Fréttablaðið - 05.08.2020, Qupperneq 12

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Kristjón Kormákur Guðjónsson kristjon@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Nú þegar
stefnir í
þungan
vetur fyrir
stjórnsýslu
landsins er
óskandi að
Alþingi setji
vandvirkni
á oddinn.

Í þessum
yfirlýsingum
um forrétt-
indastöðu er
ekki verið að
gera neitt
annað en að
gjaldfella
sjálfsögð
mannrétt-
indi.
Aðalheiður
Ámundadóttir
adalheidur @frettabladid.is
ALLT
fyrir listamanninn
Smáratorgi 1, 201 Kópavogi, sími 588 6090, vl@verkfaeralagerinn.is
Mán.-fim. kl. 9-18, fös. kl. 9-18:30, lau. kl. 10-18, sun. kl. 12-17
Verkfæralagerinn
Oft er talað um forréttindi hinna og þessara hópa samfélagsins í fjölmiðlum. Konur hér á landi eru taldar njóta
forréttinda samanborið við konur í öðrum
heimshlutum. Samkynhneigðir eru taldir njóta
forréttinda samanborið við aðra hinsegin ein-
staklinga. Fólk virðist ekki vera gjaldgengt í
umræðu dagsins nema að það hefji mál sitt á því
að afsaka þá forréttindastöðu sem það er sagt
njóta. Það er áhugavert að huga að þessu í tilefni
hinsegin daga.
Í þessum yfirlýsingum um forréttindastöðu
er ekki verið að gera neitt annað en að gjaldfella
sjálfsögð mannréttindi. Mannréttindi sem við
eigum öll að njóta óháð kyni, kynhneigð og ann-
arri stöðu í samfélaginu.
Konur hafa í aldir barist fyrir grundvallar-
mannréttindum sem þær njóta loks samkvæmt
lögum í hinum vestræna heimi. Það tók sam-
kynhneigða á Íslandi áratugabaráttu að ná
fullum lagalegum réttindum. Þöggun, kúgun og
útskúfun var hlutskipti samkynhneigðra. Það
kostaði blóð, svita og tár að tryggja sjálfsögð
mannréttindi, eins og að ekki mætti neita fólki
um vinnu eða henda því út úr leiguhúsnæði,
vegna kynhneigðar. Verst var útskúfun sam-
félagsins. Margir féllu í valinn fyrir eigin hendi í
þessari baráttu.
Það að tala um að samkynhneigðir eða konur
njóti forréttinda í íslensku samfélagi er fádæma
firra. Konur og samkynhneigðir njóta einfald-
lega mannréttinda sem allir borgarar samfélags-
ins eiga fullan rétt á að njóta.
Mikið verk er enn að vinna til að tryggja
jafna félagslega stöðu kvenna og karla, samkyn-
hneigðra og gagnkynhneigðra og grundvallar
mannréttindi alls hinsegin fólks. En við megum
ekki falla í þá gryfju að telja mannréttindi til
forréttinda. Það að njóta grundvallarmannrétt-
inda á að vera sjálfsagður hlutur, en ekki teljast
til forréttinda.
Forréttindi og firring
Baldur
Þórhallsson
prófessor í
stjórnmálafræði
við Háskóla
Íslands
Frosti í felum
Þegar Kóvið upphaf lega nam
hér land, voru ýmsir sem höfðu
skoðun á því hvernig skyldi
bregðast við. Það hefur svo
sem ekki breyst. Einn sem lét
nokkuð að sér kveða í því sam-
bandi var Frosti Sigurjónsson,
fyrrverandi þingmaður. Þann
19. mars síðastliðinn skrifaði
hann forsætisráðherra opið
bréf og lýsti þeim „skelfilegu
mistökum“ sem hér væru að
eiga sér stað með því að freista
þess að f letja kúfinn í veiru-
sýkingum eða teygja á faraldr-
inum. Allt væri hér á leiðinni
vestanað og loka yrði landinu.
Allt fór þó á besta veg og
viðureignin við veiruna tókst
vel. Alla vega hingað til. Frosti
talaði fyrir daufum eyrum og
lítið hefur til hans spurst síðan.
Enda varla tilefni til?
Inni í tjaldi
Miðað við fyrri ár voru fáir í
tjöldum um liðna verslunar-
mannahelgi og margir sem
sakna þess að heyra dropana
falla á tjaldhimininn og sjá litlu
lækina bruna undan þyngdar-
af linu niður af tjaldinu. Það er
ekki alveg sama stemningin að
heimsækja sýnatökutjaldið við
Orkuhúsið þó rigningin sé eins
og lækirnir. Móttökurnar eru
þó hlýlegar, þó hluti þeirra sé
að fá pinna aftur í heila og ofan
í kok. En það er ekkert útigrill,
engin tónlist og allir farnir að
sofa á skikkanlegum tíma.
Í vor kallaði formaður Dómarafélagsins eftir því að sumarið yrði nýtt til að undirbúa betur ráðstafanir sem grípa gæti þurft til í haust, verði faraldurinn enn í fullu fjöri. Tilefnið var löggjöf sem tryggja átti að mál gætu áfram fengið meðferð fyrir dómi,
þrátt fyrir samkomutakmarkanir vegna faraldursins.
Þannig var ákveðið að skýrslutökur og önnur meðferð
mála gæti farið fram með notkun fjarfundabúnaðar.
Frumvarpið var unnið af dómstólasýslunni, en eyðilagt
af allsherjarnefnd Alþingis áður en það var samþykkt af
Alþingi, með breytingu sem kvað á um að aðeins aðilar
máls heyrðu það sem fram færi en ekki aðrir.
Með þessari ónýtu löggjöf, sem enn er í gildi, var
skilyrði stjórnarskrárinnar um opinbera málsmeðferð
varpað fyrir róða röksemdalaust með smávægilegri en
afdrifaríkri orðalagsbreytingu.
Formaður Dómarafélagsins, sem einnig er dómari við
Héraðsdóm Reykjavíkur, sagði í samtali við Fréttablaðið
að hann myndi ekki geta beitt umræddri löggjöf enda
bundinn af stjórnarskránni. Hann lýsti vonbrigðum
með að ekkert samráð var haft við Dómarafélagið við
meðferð málsins.
Þrátt fyrir að hafa gleymt að ræða við dómara um
fyrrnefnda lagasetningu vita bæði þingmenn og ráð-
herrar hversu mikilvægt samráð við helstu haghafa er,
eins og kom skýrt fram í vor þegar greidd voru atkvæði
um frumvarp Pírata um afnám refsinga við vörslu
neysluskammta. Frumvarpinu var hafnað, ekki síst á
þeim grundvelli að skort hefði samráð við samningu
þess.
Þess var einnig getið við umræður um fyrrnefnt frum-
varp Pírata að nauðsynlegt væri, í þágu vandaðrar laga-
setningar, að leita til refsiréttarnefndar um breytingar á
refsilöggjöfinni. Ekki þarf þó að leita langt aftur í tímann
til að rifja upp lagasetningu sem hent var upp á örfáum
dögum af hálfu sprunginnar ríkisstjórnar til að sefa reiði
almennings sem risið hafði upp vegna upplýsinga um að
hataðir einstaklingar hefðu fengið uppreist æru í gölluðu
og ógegnsæju kerfi. Á síðustu dögum kjörtímabils þeirrar
skammlífu ríkisstjórnar var réttur dómfelldra manna til
að fá uppreist æru felldur brott og með honum mögu-
leikar þeirra á að endurheimta borgaraleg réttindi sín.
Beðið var með hina hlið málsins þar til eftir kosningar.
Við samningu hins hraðsoðna frumvarps var ekkert
samráð haft við refsiréttarnefnd sem vissi ekki af frum-
varpinu fyrr en búið var að leggja það fram.
Ákvæði laga um skilyrði fyrir ýmsum borgaralegum
réttindum, hvernig menn glata mannorði sínu og
endurheimta það, hafa verið lengi í gildi. Það hefði þurft
vandaða ígrundun og yfirlegu áður en rokið var til og
þeim breytt.
Hér verður ekki tekin afstaða til þess hvort þær breyt-
ingar sem nú hafa verið gerðar á þessu fyrirkomulagi eru
betri en þær sem fyrir voru. Aðdragandi breytinganna
og pólitísk meðferð þeirra var hins vegar ekki til eftir-
breytni.
Nú þegar stefnir í þungan vetur fyrir stjórnsýslu
landsins er óskandi að Alþingi setji vandvirkni á odd-
inn, enda geta mistök í lagasetningu haft afdrifaríkar
afleiðingar. Þegar um er að ræða mikilsverð réttindi ein-
staklinga ríður sérstaklega á að vanda til verka.
Vandvirkni
5 . Á G Ú S T 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN