Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.01.2020, Qupperneq 15

5.1. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
fordómar? Er það ekki iðulega af ótta við eitt-
hvað, ekki síst það sem er framandi og við
þekkjum ekki? Við finnum fordóma gjarnan
hjá fólki sem hefur það verra en aðrir og lifir í
stöðugum ótta um að verið sé að stela ein-
hverju af því. Í Gullregni er Indíana dálítið bú-
in að loka sig frá umheiminum sem er olía á eld
xenófóbíunnar og rasismans. Sjálfur hef ég
óbeit á rasisma, það er fátt sem fær blóðið í
mér til að sjóða hraðar, en um leið þarf ég að
nálgast mínar persónur af hlutlægni og virð-
ingu. Það fæðist enginn fordómafullur; það er
eitthvað sem gerir okkur þannig. Hræðsla,
vonbrigði eða fingraför á sálinni; jafnvel langt
aftur í ættir. Þann vítahring þarf að rjúfa.
Maðurinn á að reyna að brjótast undan viðjum
sem honum hafa verið skapaðar. Eins og við
þekkjum þá hafa fordómar haft skelfilegar af-
leiðingar í mannkynssögunni.“
Þarf að segja þessa sögu
Og ef til vill er það skýringin á því að Ragnar
er ennþá á kafi í þessari tilteknu sögu, átta ár-
um síðar. „Það er ekki ólíklegt. Það þarf að
segja þessa sögu. Víða erlendis hefur Ísland
ákveðinn fegurðarljóma, umfram það sem við
upplifum sjálf, ekki síst vegna hreinleikans
sem við hreykjum okkur mikið af. Staðreyndin
er hins vegar sú að við búum í samfélagi, þar
sem sömu vandamál eru og annars staðar.
Maðurinn er misvel gerð skepna – og misupp-
lýst skepna.“
Ragnar er ekki ókunnugur staðháttum í
Breiðholtinu en eins og menn muna þá gerðist
tvíleikur hans, Börn og Foreldrar, í sama
hverfinu. „Þær myndir voru gerðar í bullandi
góðæri, skömmu fyrir hrun, þegar við bjugg-
um við veruleikafirringu og hetjudýrkun á
auðmönnum. Persónurnar í myndunum voru á
hinn bóginn að kljást við erfiðleika og ein-
hverjum fannst það ótrúverðugt á þeim tíma.
„Það eru engin svona vandamál á Íslandi leng-
ur,“ sagði fólk við mig – og meinti það. Það er
ótrúlegt hvað sumir voru með höfuðið djúpt í
sandinum. Auðvitað er og verður alltaf til fólk
sem trúir því að Ísland sé betra en önnur lönd
en hvað er íslenskt, þegar við veltum því fyrir
okkur? Ekki kleinan og ekki einu sinni kjöt-
súpan.“
Eins og fyrr segir vísar titill nýju mynd-
arinnar, Gullregn, í tré þeirrar ágætu gerðar
sem er úti í garði við blokkina sem Indíana býr
í – og er henni afskaplega kært. Nema hvað
fulltrúi báknsins tekur hús á Indíönu snemma
myndar og upplýsir hana um að allur gróður
sem ekki var jarðfastur aldamótin 1900 skuli
fjarlægður. „Auðvitað er þetta eins og hver
önnur fantasía,“ upplýsir Ragnar brosandi,
„en staðreyndin er eigi að síður sú að fyrir
nokkrum árum las ég frétt þess efnis að
skýrsla í þessum dúr hefði verið skrifuð en
endað ofan í skúffu í umhverfisráðuneytinu.
Þetta er mjög áhugaverð pæling enda þótt
ekkert hafi orðið úr þessu á sínum tíma; hvaða
gróður er íslenskur og hvaða gróður ekki?
Geta mosi og lyng verið heilög? Þetta sparkaði
sögunni af stað.“
Aldrei að segja aldrei
Talið berst að hinum sviðsverkum Ragnars og
hvort þau komi líka til með að rata á hvíta
tjaldið í framtíðinni. „Ég á síður von á því; þau
henta ekki eins vel til kvikmyndunar og Gull-
regn, þar sem mikið er á seyði utan sviðs. Hin
tvö eru meiri rauntímaverk. Ég útiloka þó ekk-
ert í þessu sambandi. Reynslan hefur kennt
manni að segja aldrei aldrei.“
Sterkar kvenpersónur eru í öndvegi í öllum
leikverkum Ragnars og sömu sögu má segja
um síðustu sjónvarpsseríuna sem hann gerði,
Fanga, og næstu kvikmynd á undan Gullregni,
Málmhaus. „Það hafa mun færri sögur verið
sagðar af konum gegnum tíðina; það á ekki síst
við um kvikmyndirnar sem hafa verið mjög
karllægur miðill, ekki bara hér á landi. Í
Vaktaseríunum þremur og kvikmyndinni sem
kom í kjölfarið, Bjarnfreðarson, var ég á bóla-
kafi í tilvistarkreppu karla og að því loknu
hafði ég einfaldlega þörf á að snúa mér að hinu
kvenlega og hef lagt áherslu á það síðan,“ segir
Ragnar sem einnig mun gera konum hátt und-
ir höfði í næstu verkefnum, næstu kvikmynd
og næstu sjónvarpsþáttum, Föngum II.
„Ég er ekki að segja að karlar í krísu séu
ekki gott efni í drama en konur eru samt á
margan hátt áhugaverðari. Líf þeirra er oft og
tíðum flóknara og tilfinningalífið stærra. Og
svo er öld konunnar auðvitað upp runnin.“
Horfa öðruvísi á heiminn
Fyrir liggur að mun fleiri karlar en konur hafa
skrifað handrit og leikstýrt kvikmyndum
gegnum tíðina en Ragnar fagnar því að leikar
séu hægt og bítandi að jafnast. „Það eru marg-
ir áhugaverðir kvenkyns höfundar og leik-
stjórar að koma fram á sjónarsviðið, bæði hér
heima og erlendis, og eiga eftir að láta mikið
að sér kveða á næstu árum. Konur horfa
gjarnan öðruvísi á heiminn en við karlarnir og
segja fyrir vikið með öðrum hætti frá. Gildir þá
einu hvort þær eru að segja sögur af konum
eða körlum.“
Raunar er Ragnar þess sinnis að góður höf-
undur eigi ekki að nálgast sögur sínar út frá
kyni. „Góður höfundur er kynlaus; hann skrif-
ar bara persónur, hvort sem þær eru karlar
eða konur. Aðalmálið er að hann beri virðingu
fyrir viðfangsefni sínu og hafi áhuga á mann-
legu eðli. Höfundurinn dvelur alltaf í andrúmi
sem endurspeglar samfélagið sem hann býr í.
Það er ekkert síður áhugavert að kona skrifi
um karla – og öfugt. Væri ekki allt miklu fá-
tæklegra og einhæfara ef konur skrifuðu bara
um konur og karlar bara um karla?“
Við hæfi er að ljúka spjallinu á þeim orðum.
Ég þakka fyrir mig og hverf út í mildan miðs-
vetrarmorguninn með ljósmyndarastóðið á
hælunum. Ragnar horfir á eftir okkur. Og
klórar sér í höfðinu.
„Ég kom að borðinu með sögu,
upphaf, miðju og endi, en vann náið
með hverjum og einum leikara til
að bæta kjöti á beinin,“ segir Ragn-
ar Bragason um tilurð Gullregns.
Morgunblaðið/RAX
Karolina Gruszka, sem fer með hlutverk pólsku tengdadótturinnar, er stórstjarna í heimalandi sínu.
Sigrún Edda Björnsdóttir í hlutverki hinnar fordómafullu Indíönu og Halldóra Geirharðsdóttir sem
hin hjartahreina vinkona hennar, Jóhanna. Þær léku báðar í sviðsverkinu í Borgarleikhúsinu.
’Góður höfundur er kynlaus;hann skrifar bara persónur,hvort sem þær eru karlar eðakonur. Aðalmálið er að hann beri
virðingu fyrir viðfangsefni sínu
og hafi áhuga á mannlegu eðli.