Fréttablaðið - 27.08.2020, Blaðsíða 10

Ég held að fæstir
vilji að sjóðurinn
sem þeir greiða í standi í
gjaldeyriskaupum sem
veikja gengið og skapa
óstöðugleika og verðbólgu.
Íþróttasjóður
Umsóknarfrestur er 1. október
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
sk
h
ön
nu
n
Rannís auglýsir eftir umsóknum um styrki úr Íþróttasjóði
sem starfar samkvæmt lögum nr. 64/1998 og reglugerð
nr. 803/2008.
Styrkir eru veittir til eftirfarandi verkefna:
l Sérstakra verkefna á vegum íþróttafélaga og samtaka
þeirra sem miða að því að bæta aðstöðu til íþróttaiðkana
l Útbreiðslu- og fræðsluverkefna, sérstök áhersla verður
lögð á verkefni sem stuðla að jafnrétti í íþróttum
l Íþróttarannsókna
l Verkefna samkvæmt 13. gr. íþróttalaga
Vakin er athygli á því að sami umsækjandi getur aðeins
sent inn eina umsókn í hverjum umsóknarflokki.
Umsóknareyðublöð og leiðbeiningar er að finna
á www.rannis.is. Umsóknum skal skila á rafrænu
formi fyrir kl. 16:00, 1. október 2020.
Nánari upplýsingar veitir Andrés Pétursson,
andres.petursson@rannis.is,
sími 699 2522.
Seðlabanki Íslands skoðar til hvaða aðgerða sé hægt að grípa í því skyni að tryggja miðlun vaxta­lækkana frá bönkum til fyrirtækja. Þetta segir
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í
viðtali við Fréttablaðið. Hann segir
mögulegt að íslensku viðskipta­
bankarnir geti ekki byrjað að greiða
út arð fyrr en 2022 og væntir þess
að lífeyrissjóðirnir sýni samfélags­
lega ábyrgð með því að halda að sér
höndum í erlendum fjárfestingum.
Peningastefnunefnd Seðlabanka
Íslands greindi frá vaxtaákvörðun
sinni í gær en ákveðið var að halda
vöxtum óbreyttum í einu prósenti.
Samkvæmt nýrri þjóðhagsspá eru
horfur á að landsframleiðslan drag­
ist saman um 7 prósent í ár og útlit
er fyrir að atvinnuleysi verði komið
í um 10 prósent undir lok ársins.
Samkvæmt spá bankans er gert ráð
fyrir að verðbólga verði í kringum
3 prósent það sem eftir lifir árs en
hjaðni á næsta ári.
Va xtaálög á f y rirtæki hafa
hækkað síðustu misseri í kjölfar
vaxtalækkana Seðlabankans og
aukinnar óvissu í fyrirtækjarekstri.
Ásgeir bendir á að vaxtaálagið hafi
aðeins gefið eftir samkvæmt nýj­
ustu tölum.
„Samt sem áður er ég ekki sáttur
við hvernig sum lán eru verðlögð.
Til dæmis voru harla óhagstæð
kjör á fyrsta og eina brúarláninu
[sem Arion banki veitti Icelandair
Hotels]. Þarna hefði bankinn mátt
huga að því að ríkið er að ábyrgjast
megnið af láni sem mun væntanlega
minnka gjaldþrotaáhættu af öðrum
útistandandi lánum og þannig að
líkur á endurheimtum aukast. Ann­
ars erum við að skoða leiðir til þess
að tryggja miðlun vaxtalækkana
frá bönkum til fyrirtækja og mögu­
legar aðgerðir í þeim efnum.“
Bankarnir greiði ekki arð fyrr en 2022
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segir að bankinn sé að skoða leiðir til að lækka vaxtaálag. Mögulegt að íslensku bankarnir geti
ekki greitt arð fyrr en 2022. Væntir þess að lífeyrissjóðir sýni áfram ábyrgð með gjaldeyriskaup. Í biðstöðu með peningaprentun.
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is
Ásgeir Jónsson
seðlabanka-
stjóri segist
ekki sáttur við
hvernig sum
lán banka til
fyrirtækja hafi
verið verðlögð.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ANTON BRINK
Hækkun bóta geti leitt til langvarandi atvinnuleysis
Stéttarfélög og alþingismenn
hafa kallað eftir hækkun at-
vinnuleysisbóta til að bregðast
við auknu atvinnuleysi og í nýju
frumvarpi Ásmundar Einars
Daðasonar félagsmálaráðherra er
kveðið á um framlengingu á rétti
til tekjutengdra atvinnuleysis-
bóta úr þremur mánuðum í sex.
Spurður hvort skynsamlegt sé
að hækka atvinnuleysisbætur
svarar Ásgeir að slík aðgerð geti
mögulega leitt til þess að at-
vinnuleysi verði langvarandi.
„Hin almenna regla er sú að
hækkun atvinnuleysisbóta
dregur úr eftirspurn eftir störfum
– miðað við hvað bætur eru nú
háar bendir ekkert til annars en
það gerist nú. Slík aðgerð getur
mögulega leitt til að atvinnuleysi
verði langvarandi,“ segir Ásgeir.
„Að því sögðu geta skapast
aðstæður þar sem lágar atvinnu-
leysisbætur halda aftur af einka-
neyslu en ég held að það eigi ekki
við hér á landi,“ segir Ásgeir.
Þá segist hann hafa verulegar
áhyggjur af því að margt ungt fólk
nái ekki að komast inn á vinnu-
markaðinn og byggja upp starfs-
feril vegna þess að fyrstu skrefin
á vinnumarkaði skila litlum
peningalegum ávinningi.
Spurður hvort það komi til greina
að rýmka reglur um veðlánavið­
skipti þannig að bankarnir geti átt
í lánaviðskiptum við Seðlabankann
með sértryggð fasteignaskuldabréf
að veði, svarar Ásgeir að það sé
vissulega einn möguleiki.
„Það er einn möguleiki sem er
fyrir hendi og það eru fordæmi fyrir
honum erlendis. Við getum einnig
beitt fortölum við bankana og svo
má velta fyrir sér eiginfjárkröfum.
Það eru ýmsar leiðir til að ná fram
lægri álögum. Aftur á móti er ekki
hægt að búast við því að bankarnir
séu að lána út mikið til fyrirtækja
þegar ástandið er eins og það er. Þeir
eiga fullt í fangi með að glíma við
allt það sem hefur skollið á þeim.“
Þurfa fyrst að sjá fyrir endann
Fyrr á árinu beindi Seðlabankinn
þeim tilmælum til bankanna að
þeir frestuðu arðgreiðslum og létu
af endurkaupum. Þetta var forsenda
fyrir því að sveiflujöfnunarauka á
fjármálafyrirtæki var aflétt.
„Við gerðum bönkunum grein
fyrir því að lykillinn að því að fella
niður sveiflujöfnunaraukann væri
að þeir greiddu ekki út arð. Ég tel
eðlilegt að bankarnir bíði áfram
með arðgreiðslur þar til við sjáum
fyrir endann á þessu ástandi og
hversu mikið tap þeir þurfa að taka
á sig. Mig grunar að það taki eitt
eða tvö ár,“ segir Ásgeir, spurður
hversu lengi þessi tilmæli munu
gilda. Mögulega geti bankarnir ekki
byrjað að greiða út arð fyrr en árið
2022.
Sýni ábyrgð meðan sóttin varir
Tilkynnt var í byrjun sumars að
samkomulag Seðlabankans og líf­
eyrissjóða um hlé á gjaldeyrisvið­
skiptum til erlendra fjárfestinga
hefði verið framlengt til 17. septem­
ber. Því er ætlað að stuðla að stöðug­
leika á gjaldeyrismarkaði.
„Lífeyrissjóðir voru að taka við­
skiptaafang þjóðarbúsins og fjár­
festa honum erlendis. Þannig var
jafnvægi tryggt á gjaldeyrismarkaði
fyrir tíma COVID. Nú hefur afgang­
urinn horfið og viðbúið að ef sjóð­
irnir halda áfram að fjárfesta með
sama hætti þá mun það annaðhvort
koma með gengislækkun eða ganga
á gjaldeyrisforða Seðlabankans. Ég
ræddi þetta við þá í vor, þeir sýndu
því skilning og ákváðu að halda að
sér höndum,“ segir Ásgeir. Hann
væntir þess að svo verði áfram.
„Ég geri ráð fyrir að sjóðirnir sýni
áfram samfélagslega ábyrgð í gjald­
eyriskaupum svo lengi sem farsótt­
in varir. Kannski verður ekki lögð
ein lína fyrir alla sjóði en allir hljóta
þeir að átta sig á því hver staðan er.
Eigendur lífeyrissjóðanna eru ekki
verkalýðsfélög eða atvinnurekend­
ur heldur fólkið í landinu. Ég held
að fæstir vilji að sjóðurinn sem þeir
greiða í standi í gjaldeyriskaupum
sem veikja gengið og skapa óstöðug­
leika og verðbólgu.“
Raski ekki hagkerfinu
Sala erlendra sjóðast ý r ingar­
fyrirtækja á íslenskum ríkisskulda­
bréfum í síðustu viku knúði fram
umfangsmestu gjaldeyrissölu Seðla­
banka Íslands á einni viku frá fjár­
málahruninu. Greint var frá þessu
í Markaðinum í gær en til þess að
sporna gegn veikingu krónunnar
seldi Seðlabankinn gjaldeyri fyrir
10,7 milljarða, sem nemur yfir einu
prósenti af gjaldeyrisforðanum.
BlueBay Asset Management, eitt
stærsta sérhæfða skuldabréfastýr­
ingarfyrirtæki Evrópu, var á meðal
þeirra sem seldu ríkisskuldabréf
í liðinni viku. Á síðustu tveimur
vikum hefur BlueBay selt ríkis­
skuldabréf fyrir 7,5 milljarða, sam­
kvæmt heimildum Markaðarins
Aðspurður segist Ásgeir ekki
gera sér grein fyrir því hvort sala
skuldabréfaeigendanna haldist í
hendur við hertar aðgerðir stjórn­
valda á landamærunum. „Þegar
erlendir sjóðir voru að selja í vor
veit ég að meginástæðuna var að
finna í þeirra eigin heimalandi – þá
vantaði lausafé – fremur en staða
mála hérlendis. Ísland er alls ekki að
koma verr út úr farsóttinni en aðrar
þjóðir og mögulega mun betur. Við
sáum svo töluvert innflæði í maí frá
erlendum aðilum.“
Inngrip bankans á gjaldeyris­
markaði vöktu spurningar á meðal
hagfræðinga sem töldu að þau væru
mögulega á skjön við yfirlýst mark­
mið hans um inngrip á gjaldeyris­
markaði en það er að koma í veg
fyrir óhóflegar skammtímasveiflur.
„Af einhverjum ástæðum túlkaði
fólk skammtímasveiflur aðeins sem
dagssveiflur og inngripin væru ekki
hugsuð í lengra samhengi. Sú stefna
hefur samt verið mótuð í bankanum
á síðustu árum að beita forðanum
til þess að koma í veg fyrir skamm­
tímasveif lur frá eðlilegu jafnvægi
– hvort sem það er upp eða niður,“
útskýrir Ásgeir.
„Frá því að ég tók við sem seðla­
bankastjóri hef ég þurft að bregðast
við einskiptis fjármagnsflæði sem
hefði ella hreyft gjaldeyrismarkað­
inn verulega. Þetta er einnig liður
í því að tryggja hnökralaust fjár­
magnsflæði til og frá landinu.“
Ásgeir segir eðlilegt að gengið
lækki þegar útflutningur landsins
verður fyrir áfalli. Ábatinn af sjálf­
stæðri peningastefnu felist einmitt
í því að nota gengið til að mæta
áföllum og tryggja jafnvægi í utan­
ríkisviðskiptum.
„Mér er umhugað um að tryggja
að óróleiki á gjaldeyrismarkaði
valdi venjulegu fólki ekki vandræð­
um umfram það sem þjóðhagsleg
nauðsyn ber til. Gjaldeyrismarkað­
urinn er lítill í samanburði við aðra
eignamarkaði og þannig geta tiltölu­
lega smá viðskipti sem endurspegla
ekki breytingar í undirstöðum hag­
kerfisins, haft töluverð áhrif á gengi
krónunnar. En það er ekki í boði
að leyfa viðskiptum upp á nokkra
milljarða að ýta krónunni úr jafn­
vægi, og raska lífi fólks og starfsemi
fyrirtækja. Óvissan er næg fyrir.“
Á síðustu mánuðum hefur verið
gríðarmikil ásókn í óverðtryggð lán
með breytilegum vöxtum. Mark­
aðshlutdeild bankanna á íbúða­
lánamarkaði hefur á sama tíma
aukist hratt en ólíkt því sem áður
var bjóða þeir nú í f lestum tilvikum
lægri vexti en lífeyrissjóðir.
Spurður hvort stóraukið vægi
óverðtryggðra lána á breytilegum
vöxtum geti haft neikvæð áhrif á
fjármálastöðugleika svarar Ásgeir
að hann hafi áhyggjur af því að þetta
geti orðið vandamál í framtíðinni.
Aftur á móti hafi Seðlabankinn
náð miklum árangri í því að halda
verðbólgunni í skefjum og eðlilegur
fylgifiskur þess sé að vægi óverð­
tryggða vaxta aukist.
„Lengi hefur verið umræða um
að verðtryggingin sé rót alls ills á
Íslandi og við heyrum kröfur um að
hún sé afnumin. Þessum lánum geta
fylgt sveif lur á höfuðstól sem hafa
áhrif á eiginfjárstöðu heimilanna.
En óverðtryggðum vöxtum fylgir
einnig áhætta. Þá sveiflast greiðslu­
byrðin en ekki höfuðstóllinn. Ég
held að fólk verði að vera mjög
meðvitað um áhættuna sem það er
að taka og að einhverju leyti þurfa
bankar og lífeyrissjóðir að vanda
ráðgjöf sem þeir veita fólki í þessum
efnum,“ segir Ásgeir.
Bíða með peningaprentun
Í vopnabúri Seðlabankans er magn­
bundin íhlutun sem felur í sér að
bankinn kaupi ríkisskuldabréf á
eftirmarkaði til þess að koma í veg
fyrir að aukin útgáfa ríkisbréfa
þurrki upp lausafé og hækki ávöxt­
unarkröfu.
„Hvað magnbundna íhlutun
varðar erum við í biðstöðu og
okkur liggur ekki á. Markmið þess­
arar aðgerðar var að varna því að
aukið framboð á ríkisbréfum leiddi
til hækkunar á langtímavöxtum –
þetta aukna framboð er ekki enn
komið fram,“ segir Ásgeir.
„Yfirlýsingin frá því í vor að við
ætluðum að hefja skuldabréfakaup
hafði strax áhrif þegar hún var birt
og vaxtarófið hliðraðist niður og
hefur haldist þar síðan. Þá er nægt
lausafé enn sem komið er. Magn­
bundin íhlutun felur í sér að við
erum að fara að prenta peninga og
það er ágætt að eiga það inni fyrir
veturinn.“
MARKAÐURINN
2 7 . Á G Ú S T 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð