Morgunblaðið - 11.05.2020, Page 12

12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MAÍ 2020
Óseyrarbraut 12, 220 Hafnarfirði | Klettagörðum 5, 104 Reykjavík | stolpigamar@stolpigamar.is
Gámaleiga
Er gámur lausnin fyrir þig?
Við getum líka geymt gáminn fyrir þig
568 0100
stolpigamar.is
HAFÐU
SAMBAND
Búslóðageymsla z Árstíðabundinn lager z Lager z Sumar-/vetrarvörur
Frystigeymsla z Kæligeymsla z Leiga til skemmri eða lengri tíma
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þegar spurt er um þjóðir sem leggja
mikið upp úr góðum matvælum og
merkilegri matarhefð koma lönd eins
og Ítalía eða Frakkland upp í hugann,
með vín sín og osta og alls kyns
hnossgæti. Þar er matvælafram-
leiðslu gert hátt undir höfði enda þyk-
ir atvinnugreinin vera einn af burð-
arstólpum hagkerfisins og
samfélagsins.
Nánari skoðun leiðir í ljós að senni-
lega er ekki til meiri matvælaþjóð en
Ísland. Ný skýrsla Sjávarklasans og
Matarauðs Íslands, gerð í samvinnu
við Samtök iðnaðarins og Íslands-
stofu, sýnir svart á hvítu að íslenskur
matvælageiri er stærri en margan
grunar. Árið 2017 var samanlögð
velta íslenskra matvælaiðnaðarins og
matvælafyrirtækja í eigu Íslendinga
erlendis rösklega þúsund milljarðar
króna, og hefur engin önnur vestræn
þjóð jafn mikil umsvif í matvæla-
iðnaði miðað við höfðatölu.
Fjöldi öflugra sprota
Brynja Laxdal er verkefnastjóri
Matarauðs Íslands og segir hún að
bara á síðustu tíu árum hafi orðið til á
bilinu 60 til 70 ný íslensk fyrirtæki
sem starfi á sviði matvæla- og heilsu-
efnaframleiðslu, og ekki sé ósennilegt
að gróskan í
greininni muni
halda áfram á
sömu braut.
Finna má ýmis
dæmi um mat-
væla- og heilsu-
efnafyrirtæki sem
hafa náð undra-
verðum árangri á
skömmum tíma,
og eru líkleg til að verða stór og
stöndug áður en langt um líður. Má
nefna ostasnakkframleiðandann
Lava Cheese sem tókst á síðasta ári
að afla u.þ.b. 700.000 evra í gegnum
fjármögnunargátt Funderbeam, og
sultu- og súkkulaðismyrjuframleið-
andann Good Good sem lauk fyrir
skemmstu 400 milljóna króna hluta-
fjáraukningu. „Oft er talað um þrjár
meginstoðir íslensks atvinnulífs:
ferðaþjónustu, sjávarútveg og ál-
verin, en matvælageirinn er ekki síð-
ur mikilvægur og verðmætaskap-
andi, auk þess að búa til fjölda beinna
og afleiddra starfa.“
Skýrsla Sjávarklasans og Matar-
auðs Íslands byggir á viðtölum við
fjölda sprotafyrirtækja í greininni og
segir Brynja að tekist hafi að greina
nokkra þætti sem auki líkurnar á ár-
angri. „Góð rekstrarkunnátta, þekk-
ing á vörunni, þrautseigja og eftir-
fylgni skipta sköpum en ekki síður að
fá annaðhvort fjárfesta eða góða
styrki inn í reksturinn til að styðja við
hraðari vöxt,“ útskýrir hún.
Þá reka matvælasprotar sig á
ýmsa þröskulda, eins og t.d. vöntun á
svokölluðu atvinnueldhúsi. Brynja
bendir á að Matís starfræki tilrauna-
eldhús í Reykjavík og að víða um
landið séu starfræktar matarsmiðjur
sem henti fyrir vöruþróun og tilraun-
ir en ekki fyrir fjöldaframleiðslu á
meðalstórum skala. „Núna er verið
að vinna að því að setja atvinnueldhús
á laggirnar og hefur það fengið heitið
Eldstæðið. Þar ættu frumkvöðlar að
geta nýtt sér eldhús, geymslur, kæli-
búnað, sameiginlegt dreifingarkerfi
og fleira og eiga þannig auðveldara
með að stækka. Þarna þarf að koma
til styrk fjárfesting svo að verkefnið
nái flugi.“
Matvöruverslanirnar
með opinn faðminn
Mörgu má breyta til að bæta
rekstrarumhverfi matvælafyrirtækja
enn frekar og nefnir Brynja að það
virðist á ýmsa vegu flóknara að
stofna matvælafyrirtæki á Íslandi en
víða erlendis. Hár launakostnaður og
launatengd gjöld draga líka úr sam-
keppnishæfni innlendra matvæla-
fyrirtækja, auk þess að aðföng eru
dýr, flutningskostnaður hár og flökt á
genginu. „Á móti kemur að margir
viðmælendur nefndu að innlendir
seljendur væru áhugasamir um ís-
lenska framleiðslu og boðleiðir stutt-
ar svo að tiltölulega auðvelt væri að
koma nýrri vöru að í búðunum. Hrósa
verður matvöruverslunum fyrir að
vera, í dag, almennt jákvæðar fyrir
því að taka inn framleiðslu íslenskra
matvælafrumkvöðla.“
Auk þess að liðka fyrir aðkomu
sjóða og fjárfesta segir Brynja að efla
megi íslenska matvælafrumkvöðla
með því t.d. að auka stuðning í formi
handleiðslu og ráðgjafar á fyrstu
stigum og veita aukið fjárhagslegt
svigrúm með rausnarlegri afsláttum
og endurgreiðslum í gegnum skatt-
kerfið. Þá sé spennandi að skoða
hvort nýta megi betur tækifæri á er-
lendum mörkuðum og sýnir reynslan
að víða um heim ættu neytendur að
vera móttækilegir fyrir íslenskri mat-
vöru og heilsuefnum. Er skemmst að
minnast þeirrar sigurfarar sem ís-
lenskt skyr hefur farið um allan heim
á undanförnum árum og er hægt að
finna íslenskt vatn, íslenskt sælgæti
og íslenska kjötvöru til sölu í ýmsum
löndum.
„Að sækja út á erlenda markaði
hefur reynst íslenskum matvæla-
framleiðendum bæði dýrt og afar
flókið og þarf að koma á skilvirku
stuðnings- og ráðgjafarteymi, mönn-
uðu sérfræðingum sem þekkja er-
lenda markaði vel og geta gefið fyrir-
tækjunum bæði skýr svör og styrka
handleiðslu í gegnum allt ferlið.“
Hraðari vöxtur með aðkomu fjárfesta
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Tækifæri Brynja segir góða rekstrarkunnáttu, þekkingu á vörunni, þraut-
seigju og fjármagn fleyta íslenskum matarsprotum langt.
 Miðað við höfðatölu er Ísland með umsvifameiri matvælaiðnað en nokkur önnur þjóð  Fjöldi spenn-
andi sprota hefur litið dagsins ljós en útflutningur hefur reynst þessum fyrirtækjum bæði dýr og flókinn
Brynja Laxdal
Model S, X, 3 og Y. Að auki starfrækir
fyrirtækið risavaxna rafhlöðuverk-
smiðju í Nevada og sólarselluverk-
smiðju í New York, til viðbótar við
verksmiðjur í Hollandi og Kína og
verksmiðju sem opnuð verður á næsta
ári í Þýskalandi.
Í tilkynningu sem Tesla birti á
laugardag kvartaði fyrirtækið yfir því
að heilbrigðisyfirvöld í Alameda-sýslu
svöruðu hvorki símtölum né tölvu-
póstum. Þar sagði jafnframt að Tesla
hefði útbúið nákvæma áætlun sem mið-
aði að því að hefja starfsemi með
öruggum hætti, s.s. með því að aðskilja
vinnurými, vakta hvort starfsfólk væri
með hita, láta starfsfólk klæðast
hlífðarbúnaði og fylgja ströngustu
stöðlum við þrif og sótthreinsun.
Sakar Tesla stjórnvöld í Alameda
um að bæði óhlýðnast fyrirmælum
ríkisstjóra Kaliforníu og brjóta gegn
ákvæðum stjórnarskráa Bandaríkj-
anna og Kaliforníuríkis. ai@mbl.is
Bandaríski rafbílaframleiðandinn
Tesla höfðaði á laugardag mál gegn
Alameda-sýslu í Kaliforníu til að
freista þess að fá snúið ákvörðun yfir-
valda um að loka verksmiðju Tesla í
Fremont. Lokuninni er ætlað að hægja
á útbreiðslu kórónuveirusmita en
stjórnendur Tesla telja að með breytt-
um vinnu- og öryggisferlum megi
hefja starfsemi að nýju án teljandi
hættu á að smit berist á milli starfs-
fólks.
Elon Musk, stofnandi og forstjóri
Tesla, var harðorður í garð stjórn-
valda í Alameda-sýslu í tísti sem hann
sendi frá sér á laugardag. Þar hótaði
hann að færa höfuðstöðvar og framtíð-
arverkefni Tesla til Texas eða Nevada
ef viðmót stjórnvalda skánaði ekki. Yf-
irvöld í Alameda hafa fyrirskipað að
almenn fyrirtæki leggi niður starfsemi
út maímánuð.
Í verksmiðju Tesla í Fremont starfa
um 10.000 manns við framleiðslu Tesla
Tesla höfðar mál vegna lokunar
AFP
Ósáttur Elon Musk hótaði því í tísti á
laugardag að flytja starfsemi Tesla í
Kaliforníu yfir til Nevada eða Texas ef
viðmót stjórnvalda í ríkinu batnaði ekki.
Donald Trump Bandaríkjaforseti
tilkynnti á laugardag að stjórn-
völd myndu strax í þessari viku
hefjast handa við að kaupa kjöt,
mjólkurvörur og grænmeti af
bandarískum bændum. Í færslu
sem forsetinn birti á Twitter
sagði hann að þremur milljörðum
dala yrði ráðstafað í kaup á land-
búnaðarvörum og þeim síðan
dreift til þeirra sem eiga um sárt
að binda.
Að sögn Reuters er ekki fylli-
lega ljóst hvort þessi aðgerð er
hluti af, eða viðbót við, 19 millj-
arða dala björgunarpakka sem
bandaríska landbúnaðarráðu-
neytið kynnti í apríl.
Bandarískir bændur hafa margir átt erfitt með að koma
framleiðslu sinni í hendur neytenda enda hafa aðfangakeðjur
raskast og bæði pökkunarfyrirtæki og sláturhús þurft að loka
vegna smitvarnaaðgerða stjórnvalda. ai@mbl.is
Ríkið kaupir fram-
leiðslu bænda
Lausn Trump hefur áður
gætt hagsmuna bænda.