Sjómannadagsblaðið - 07.06.2009, Síða 8

8 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 7. JÚNÍ 2009
Landssamband íslenskra útvegs-
manna, LÍÚ, hefur mótað afstöðu
sína til hugsanlegrar aðildar Íslands
að Evrópusambandinu og er skýra
og afdráttarlausa stefnumótun
sambandsins að finna á heimasíðu
þess, liu.is. Afstaða LÍÚ byggir á
þeim „...grundvallarsjónarmiðum
að Íslendingar fari með forræði
yfir fiskimiðunum, hafi
samningsforræði við skiptingu
veiðiréttar úr deilistofnum
og tali eigin máli á vettvangi
alþjóðastofnana. Með aðild að ESB
yrði lagasetningarvaldið varanlega
framselt frá Alþingi til ráðherraráðs
Evrópusambandsins. Forræði og
fyrirsvar í málefnum sjávarútvegs
flyttist til framkvæmdastjórnar
ESB Brussel. Værum við aðilar
að Evrópusambandinu hefðum
við óverulegt atkvæðavægi í
ráðherraráðinu.“
Sjómannadagsblaðið leitaði til Jóns
Sigurðssonar, rekstrarhagfræðings og
fv.formanns Framsóknarflokksins,
en Jón hefur m.a. kynnt sér
málefni Evrópusambandsins með
tilliti til hagsmuna Íslendinga í
sjávarútvegsmálum. Jón hefur
hvatt til aðildarviðræðna við ESB og
var því spurður hvort varnaðarorð
forustumanna í íslenskum
sjávarútvegi bentu ekki til þess að
hagsmunir Íslendinga og ESB séu
ósamrýmanlegir hvað þá atvinnugrein
varðaði.
„Afstaða LÍÚ varðandi ESB er
ekki óeðlileg þar eð aðild Íslands
að ESB mun valda röskun á högum
sjávarútvegarins og endurmeta
verður mörg hagsmunamál á því
sviði. Hér verður því óvissa og
eðlilegur uggur um framvinduna,
enda vita menn að ýmsir aðrir
íslenskir hagsmunaaðilar munu
ekki verja stöðu sjávarútvegarins.
Ég tel að ef Íslendingar halda rétt á
málum í aðildarsamningum munu
þeir halda forræði yfir Íslandsmiðum
innan ESB. Við eigum að geta
samið um hagsmunastöðu varðandi
deilistofna að einhverju marki. En
við verðum hluti stærri heildar
á vettvangi alþjóðastofnana og
ákvörðun um árlegt heildarveiðimagn
verður sameiginleg, en reyndar
byggð á íslenskri tillögu og
vísindaráðgjöf. Ef rétt verður á
haldið í aðildarsamningum verður
löggjafarvald ESB mjög takmarkað að
því er lýtur að íslenskum sjávarútvegi
og Íslandsmiðum. Forræði og fyrirsvar
í sjávarútvegsmálum Íslendinga
flyst þá ekki héðan að öllu leyti og
takmarkanir á eignaraðild útlendinga
að fyrirtækjum geta haldist
varanlega,“ segir Jón.
Fordæmin fyrir hendi
Jón segir að ofangreint miðist m.a.
við allmörg núgildandi fordæmi innan
ESB. Nálægðarregla ESB og reglur ESB
um stöðugt hlutfall skipti meginmáli.
„Það má m.a. nefna 299. grein
aðalsáttmála ESB, sem er 349. grein
Lissabonsáttmálans, en samkvæmt
þessum ákvæðum hafa afskekkt
eyjasamfélög sérstöðu og eigið forræði
um bæði sjávarútveg og landbúnað.
Ennfremur má nefna reglur um
svonefnd svæðisráð (RAC) og ákvæði
í 2. bókun með aðildarsamningi
Finna um „hembygdsrätt“ á
Álandseyjum. Þá má nefna ákvæði
í aðildarsamningi Maltverja,
ákvæði um Hjaltlandseyjahólfið og
írska hólfið. Einnig eru fordæmi
í samningsfrumvarpinu sem
Norðmenn felldu og í svonefndu
Lúxembúrgarákvæði ESB,“ segir Jón.
Forræðishyggja ESB
LÍÚ gagnrýnir harðlega
sameiginlega sjávarútvegsstefnu
Evrópusambandsins, m.a. vegna
mikillar forræðishyggju þar sem
einstök ríki, sem eiga mestra
hagsmuna að gæta, hafi verið svipt
ábyrgð og stjórnun á eigin fiskveiðum
og valdið flutt til Brussel. Því sé stjórn
veiðanna nú meira og minna í molum,
sem ekki hafi tekist að bæta þrátt
fyrir margar tilraunir. Afleiðingin
sé viðstöðulaus ofveiði, of stór
fiskveiðifloti, óhagkvæmur rekstur
og umfangsmikið og kostnaðarsamt
styrkjakerfi til þess að viðhalda
starfsemi í greininni. Jón Sigurðsson
tekur undir þessa gagnrýni enda
hafi framkvæmd sameiginlegrar
fiskveiðistefnu ESB misheppnast að
talsverðu leyti. „Ég bind vonir við að
haldi íslenskir samningsaðilar rétt á
málum í aðildarviðræðum ættu þau
vandræði ekki að berast út hingað.“
Hlutfallslegi stöðugleikinn
Ein grunnreglna í sjávarútvegsstefnu
ESB er reglan um hin svokalluðu
stöðugu hlutföll. Til hennar, segir á
vef LÍÚ, hefur mjög oft verið vísað
af þeim sem telja Íslandi betur
borgið í Evrópusambandinu en utan
þess, þar sem hún feli í sér að tekið
er tillit til veiðireynslu einstakra
landa úr einstökum stofnum á
ákveðnum miðum. „Engin tygging
er hins vegar fyrir því að reglan um
hlutfallslegan stöðugleika, fremur
en aðrar reglur, standi óbreytt,“ segir
LÍÚ. Að mati Jóns væri óvarlegt
að treysta einfaldlega á almenn
ákvæði um stöðug hlutföll eða önnur
sambærileg núgildandi ákvæði og
reglur. „Öll atriði, sem Íslendingar
vilja halda til haga, verður að taka
fram berum orðum í aðildarsamningi.
Sama á við um ákvæði í 50.
grein Lissabonsáttmálans um
fortakslausan einhliða úrsagnarrétt.
En aðildarsamningur hefur sama
varanlegt gildi sem aðalsáttmáli
ESB, fyrir það aðildarríki sem
málið varðar. Undanþágur eru allt
annað mál og mega alls ekki snerta
grundvallarréttindi eða lífshagsmuni,“
segir Jón.
Fiskveiðar pólitískt bitbein
LÍÚ bendir á að fiskveiðar innan
ESB hafi verið pólitískt bitbein í
áratugi. Byggðasjónarmið og félagsleg
sjónarmið ráði þar miklu. Íslenskur
sjávarútvegur hafi hins vegar að
leiðarljósi skynsamlega nýtingu
auðlinda, sjálfbærni og arðsemi
veiðanna enda ekki tiltækir aðrir
tekjustofnar til að styrkja íslenska
sjávarútveginn. „Sjávarútvegur innan
Evrópusambandsins er rekinn með
öðrum formerkjum en þekkist hér á
landi. Atvinnugreinin sem heild er
óarðbær og nýtur gríðarlegra styrkja.
Í júlí 2008 var tilkynnt að styrkir ESB
til sjávarútvegs næstu þrjú ár næmu
340 milljörðum króna (2 milljörðum
evra). Íslenskur sjávarútvegur er
arðbær atvinnugrein, án ríkisstyrkja
þar sem menn standa ábyrgir gerða
sinna,“ segir LÍÚ. „Þetta er rétt
mat hjá LÍÚ á stöðu mála,“ segir
Jón. En því má ekki gleyma að sá
veldur er á heldur. Það er mikilvægt
í aðildarsamningum að tryggja að
skilvirkni íslensku stjórnsýslunnar
haldist og tryggja jafnframt
áframhaldandi samkeppnisstöðu
íslensks sjávarútvegs andspænis því
styrkjabákni sem ESB heldur uppi.“
Brottkast uppálagt af ESB
Sjómönnum innan
Evrópusambandsins er beinlínis
uppálagt að stunda brottkast segir
LÍÚ. „Reglurnar banna að fiski sem
ekki er kvóti fyrir sé landað. Það
sama gildir um fisk sem ekki uppfyllir
kröfur um lágmarksstærð. Talið er
að Skotar einir hendi árlega fiski að
verðmæti sjö milljarða króna (40
millj. punda). Hér á landi er brottkast
bannað með lögum.“ Jón Sigurðsson
segir að gagnslaust sé að vera með
meting um reglur og framkvæmd
varðandi brottkast. „Þetta er
vandamál sem æskilegast væri að
þjóðirnar tækju sameiginlega á,“ segir
Jón.
Kvótahopp – arðurinn úr landi
LÍÚ bendir á þau vandamál sem
fylgi kvótahoppi innan ESB. „Með
kvótahoppi nýta útgerðir glufur í
reglum til að skrá skip sín í öðrum
löndum sambandsins en eigin
heimalandi til þess að komast yfir
aflaheimildir annars aðildarríkis.
Mikilvægt er að tryggja að arður
af nýtingu auðlinda verði eftir í
íslensku samfélagi. Til að verja þá
samfélagslegu hagsmuni eru lög
sem heimila ekki að erlendir aðilar
eignast meirihluta í íslenskum
sjávarútvegsfyrirtækjum. Kæmi til
aðildar að Evrópusambandinu héldu
þessi lagaákvæði ekki. Þar með væri
engin trygging fyrir því að arður
af sjávarútvegi héldist í íslensku
efnahagskerfi,“ segir LÍÚ. Jón segir að
reglur hafi verið settar um kvótahopp
innan ESB og önnur núgildandi
fordæmi og ákvæði sem framar er
getið komi líka að gagni í þessu efni.
„Það er þó hyggilegt að mínu mati
að halda frjálsræði fyrirtækjanna til
beinnar aflasölu á erlendum markaði,“
segir Jón.
Greiðslujöfnuður
og tollasamningar
Beinn fjárhagslegur ávinningur
Íslands af aðild að Evrópusambandinu
yrði enginn segja talsmenn LÍÚ.
„Samkvæmt skýrslu Evrópunefndar
forsætisráðuneytisins frá 2007
myndu beinar greiðslur Íslands til
ESB umfram tekjur nema 2,5 - 5
milljörðum króna. Aðildarríki ESB
hafa að jafnaði greitt 1,07% af
vergum þjóðartekjum árlega til
sambandsins. Að hámarki getur þetta
hlutfall orðið 1,24%. Sé horft til
ársins 2005 hefði Ísland greitt 10,5
milljarða króna til sambandsins. LÍÚ
aðhyllist viðskiptafrelsi og leggur
áherslu á nauðsyn góðra samskipta
við ríki Evrópusambandsins jafnt
sem önnur, nú sem fyrr. Ef til aðildar
að Evrópusambandinu kæmi féllu
niður núgildandi tollar á útfluttar
sjávarafurðir til aðildarríkja ESB en
samtímis féllu úr gildi allir tvíhliða
tollasamningar Íslands við ríki utan
sambandsins,“ segir LÍÚ.
„Það er alveg ljóst,“ segir Jón „að
þessi mál ásamt fjölmörgum öðrum
hagsmuna- og réttindamálum íslensku
þjóðarinnar myndu koma til álita í
aðildarsamningum við ESB. Það liggur
alveg fyrir að við verðum að velja og
hafna, við fáum eitt en missum annað,
hvort sem við kjósum að standa utan
ESB eða ákveðum að sækja um aðild,“
segir Jón Sigurðsson.
Með eða á móti ESB
– það er spurningin!