Fréttablaðið - 17.10.2020, Side 74

Fréttablaðið - 17.10.2020, Side 74
Where there is dope, there is hope,“ seg ir ein persóna í bók eftir Phi-lip K . Dick, vísindasagnahöfundinn fræga. Myndir á borð við Total Recall, Blade Runner og Minority Report eru byggðar á sögum hans. Téð bók fjallar um eiturlyfjalögreglumann og meinleg örlög hans þegar hann sogast sjálfur í heim fíknarinnar. Dick var ákafur unnandi klass- ískrar tónlistar og hann hafði sér- stakt dálæti á Beethoven. Persónur í bókum hans tjá sig stundum um tónskáldið og gera það á einstak- lega djúpvitran hátt. Dick hafði því miður líka miklar mætur á amfeta- míni og dópi almennt, og hann fór afar illa með sig, enda lést hann fyrir aldur fram. Margir hafa þá ímynd af klass- ískri tónlist og þeim sem hlusta á hana, að hún stuðli að heilbrigðari lífsstíl. Dick sannar að svo er ekki. Sömu sögu er að segja um nokkra höfuðsnillinga klassískrar tónlistar. Beethoven, áfengi og blýeitrun Sú goðsögn gekk lengi um Beet- hoven að andlátsorð hans hefðu verið „fagnið, vinir, því gleðileikur- inn er á enda“. Hann átti í þokka- bót að hafa sagt það á latínu. Því miður er það ekki rétt. Það síðasta sem hann sagði var „æ, æ, það er of seint“. Hann átti við kassa af rauð- víni sem honum var tjáð að útgef- andinn hans hefði sent honum. Ekki er víst hvað varð Beethoven að bana þegar hann var 56 ára, en hann var sannanlega með skorpu- lifur, sem var út af ofneyslu áfengis. Ein kenningin er sú að hann hafi dáið úr blýeitrun, en blýi var bætt í ódýrt rauðvín á þeim tíma til að bragðbæta það. Bernstein og verkjalyf Tónskáldið og hljómsveitarstjór- inn Leonard Bernstein lifði ekki hamingjusömu lífi. Hann var sam- kynhneigður og þurfti að fela það til að komast áfram í tónlistarheim- inum. Hann gifti sig og eignaðist þrjú börn, líklega fyrst og fremst til að líta vel út í augum almennings. Þegar konan hans lést jókst fíkni- efnaneysla hans. Síðustu árin var hann í heljargreipum verkjalyfja og þurfti stóra skammta af þeim til að komast í gegnum tónleika sem hann átti að stjórna. Berlioz, ópíum og martraðir Hector Berlioz hneigðist til ópíum- neyslu, þó fyrst og fremst í lækn- ingaskyni, það er til að lina þján- ingar og róa taugarnar, fremur en að komast í vímu. Hann tók hið svo- kallaða laudanum, sem var blanda af áfengi og ópíumi. Frægasta verkið hans er Symphonie fantastique, en þar kemur ópíum við sögu. Tón- listin fjallar um mann sem er hel- tekinn af ást. Hann fær sér ópíum og dreymir skelfilega martröð um að hann hafi drepið ástina sína, og verið tekinn af lífi. Lokasenan er í helvíti, og er táknræn fyrir þjáningu vímuefnaneyslunnar. Hún endar alltaf fyrr eða síðar með geðveiki eða dauða, ef ekkert er að gert. Stravinskí á fylleríi í sjónvarpsviðtali Igor Stravinskí mun hafa haft mikið dálæti á viskíi. Einu sinni var tekið við hann viðtal á skipi og það birt í sjónvarpsþætti. Stravinskí var dauðadrukkinn í viðtalinu. Hann svaraði sumu út í hött, og þegar spyrillinn spurði hvaðan tónlistin kæmi sagði hann með drafandi röddu: „Frá helgivaldinu...“ Undir lok ævi sinnar sagði hann í viðtali: „Óteljandi misheppnaðar tilraunir með hegðunarbreytandi lyf hafa haft slæm áhrif á mig.“ Það hljómar grunsamlega. Schumann og öfgakenndar fingraæfingar Fræðimaðurinn Martin Geck segir í ævisögu sinni um Robert Schu- mann að hann hafi verið „pólitískur aktívisti, faðir átta barna og háður hugbreytandi efnum“. Hann ku líka hafa tekið gnægð af alls konar lyfjum í glímu sinni við sárasótt og til að lina sársauka í höndum. Schumann þjáðist af geðhvörfum og hann fór út í öfgar með fingra- æfingar, því hann var ekki ánægður með getu sína sem píanóleikari. Ein æfingin fólst í því að skera á milli löngutangar og baugfingurs og reyna að teygja á milli þeirra. Það hafði ekki góðar af leiðingar, svo vægt sé til orða tekið. Hildegaard von Bingen og breytt vitundarástand Hildegaard var nunna sem var uppi á tólftu öld og er því aldursfor- setinn hér. Hún sá sýnir og sumir vilja kenna því um að hún hafði mikinn áhuga á jurtum og ein- hverjar þeirra ollu vímu. Ekki skal fullyrt hér hvort sýnir hennar hafi verið einhvers konar dópbrjálæði; Hilde gaard var mystíker sem upp- lifði fyrst og fremst breytt hugar- ástand með hugleiðslu og annarri trúariðkun. Þetta ástand, sem reyndir hugleiðsluiðkendur upplifa, er ekki einhver ímyndun. Það hafa ótal vísindarannsóknir sýnt fram á, og trúleysinginn frægi, Sam Harris, gerir þær að umtalsefni í bók sinni Waking up: A Guide to Spirituality Without Religion. Best er því að leggja vímuefnin á hilluna og fara að stunda hugleiðslu! Jónas Sen Eiturlyfjaneysla og alkóhólismi í klassíkinni Jónas Sen segir frá nokkrum snillingum sem leituðu í áfengi og dóp. Þar á meðal eru nokkur þekktustu tónskáld sögunnar. Hinn rússneski Igor Stravinskí hafði mikið dálæti á viskíi. Leonard Bernstein var í heljar- greipum verkalyfja. MYNDIR/GETTY BÆKUR Silkiormurinn Robert Galbraith Útgefandi: Mál og menning Fjöldi síðna: 335 Ekki þarf að viðhafa mörg orð um vinsældir Harry Potter bóka J. K. Rowling meðal bar na, en hún hefur einnig unnið hylli glæpa- sagnaunnenda með bókum sínum um e i n k a s p æ ja r a n n Cormoran Strike, en þær skrifar hún undir höfundar- naf ninu Rober t Galbraith. Strike er litríkur og einfættur eðal- töffari sem missti a n n a n f ó t i n n í sprenging u í stríðinu í Afgan- istan. Aðstoðar- kona hans er Robin Ellacott o g s a m b a n d þeirra er mjög til umfjöllunar í glæpasagna- röðinni. Bækurnar eru orðnar fimm talsins og Rowling hefur lýst því yfir að þær verði mun fleiri. Silkiormurinn er önnur bókin í seríunni, sú fyrsta, Gauksins gal, kom út í fyrra hjá Forlaginu. Í Silki- orminum hverfur rithöfundurinn Owen Quine og eiginkona hans leitar aðstoðar hjá Strike. Quine hafði skrifað eldfima bók þar sem hann hæddist að fjölmörgum lif- andi einstaklingum sem allir höfðu ástæðu til að hafa horn í síðu hans. Lík Quine finnst síðan og ljóst er að dauðdagi hans var sams konar og aðalpersónu í bók hans. Strike og Robin hefja rannsókn á morði sem framið var á viðbjóðslegan hátt. Ráðgátan er vissulega dularfull og hinir grunuðu æði margir og fortíð sumra þeirra afar skrautleg. Svik og af brýðisemi í bókmennta- geiranum eru af hjúpuð og í ljós kemur að flestir hafa eitthvað mis- jafnt að fela. Jafn forvitnileg og ráðgátan er þá fellur hún þó í skuggann af sam- skiptum aðalpersónanna tveggja. Strike og Robin eru ómótstæðilegt par, en því miður átta þau sig ekki fyllilega á því sjálf. Robin er á leið að giftast heldur leiðinlegum viðsk iptamanni, sem lesandinn veit að hún á enga samleið með. Strike er ekki fylli- lega búinn að jafna sig á slitum ástar- sambands við hina glæsilegu en viðskota- illu Charlotte, en hún er einmitt á leið í hjónaband og á k ve ðu r í leiðinni að gera Strike lífið leitt. Rowl i ng á lét t með að s k a p a e f t i r - m i n n n i l e g a r persónur og það á s a n na rleg a við um Strike og Robin. Það er þeirra vegna, m i k lu f r e k a r en veg na ráð- gátu sem teygð er á langinn, sem lesandinn spænir í sig rúmlega 600 blaðsíður. R o w l i n g e r góður sögumaður og ekki er verra að hún hefur góðan húmor, sem nýtist vel í þessari sögu sem er þó fulllöng. Nýjasta Strike-bókin sem kom út í Bretlandi á síðasta ári er þó mun lengri en þessi, eða rúmar 900 síður. Hinir fjölmörgu aðdáendur Strike og Robin eru þó ekki líklegir til að setja það fyrir sig. Kobrún Bergþórsdóttir NIÐURSTAÐA: Glæpurinn er teygður nokkuð á langinn en ómótstæðilegar aðalpersónur bæta það svo sannarlega upp. Algjörlega ómótstæðilegt par STRIKE OG ROBIN ERU ÓMÓTSTÆÐILEGT PAR EN ÞVÍ MIÐUR ÁTTA ÞAU SIG EKKI FYLLILEGA Á ÞVÍ SJÁLF. Þekkirðu lyn þín? GLÆSIBÆ / OPIÐ 08:30-18:00 mán.- fös. Sími 517 5500 / lyfsalinn@lyfsalinn.is VESTURLANDSVEGI / OPIÐ 10:00-22:00 alla daga Sími 516 5500 / vesturlandsvegur@lyfsalinn.is URÐARHVARFI / OPIÐ 08:30-18:00 mán.- fös. Sími 516 5505 / urdarhvarf@lyfsalinn.is og þér líður betur Komdu eða pantaðu tíma í síma 517 5500 eða sendu póst á lyfsalinn@lyfsalinn.is Fáðu faglega aðstoð lyafræðings 1 7 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R42 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð MENNING

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.