Morgunblaðið - 24.02.2020, Qupperneq 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2020
Kvenfélagið Garpur frum-sýndi nýverið sjöundasviðsverk sitt, en þar erum að ræða nýtt íslensk
leikrit eftir Maríu Reyndal sem
nefnist Er ég mamma mín? í leik-
stjórn höfundar. María hefur áður
sýnt hversu flinkur penni hún er og
fær í því að skrifa trúverðug samtöl
ásamt því að kafa ofan í vand-
meðfarin viðfangsefni. Má í því sam-
hengi nefna hina frábæru sjónvarps-
þáttaröð Mannasiðir sem frum-
sýndir voru 2018 og hið átakanlega
heimildarleikrit Sóley Rós ræsti-
tæknir sem frumsýnt var 2016, en
leikritið vann hún í samvinnu við Sól-
veigu Guðmundsdóttur sem lék tit-
ilhlutverkið með eftirminnilegum
hætti.
Yfirlýst markmið Kvenfélagsins
Garps er að leitast við að skoða hlut-
verk kvenna og kynjahlutverkin
jafnt innan sem utan sviðsins. Leik-
ritið Er ég mamma mín? fellur vel að
þessu markmiði. Um er að ræða fjöl-
skyldusögu sem gerist á tveimur
tímum, annars vegar í nútímanum og
hins vegar á árunum 1979-80. Í for-
tíðinni fá áhorfendur að fylgjast með
heimilislífi Ellu (Katla Njálsdóttir)
og foreldra hennar (Sólveig Guð-
mundsdóttir og Sveinn Ólafur Gunn-
arsson). Eftir að mamman kynnist
Rachel (María Ellingsen), sem
vinnur sem upplýsingafulltrúi hjá
Menningarstofnun Bandaríkjanna
og kynnir henni kvenfrelsishug-
myndir, fær hún aukið sjálftraust til
að endurmeta aðstæður sínar og
hlusta á eigin langanir og þrár með
tilheyrandi sjálfstæðistilburðum. Í
stað þess að sinna aðeins heimilinu
sem heimavinnandi húsmóðir sem
fær vasapening frá eiginmanni sín-
um til að kaupa í matinn og stendur
ávallt tilbúin með kvöldmatinn á
réttum tíma á milli þess sem hún
heldur öllu hreinu fer hún að sækja
Dale Carnegie-námskeið, æfir sig í
ræðuskrifum og tekur að sér að rit-
stýra blaði kvennasamtaka sem
nefna sig Fjólurnar. Aukið sjálfstæði
móðurinnar með tilheyrandi röskun
á ríkjandi valdahlutföllum hefur
mikil áhrif á hjónabandið sem mark-
ar djúp spor, ekki síst á sálarlíf Ellu.
Í nútímanum fá áhorfendur að
fylgjast með Ellu á fullorðinsárum
og þar bregður Sólveig Guðmunds-
dóttir sér í hlutverk dótturinnar.
Ella býr með Guðjóni (Sveinn Ólafur
Gunnarsson) og saman eiga þau
Matthías (Arnaldur Halldórsson)
sem bráðum á að ferma. Ella sinnir
annasömu ábyrgðarstarfi í heil-
brigðisgeiranum á sama tíma og hún
annast um aldraða móður sína
(Kristbjörg Kjeld) sem flytur inn á
heimili dóttur sinnar meðan hún er
að jafna sig eftir mjaðmaraðgerð. Í
ljós kemur að ýmislegt er enn óupp-
gert eftir að foreldrar Ellu skildu
stuttu eftir fermingu hennar.
Helsti styrkur handritsins felst í
því hversu sálfræðilega trúverðugur
stór hluti samskipta lykilpersóna er
sem gerir það að verkum að auðvelt
er að skilja hvernig samskiptin við
okkar nánustu móta okkur sem
manneskjur og skynja þá speglun
sem verður milli kynslóða ef enginn
staldrar við og brýtur upp óæskileg
hegðunarmynstur. Textinn er á köfl-
um sprenghlægilegur og aðstæður
broslegar þannig að auðvelt var fyrir
áhorfendur að hrífast með. Seinni
hluti verksins er töluvert gloppóttari
og endurtekningarsamari en sá fyrri
sem helgast trúlega af því að hið
ósagða fær mun meira vægi á sama
tíma og melódramatíkin er keyrð í
botn. Sem dæmi hefði þurft að vinna
betur úr sambandi Ellu við aldraðan
föður sinn (Sigurður Skúlason), ekki
síst í ljósi þess hversu mikil áhrif
sambandsrofið sem varð þegar Ella
var á unglingsaldri hafði augljóslega
á hana.
Í uppfærslunni er farin sú leið að
láta sömu tvo leikarana leika hjónin
ólíku á tímaskeiðunum tveimur.
Markmiðið er væntanlega að undir-
strika hvernig við erfum ekki aðeins
gen foreldra okkar heldur líka sam-
skipti, hlutverk og orðfæri. Senan
síðla leikrits þegar hin fullorðna Ella
áttar sig á því að hún er farin að
hljóma alveg eins og móðir sín var
sláandi. Leikstíll allra persóna
verksins er raunsær nema þegar
kemur að móðurinni og föðurnum í
fortíðinni sem tekin eru skopstíls-
tökum. Slík nálgun skapar sér-
kennilega fjarlægð líkt og ætlunin sé
að undirstrika rækilega hversu
gamaldags og hallærisleg heims-
mynd þeirra er – áður en móðirin
öðlast nýja sýn á aðstæður sínar.
Þessi árekstur ólíkra leikstíla, sem
gekk illa upp á leiksviðinu, hefði
sennilega ekki verið vandamál ef
efniviðurinn hefði verið útfærður
fyrir sjónvarp þar sem raunsæið er
alltumlykjandi.
Leikmynd Egils Ingibergssonar
samanstendur af veggfóðruðum bak-
veggjum sem þaktir eru ýmsum
munum bæði úr fortíð og nútíð sem
minntu okkur áþreifanlega á þann
farangur og forsögu sem við berum
öll með okkur í gegnum lífið. Vel fór
á því að nota sitt hvora tegundina af
vegglömpum þegar stokkið var milli
tímaskeiða svo áhorfendur væru
aldrei í vafa um hvenær leikurinn
gerðist. Pallurinn fremst á sviðinu
nýttist vel fyrir heimili móðurinnar á
eldri árum og fyrir ýmsa viðburði á
borð við námskeiðið og fermingar-
veisluna. Sú ákvörðun að láta leik-
arana nær einvörðungu tala fram og
lítið saman þegar upp á pallinn var
komið virkaði hins vegar ekki nægi-
lega vel. Sýnileg búningaskipti leik-
ara á sviðinu þegar stokkið var milli
tímaskeiða virkuðu heldur ekki sem
skyldi. Margrét Einarsdóttir tengir
persónur milli tímaskeiða með litum
í búningum sínum. Þannig var heim-
ilisfaðirinn í rauðu/bleiku, móðir Ellu
ávallt grænklædd og Ella í gulu.
Huga hefði þurft betur að efnisvali í
kjólum, enda virkaði kjóll Ellu
kauðalegur þegar gerviefnið límdist
við leikkonuna og vandséð að það
hafi átt að vera tilgangurinn.
Sólveig Guðmundsdóttir og
Sveinn Ólafur Gunnarsson nutu sín
bæði mun betur í nútímahlutverkum
sínum þar sem hlutverk kynjanna
hafa að nokkru snúist við frá því
áður. Sólveig hefur á umliðnum ár-
um vakið verðskuldaða eftirtekt fyr-
ir túlkun sína á konum á barmi
taugaáfalls. Hún þarf hins vegar að
fara að gæta að því að einskorða sig
ekki um of við einn streng í hljóðfæri
sínu – enda sýndi hún eftirminnilega
í Illsku að hún býr yfir meiri breidd.
Katla Njálsdóttir og Arnaldur
Halldórsson stóðu sig afar vel í hlut-
verkum unglinganna tveggja á sitt
hvoru tímaskeiði. Ánægjulegt var að
sjá Sigurð Skúlason aftur á sviði þó
að hlutverkið hefði verið óþarflega
rýrt. Gaman var einnig að sjá Maríu
Ellingsen aftur á sviði eftir næstum
fjögurra ára hlé. Hún brá sér létti-
lega milli nokkurra ólíkra hlutverka
þar sem hlutverk Rachel var þeirra
áhugaverðast og hefði frá höfundar
hendi alveg mátt fá aðeins meira kjöt
á beinin. Fitubúningar bæði Rachel
og föðurins í fortíðinni gerðu hins
vegar lítið fyrir persónusköpunina.
Stjarna sýningarinnar er aftur á
móti Kristbjörg Kjeld, sem sýndi að
hún hefur engu gleymt þó að hlut-
verkin séu orðin færri með aldrinum.
Unun var að fylgjast með góðri inn-
lifun hennar, vandaðri textameðferð,
afbragðs hlustun og snörpum skilum
milli tilfinninga sem ávallt var inni-
stæða fyrir.
Eftir stendur að Er ég mamma
mín? er áhugaverð sýning þar sem
höfundur rannsakar þarft umfjöll-
unarefni. Skemmtigildið er hátt en
skopið verður á stundum um of á
kostnað innihaldsins, sem skilar sér í
köflóttri sýningu. Enginn ætti hins
vegar að missa af frábærri frammi-
stöðu Kristbjargar Kjeld.
Speglun kynslóða
Ljósmynd/Jorri
Samskipti „Í uppfærslunni er farin sú leið að láta sömu tvo leikarana leika
hjónin ólíku á tímaskeiðunum tveimur. Markmiðið er væntanlega að undir-
strika hvernig við erfum ekki aðeins gen foreldra okkar heldur líka sam-
skipti, hlutverk og orðfæri,“ segir í leikdómi um Er ég mamma mín?
Borgarleikhúsið
Er ég mamma mín? bbbnn
Eftir Maríu Reyndal. Leikstjórn: María
Reyndal. Dramatúrgía: Sólveig Guð-
mundsdóttir og Sveinn Ólafur Gunnars-
son. Leikmynd og lýsing: Egill Ingi-
bergsson. Búningar: Margrét Einars-
dóttir. Leikgervi: Sigríður Rósa Bjarna-
dóttir. Tónlist og hljóðmynd: Úlfur
Eldjárn. Leikarar: Arnaldur Halldórsson,
Katla Njálsdóttir, Kristbjörg Kjeld,
María Ellingsen, Sigurður Skúlason,
Sólveig Guðmundsdóttir og Sveinn
Ólafur Gunnarsson. Raddir í útvarpi:
Bergur Þór Ingólfsson, Hilmar Guðjóns-
son og Katla Margrét Þorgeirsdóttir.
Kvenfélagið Garpur frumsýndi á Nýja
sviði Borgarleikhússins sunnudaginn 9.
febrúar 2020.
SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR
LEIKLIST
ICQC 2020-2022
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SÝND MEÐ ÍSLENSKU OG ENSKU TALI
 Rás 2
 FBL
m.a.
ÓSKARSVERÐLAUN3
BESTA KVIKMYNDATAKAN
BESTA MYNDIN
m.a.
ÓSKARSVERÐLAUN4
ÓSKARSVERÐLAUN
BESTI LEIKARINN: Joaquin Phoenix
BESTA TÓNLISTIN: Hildur Guðnadóttir2