stærri þéttbýli landsins. Við eigum
að vita að sama hversu vel undirbúið
kerfið okkar er sem og hjálparsveitir
að þá tekur tíma fyrir hjálpina að
berast. Fyrstu klukkutímarnir eru
mikilvægastir og alveg ljóst að það
þýðir ekki að falla á kné og öskra
út í storminn hjálparvana „Hvar er
ríkisstjórnin?“ Við þurfum að vera
eins sjálfstæð og mögulegt er til að
gefa viðbragðsaðilum svigrúm til að
færa okkur dýrmæta og nauðsynlega
hjálparhönd sem oft getur skilið á
milli lífs og dauða.
Við þurfum öll að spyrja okkur:
„Eigum við næg kerti? Eigum við gas
og gashitara? Getum við mögulega
eignast minni eða stærri rafstöð?
Eigum við vasaljós/höfuðljós og nóg
af batteríum? Skyndihjálpartaska?
Þekkjum við nágranna okkar og
getum við náð í þá ef þarf?
Eitt af því sem hefur vakið upp
hjá mér aukna meðvitund í þessum
málum er t.d. spurningin hvers vegna
ráðamönnum þessarar þjóðar þykir
það alls ekki mikilvægt að halda
þessum lífsnauðsynlegu þáttum
á lofti, þ.e. að við búum á mjög
svo lifandi eldfjallaeyju lengst í
Norður­Atlantshafi sem m.a. er
einna þekktust fyrir óstöðugt og
síbreytilegt veðurfar?
Hvers vegna er lagt í miklar
áróðursherferðir þar sem fólk er
minnt á mikilvægi reykskynjara og
slökkvitækja en aldrei nokkurn tíma
í jafn nauðsynlegar herferðir þar sem
fólk er minnt á mikilvægi þess að
eiga „neyðarpakka“ á öruggum stað
heima hjá sér ef hamfarir dynja yfir.
Hefur einhver spurt sig að því hvað
myndi gerast ef gysi í Bláfjöllum,
Hellisheiði eða Nesjavöllum? Hvað
myndi gerast ef allt hitaveitukerfi
höfuðborgarsvæðisins myndi
eyðileggjast í kjölfar eldgoss,
jarðskjálfta e.a.?
Ég hugsa að margir gætu
bjargað sér fyrstu klukkutímana og
sólarhringana jafnvel ef þeir ættu
reglulega yfirfarinn lífsbjargarpakka
í geymslunni eða úti í skúr.
Staðreyndin er sú að ráðamenn
þjóðar okkar hafa gleymt því hvar
þeir búa. Og við höfum sofnað
á verðinum og leyft þeim að
komast upp með það. Hvers vegna
verður fólk alltaf jafn hissa þegar
ofsaveðrátta gengur inn á land og
mið með sínum eyðileggingarmætti?
Í gegnum áratugina og alla
síðustu öld hafa með reglulegu
millibili gengið hér yfir mannskaða­
og vonskuveður. Hér verður ekki
hægt að kenna hlýnun jarðar um og
skýla sér bak við þá slöku afsökun.
Það er ekki hægt að vekja fólk til
neinnar raunverulegrar umhugsunar
um landfræðilega staðsetningu
eyjarinnar með því að auglýsa
styttri afgreiðslutíma Vínbúðarinnar
vegna slæmrar veðurspár. Þá hugsar
fólk ekki: „Ætli lífsbjargarpakkinn
minn sé í lagi?“ Nema þá að fólk
telji lífsbjörgina vera kippu af bjór,
koníaksflösku og rauðvínskút fyrir
kósíkvöld fram undan!
Þá komum við að þeim hluta sem
snýr að því sem á að gerast eftir að
við einstaklingarnir höfum brugðist
við og reynt að bjarga okkur fyrstu
klukkutímana. Fjarskiptakerfið t.d.
er grundvallaröryggistækið okkar.
Og það sýndi sig líka óbrigðult að
ekkert er hundrað prósent öruggt.
Til þess er „Plan B“. En Plan B
virtist hins vegar ekki vera til þegar
á reyndi.
Mín spurning til ráðamanna í
þessum ákveðna málaflokki er ofur
einföld. – Þegar ákvörðun var tekin
um að leggja gömlu heimasímalínuna
(koparstrenginn) niður, vegna þess
að tekin var við mikil tækniöld sem
átti að leysa öll okkar vandamál svo
við þyrftum ekki lengur að hugsa
neitt af sjálfsdáðum, datt þá engum
snillingnum í hug að rétta upp
höndina og hósta upp spurningum
eins og t.d.; já en hvað með Plan B?
Hvað ef þráðlausa tæknin sem tengd
er ljósleiðara og rafmagni klikkar?
Hvað er í lagi við það að skilja
fólk eftir algjörlega bjargarlaust í
brjáluðu veðri án nokkurs möguleika
á samskiptum við umheiminn? Þetta
fólk er kannski með möguleika á að
bjarga sér í nokkra klukkutíma, en
hvað ef húsið hefur fokið ofan af
því? Hvað ef það er lífshættulega
slasað? Hvað ef það getur ekki einu
sinni látið nágranna sinn vita af sér?
Það þýðir lítið að berja sér
á brjóst og hreykja sér af því á
alþjóðlegum vettvangi hvað Ísland
er framarlega í tækni­ og orkumálum
þegar staðreyndin er sú að 80% af
raforkuframleiðslu þjóðarinnar fer í
stóriðju. Pöpullinn fær dreggjarnar.
Hvað ætli hver einstaklingur sé
metinn mikils þegar hugsað er
til nýsköpunar, vinnuframlags,
líkamlegrar og andlegrar getu og
framsýnnar hugsunar á móts við
stóriðjuna?
Hver ætli orkustuðulsmunurinn sé
þar? Í þessum hamförum sýndi það
sig þó að við Íslendingar erum rík
þjóð þegar kemur að krafti og einhug
manna sem hlupu út í veðrið tilbúnir
að leggja sig í lífshættu við að hjálpa
á meðan líkamlegt og andlegt þrek
leyfði. Við eigum margar hetjur og
allar þessar hetjur eiga skilið stærsta
stallinn. En það verður seint saumuð
skikkja á ríkisstjórnir þessa lands
sem allar hafa brugðist í þessum
efnum. Allir sem einhvern tímann
hafa setið í ríkisstjórn hafa brugðist.
Það breytir engu þó einhverjir þeirra
séu í dag í stjórnarandstöðunni, þeir
brugðust líka.
Það mætti sannarlega í allri
þessari umræðu um kynjakvóta,
fara að ræða það hvort ekki sé þörf
á svokölluðum „landsbyggðarkvóta“
inn á Alþingi. Eða hreinlega færa
æðsta þing okkar Íslendinga út á
landsbyggðina. Ætli það myndi þá
rifjast oftar upp fyrir þingmönnum
og þingkonum hvar þau búa?
Ágústa Ágústsdóttir
sauðfjár- og ferðaþjónustubóndi
á NA-landi
Ágústa Ágústsdóttir.
Það var ekki minns! Það var hinns!
Allir sem einhvern tímann
hafa setið í ríkisstjórn hafa
brugðist. Það breytir engu
þótt einhverjir þeirra séu í dag
í stjórnarandstöðunni,
þeir brugðust líka.
Hvað er í lagi við það að skilja
fólk eftir algjörlega bjargarlaust
í brjáluðu veðri án nokkurs
möguleika á samskiptum við
umheiminn? Þetta fólk er
kannski með möguleika á að
bjarga sér í nokkra klukkutíma,
en hvað ef húsið hefur fokið
ofan af því? Hvað ef það er
lífshættulega slasað? Hvað ef
það getur ekki einu sinni látið
nágranna sinn vita af sér?