Sjómannadagsblaðið - 07.06.2009, Qupperneq 2

2 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 7. JÚNÍ 2009
Forsíðumynd: Ragnar Th. Sigurðsson.
Húnaröstin og Guðrún Þorkelsdóttir dæla úr
sömu loðnunótinni.
Útgefandi: Sjómannadagsráð, Hrafnistu,
Laugarási, 104 Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Sjómannadagsráðs:
Ásgeir Ingvason.
Ritnefnd: Hálfdan Henrysson, Guðmundur
Lýðsson og Reynir Björnsson.
Umsjón: KOM Almannatengsl ehf.
Ritstjóri: Þorsteinn G. Gunnarsson
Höfundar efnis: Bolli Valgarðsson, Sigríður
Hjálmarsdóttir og Þorsteinn G. Gunnarsson
Umbrot: svarthvitt ehf
Ljósmyndir: Hreinn Magnússon o. fl.
Auglýsingar: Þórdís Gunnarsdóttir
s: 866-3855. Markfell slf.
Prentvinnsla:
Landsprent
Upplag: 67.000 eintök.
Að Sjómannadagsráði í Reykjavík og
Hafnarfirði standa eftirtalin stéttarfélög
sjómanna:
Félag skipstjórnarmanna
Félag vélstjóra og málmtæknimanna,
Sjómannafélag Íslands
Félag íslenskra loftskeytamanna
Sjómannafélag Hafnarfjarðar
Félag bryta
Tilgangur og markmið
Sjómannadagsráðs eru m.a.:
Að efla samhug meðal sjómanna
og hinna ýmsu starfsgreina
sjómannastéttarinnar og vinna að
nánu samstarfi þeirra.
Að heiðra minningu látinna
sjómanna og sérstaklega þeirra sem
látið hafa líf sitt vegna slysfara í starfi.
Að kynna þjóðinni áhættusöm störf sjómannsins
og hin mikilvægu störf sjómannastéttarinnar í þágu
þjóðfélagsins.
Að beita sér fyrir menningarmálum er sjómannastéttina
varða og vinna að velferðar- og öryggismálum hennar.
Að afla fjár til þess að reisa og reka dvalarheimili,
hjúkrunarheimili, vistunar- og endurhæfingaraðstöðu,
íbúðir og leiguíbúðir, einkum fyrir aldraða sjómenn og
sjómannsekkjur.
Að stuðla að byggingu og rekstri
orlofshúsa, sumardvalarheimila og alhliða
orlofsstarfsemi fyrir sjómenn, fjölskyldur
þeirra og starfsmenn samtaka þeirra.
Að beita áhrifum sínum á stjórnvöld til
setningar löggjafar til styrktar framgangi
markmiða Sjómannadagsráðs.
Stjórn Sjómannadagsráðs
í Reykjavík og Hafnarfirði skipa:
Guðmundur Hallvarðsson formaður,
Sjómannafélagi Íslands.
Hálfdan Henrysson varaformaður,
Félagi Skipstjórnarmanna.
Guðjón Ármann Einarsson gjaldkeri,
Félagi skipstjórnarmanna.
Ásgeir Guðnason ritari,
Félagi vélstjóra og málmtæknimanna.
Birgir H. Björgvinsson varagjaldkeri,
Sjómannafélagi Íslands.
Aðildarfélög Sjómannadagsráðs Heiðraðir
voru á Sjómanna-
deginum 2008
Bjögvin Jakobsson
háseti
Björn Pálsson
háseti
Ómar J. Viborg
háseti
Eysteinn J. Viggósson
vélstjóri
Ólafur F. Marinósson
bryti
Sigurjón Hannesson
skipherra
Það er eðlilegt þá litið er til
sögunnar að Sjómannadagurinn og
Reykjavíkurhöfn (nú Faxaflóahafnir)
hafi sameinast um útihátíðahöld
fyrstu helgina í júní (Hafnardag
og Sjómannadag) undir merkjum
Hátíðar hafsins, enda var það
sjósókn og hafnaraðstaða sem ullu
straumhvörfum í sögu þjóðarinnar.
Við tilflutning fólks úr sveitum til
sjávarplássa mynduðust samfélög
sem byggðu allt sitt á sjósókn og
sjávarfangi. Mikil erfiðisvinna var
við að koma afla bátanna í land þar
sem engin hafnaraðstaða var og lauk
skútuöldinni án þess að þilskip gætu
lagst að bryggju í Reykjavík.
Árið 1918 voru á annan tug togara
gerðir út frá Reykjavík og þá fluttu
sérstakir vatnsbátar drykkjarvatn út
í skipin og margir „löndunarbátar“
fluttu í land varning og fisk úr skipum
sem lágu á ytri höfninni.
Á árunum 1913 til 1917 var unnið
við hafnargarð á Örfiriseyjargranda
þar sem áður var ekki farið út í
Örfirisey nema á fjöru. Í byrjun ársins
1918 var komin 200 metra löng
bryggja sem markaði straumhvörf
varðandi vinnu við löndun og meðferð
aflans.
Mikið vatn hefur til sjávar
runnið og landfylling orðin mikil og
fjölmörg fyrirtæki með starfsemi
á Grandanum. Enda þótt fjölmörg
fyrirtæki á sviði viðskipta og verslunar
hafi þar starfesmi eru enn um 60%
fyrirtækjanna tengd sjávarútvegi á
einn eða annan hátt. Hátíð hafsins
verður haldin á Grandanum nú árið
2009.
Eftir nokkrar umræður um stað-
setningu hátíðahaldanna var ákveðið
að þau halda þau á svæði í og við
Sjóminjasafnið Víkina og að syðri
enda Bakkaskemmu og á Bótabryggju.
Hátíðarhöldin fara því fram við
eina stærstu útgerðarhöfn landsins,
Reykjavíkurhöfn. Þar fer löndun
alls sjávarafla fram á bryggjum
við Grandagarð, þar eru fjölmörg
fiskvinnslufyrirtæki og vinnsla á
sjávarafurðum, þeirra stærst er
HB Grandi sem tekur þátt í Hátíð
hafsins með ýmsum uppákomum.
Hið sögufræga varðskip Óðinn er við
bryggju og tengt Sjóminjasafninu sem
hefur á fáum árum komið sér upp
einstökum munum og minjum, sett
upp mjög góðar og sögulegar sýningar
sem staðfesta það sem sett er á prent
í upphafi þessa tilskrifs í aðdraganda
Hafnardags og Sjómannadags.
Á Grandagarði er nálægðin við
fortíðina, menning og saga frá því
hvernig við komumst til bjargálna
og hversvegna Íslendingar urðu
sjálfstæð þjóð. Þá er sagan um
verndun fiskimiðanna og gæslu
landhelginnar órofin fortíðinni sem
minnir okkur enn á baráttu lítillar
eyþjóðar fyrir sjálfstæði sínu þar sem
samstaða og einurð að baki sjómanna
Landhelgisgæslunnar veittu okkur
sigur.
Á Grandagarði er nálægðin við
nútímann þar sem tæknivædd
íslensk fiskiskip liggja í höfn
vegna Sjómannadags, hafandi fært
okkur björg í bú, skapað okkur
gjaldeyristekjur á viðsjárverðum
tímum sem sjávarútvegurinn hefur
gert um aldir.
Í umróti síðustu ára voru háværar
hjáróma raddir sem vildu leggja
aðaláherslu á bankastarfsemi og
áliðnað. Eru þær þagnaðar nú? Eða
eru það bakraddirnar sem ómar af
og leiða til þess að við bryggju á
Grandanum á einhverjum komandi
Sjómannadegi muni fátt verða um
íslensk fiskiskip. Vonandi verða örlög
þeirra ekki þau sömu og íslenska
kaupskipaflotans sem nú er horfinn.
Ég óska sjómönnum og
fjölskyldum þeirra til hamingju með
Sjómannadaginn.
Guðmundur Hallvarðsson,
formaður Sjómannadagsráðs.
Föðurland vort hálft er hafið
helgað þúsund feðra dáð
þangað lífsbjörg þjóðin sótti
þar mun verða stríðið háð.
Þessar ljóðlínur í sálmi Jóns
Magnússonar koma mér í hug á
hátíðisdegi sjómanna sem hafa valið
hafið sem vinnustað sinn.
Ég óska sjómönnum og öðrum þeim
sem vinna við útgerð og fiskvinnslu til
hamingju með daginn.
Í gegnum áranna rás hafa störf
sjómanna og annarra sem um hafið
fara tekið miklum stakkaskiptum
og breyst til hins betra. Samt sem
áður kjósa færri en áður að stunda
sjómennskuna. Margt kemur þar til,
ekki síst langar fjarverur frá fjölskyldu
og oft á tíðum erfið og kalsöm vinna.
Sjómennskan gefur hins vegar líka
mörgum manninum þá lífsfyllingu
og gleði sem allir sækjast eftir,
sjómennskan er þeim í blóð borin eins
og sagt er.
Auðæfum heimsins er misskipt en
flestar þjóðir eiga þó einhverja auðlind
sem öðrum fremur skapar möguleika
viðkomandi þjóðar til lífsviðurværis.
Íslendingar eru lánssamir hvað þetta
varðar; eiga bæði land sem býður
upp á fjölbreytta möguleika og svo
hafið sem í gegnum aldirnar hefur
verið nýtt af landsmönnum. Hafið
gaf matinn og frá hafinu fengu
Íslendingar afurðir sem seldar voru á
erlendri grundu. Enn í dag og jafnvel
aldrei fremur en einmitt nú, stóla
landsmenn á hafið og sjómennina
sem veiða þann afla sem skapar
nauðsynlegan gjaldeyri á erfiðum
tímum þjóðarbúsins. Þegar allt um
þrýtur er hafið sú auðlind sem Ísland
byggir afkomu sína á.
Það hlýtur að vera hverjum
manni mikið umhugsunarefni þegar
krafist er viðræðna og samninga
við aðrar þjóðir um þetta fjöregg
þjóðarinnar. Hvort og þá hvenær
slíkar viðræður fara fram skal ósagt
látið en ítrekað skal að engan þarf
að undra þótt hjartað í brjósti
Íslendingsins slái hratt þegar gengið
er að samningaborði með pappíra og
skjöl og fjallað skal um yfirráðarétt
okkar og nýtingu annarra á þeirri
auðlind sem er undirstaða sjálfstæðis
þjóðarinnar og framtíðar hennar.
Sagan virðist fyrnast fljótt.
Þorskastríð Íslendinga, barátta fyrir
því að ná rétti okkar yfir landhelginni
var unnið í mörgum orrustum og sú
síðasta var háð fyrir rúmum fjörutíu
árum. Þótt fjörutíu ár séu ekki langur
tími í þjóðarsögu, er það nokkuð
langur tími af ævi hvers manns.
Stríðið og þessar orrustur lifa því
aðeins í minni þeirra sem komin eru
undir fimmtugt. Hjá öðrum lifa sagnir
og lesinn fróðleikur um þessi átök
um landhelgina sem bæði fóru fram í
fundarsölum stjórnmálamanna og á
hafinu sjálfu. Þorskastríð Íslendinga
eru hjá sumum hjúpað ævintýraljóma
þar sem Íslendingar fóru með sigur af
hólmi gagnvart stórþjóð, - heimsveldi
sem ætlaði sér þó að sigra og beitti
til þess tólum og tækjum sem
voru langtum öflugri en þau sem
Íslendingar höfðu úr að spila. Einnig
þá voru úrtöluraddir sem töldu að
ekki mætti setja í hættu samstarf
okkar og samninga við sömu þjóðir í
óskyldum málum þó svo lífsafkoma
og sjálfsforræði þjóðarinnar á
auðlindum sínum væri í húfi. Það
var ekki hvað síst dugmiklum
sjómönnum okkar að þakka að sigur
vannst í landhelgisstríðunum.
Landverkafólkið, íbúar
sjávarbyggðanna áttu þar einnig
stóran hlut að máli. Fiskimiðunum
okkar megum við aldrei fórna fyrir
stundarhag. Í gegnum aldirnar hefur
þjóðin lifað á fiskveiðum og þaðan
hefur stærsti hluti þjóðarteknanna
komið. Auðlind hafsins hefur gert
Íslendingum mögulegt að skipa sér
í röð meðal helstu velferðarþjóða
heimsins. Enn og aftur er það hafið
og afurðir þess sem stóla verður á,
ef þjóðinni á að takast að sigla upp
úr þeim öldudal fjármála sem hún
er nú í. Í dag er það alfarið í okkar
höndum að halda óskoruðum rétti á
fiskimiðum okkar og við berum á því
ríka ábyrgð gagnvart afkomednum
okkar. Áform um aðild Íslands að ESB
mun kalla á nýja baráttu um auðlindir
hafsins. Aftur eru það sjómenn og
landverkafólk í sjávarbyggðunum
vítt og breitt um landið sem standa í
fremstu víglínu.
Í tilefni Sjómannadagsins
2009, ítreka ég kveðjur mínar og
hamingjuóskir til allra þeirra sem
sjóinn sækja; farmönnum jafnt sem
fiskimönnum, útgerðarmönnum,
fisksvinnslufólki og landsmönnum
öllum.
Megi gæfa og gifta fylgja störfum
sjómanna okkar.
Hafið er sú auðlind
– Jón Bjarnason, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra
Fiskimennirnir og hafnarmannvirkin
breyttu Reykjavík úr bæ í borg
17. JÚNÍ 2009 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
72. árgangur 7. júní 2009