Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2020, Blaðsíða 18

18 13. mars 2020FRÉTTIR
É
g notaði eiturlyfin bara
til þess að líða vel á móti
vanlíðaninni. Ástæðan er
einfaldlega sú að ég kunni
ekki neina aðra leið. Og bara
svona óvart finn þessa leið,“ seg-
ir ungur íslenskur karlmaður sem
leiddist út í neyslu fíkniefna í kjöl-
far síendurtekinna áfalla á yngri
árum, svo sem vanrækslu í æsku,
einelti og ofbeldi á vinnustað.
Hann segir neysluna vera beina
afleiðingu af þessum áföllum og
að skortur sé á skilningi í þjóðfé-
laginu.
Skortur er á skilningi meðal
fagfólks og í samfélaginu um að
stundum sé um að ræða undir-
liggjandi orsök þegar kemur að
fíkniefnaneyslu karlmanna, eins
og áföll. Svo virðist sem skortur
sé á úrræðum fyrir karlmenn
sem lent hafa í áföllum í æsku
svo hægt sé að vinna úr afleiðing-
um þeirra. Einnig skortir mark-
vissa stefnu til að aðstoða þá sem
nota fíkniefni til að slá á andlega
vanlíðan.
Þetta kemur fram í niðurstöð-
um Margrétar Tórshamar Georgs-
dóttur en meistaraprófsritgerð
hennar við heilbrigðisvísinda-
svið HA fjallaði um reynslu karl-
manna sem hafa verið í fíkni-
efnaneyslu vegna áfalla í æsku.
Í tengslum við rannsóknina
ræddi Margrét við sjö karlmenn
sem höfðu allir misnotað fíkniefni
á einhverjum tímapunkti, en eru
komnir á beina braut í dag. Allir
urðu þeir fyrir áföllum í æsku á
borð við ofbeldi af hálfu foreldra,
afskiptaleysi foreldra, dauðsfall
í fjölskyldu, dauðsfall náins vin-
ar, einelti, nauðgun, vanrækslu í
æsku, ofbeldi á vinnustað og of-
beldi af hálfu eldra fólks.
Flestir þeirra höfðu lent í fleiri
en einu áfalli og höfðu áföllin mik-
il áhrif á andlega líðan þeirra og
hjá flestum fylgdu afleiðingarnar
þeim fram á fullorðinsár. Margir
reyndu að leita leiða til að líða
betur en áttu erfitt með að finna
eitthvað sem virkaði. Karlarn-
ir prófuðu sig margir áfram með
fíkniefni og hjá mörgum þeirra
slokknaði á þeim slæmu tilfinn-
ingum sem þeir fundu fyrir og
þeim leið vel það kvöldið. Þetta
orsakaði að þeir byrjuðu að leita
í fíkniefni til að líða betur.
Fíkniefnin voru bjargráð
Í niðurstöðum kemur fram að
allir mennirnir upplifðu fíkni-
efnaneyslu sína sem afleiðingu
af áföllunum sem þeir urðu fyrir
í æsku. Með neyslu upplifðu þeir
létti, dofa eða flótta frá ýmiss kon-
ar vanlíðan.
Einn úr hópnum lýsir því
hvernig áfengi og kannabis hjálp-
uðu honum að gleyma slæmum
minningum úr æsku.
„Númer eitt, tvö og þrjú það er
það fyrsta sem mér dettur í hug.
Bara deyfa sig nógu mikið niður
til þess að þurfa ekki að muna
hlutina þann klukkutímann.“
Annar úr hópnum lýsir því
þannig að eftir mörg ár af vanlíð-
an hafi fyrsta víman hans verið
„það frábærasta sem hann lenti í
á ævinni.“ Hann hafi ekki vitað að
það væri hægt að „líða vel án þess
að hafa neitt fyrir því að líða vel“.
„Það var svona … þú veist, al-
veg sama hvort það var að fara
á fyllerí eða hvað það var, mað-
ur gat bara skrapað saman smá
pening og keypt sér það að vera
hress …“
Strákar eiga að vera harðir
Mennirnir sem rætt var við lýstu
því einnig hvernig umhverfisáhrif
og ímynd samfélagsins af „alvöru
karlmönnum“ hefði haft áhrif á
þá.
Einn úr hópnum bendir á að
það sé ekki beint pressa á karl-
menn að tala ekki um tilfinn-
ingar eða andlega vanlíðan held-
ur sé það frekar þannig að það er
„enginn að ýta undir að þeir geri
meira af því.“ Bendir hann á að
mörg samtök séu til fyrir kvenfólk
sem hafi lent í alls kyns áföllum,
en ekki mikið um þannig samtök
fyrir karlmenn.
„Ég á ansi mörg þannig áföll
sem að ég hef aldrei unnið úr …
maður elst upp í svona menn-
ingarheimi þar sem strákar og
karlar eiga bara að vera harðir
naglar og það er í rauninni bara
logið að manni allskonar hlut-
ir eins og tíminn græðir öll sár
… það er bara bullshit … manni
er sagt að harka af sér og hætta
að hugsa um þetta og vera ekki
að tala um þetta og eitthvað svo-
leiðis … og þá í staðinn er mað-
ur aldrei að vinna úr hlutunum
sem eru stundum bara það að fá
að tala um það sko,“ segir annar.
Annar maður úr hópnum tek-
ur í sama streng:
„Það var ekkert svalara í
heiminum fyrir mér heldur en
þú veist dúddar eins og Arnold
Schwarzenegger og þú veist …
hann fór ekkert að grenja … Það
var minna sko að þú áttir ekki að
gera þetta heldur að það var bara
þú veist … harðir karlar gera
þetta ekki skilurðu. Stórir strákar
fara ekki að grenja.“
Vandamál um allan heim
Í niðurstöðum Margrétar kemur
fram að að það virðist sem
ákveðin þöggun ríki í samfé-
laginu um að mögulega sé fíkni-
efnaneysla afleiðing af áföllum.
Vöntun sé á þeirri nálgun í með-
ferðarúrræðum hér á landi til að
vinna með rót vandans, en ekki
aðeins neysluna sjálfa.
„Það kom á óvart í niðurstöð-
um rannsóknarinnar hversu al-
gengt það var að karlarnir hefðu
lent í fleirum en einu áfalli í æsku.
Flestir höfðu þeir lent í tveimur
eða fleiri áföllum sem fylgja þeim
enn til dagsins í dag. Einnig kom
fram hversu mikilvægt körlunum
fannst vera að fá góða sálræna
þjónustu til að vinna úr áföllun-
um samhliða því að vera í fíkni-
meðferð. Þeim fannst ekki nóg
um slíka þjónustu þar sem í fíkni-
meðferð er nær eingöngu einblínt
á fíknina sjálfa, ekki mögulegar
ástæður fyrir fíkninni, áföllin,“
ritar Margrét.
Þá bendir Margrét einnig á að
ljóst sé að það þurfi að gæta sér-
staklega að fólki sem lendir ungt
í áföllum, svo það þurfi ekki að
bera afleiðingar áfallanna á herð-
um sér langt fram á fullorðinsár,
ef ekki alla ævi. Svo virðist sem
einnig sé skortur á upplýsingum
um úrræði fyrir karlmenn sem
lent hafa í áföllum í æsku svo
hægt sé að vinna úr afleiðingum
áfallsins.
„Margir þekkja til einstaklinga
eða aðstandenda þeirra sem látið
hafa lífið vegna óhóflegrar neyslu
fíkniefna. Því miður er þetta
vandamál ekki síður á Íslandi
en annars staðar. Undanfarin ár
hafa sjálfsvíg karlmanna verið
áberandi í fréttum hér á landi og
er nokkuð ljóst að eitthvað þarf
að gera. Sú staðreynd að einstak-
lingar grípi til fíkniefna til þess
eins að líða betur andlega er sorg-
legur raunveruleiki og mikilvægt
er að koma til móts við þá sem
finnst þeir ekki hafa aðra kosti.
Þegar fíkniefnaneysla er orðin að
örvæntingarfullri leið til að líða
betur er augljóst að neyslan snýst
ekki lengur um fíkniefnin. Engri
manneskju á að líða eins henn-
ar val sé annaðhvort að deyfa sig
nógu mikið andlega til að finna
ekki til eða að enda líf sitt,“ segir
enn fremur í niðurstöðum rann-
sóknarinnar. nSmiðjuvegur 4C - 202 Kópavogur - S 587 2202
Ryðga ekki
Brotna ekki
HAGBLIKK
Álþakrennur & niðurföll
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt, silvurgrátt og dökkgrátt
Auður Ösp Guðmundsdóttir
audur@dv.is
„STÓRIR STRÁKAR
FARA EKKI AÐ GRENJA“
Skortur er á úrræðum fyrir karlmenn sem lent hafa í áföllum í æsku
„Bara deyfa sig nógu
mikið niður til þess að
þurfa ekki að muna hlutina