Morgunblaðið - 11.05.2020, Side 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MAÍ 2020
www.flugger.is
Viðarvörnina fyrir
pallinn færðu
hjá Flügger
Í grein eftir Krist-
ján Þór Júlíusson,
sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra, í
Morgunblaðinu 9. maí
sl. fer hann yfir rök
fyrir ábyrgri fisk-
veiðistjórnun og
mikilvægi hennar fyr-
ir íslenskan sjávar-
útveg. Einnig fer
hann yfir mikilvægi
þess að ábyrg fiskveiðistjórnun
byggi á vísindum:
„…vísindin ganga jú ekki síst út
á að kynda undir neistum efans og
útiloka aldrei að ný þekking verði
til þess að aðlaga þurfi fyrri kenn-
ingar nýrri vitneskju eða að þeim
verði jafnvel kollvarpað. Það er
því beinlínis nauðsynlegt að fá
fram gagnrýni og aðhald á hina
vísindalegu ráðgjöf.“
Nú hagar svo til að þau vísindi
sem lögð voru til grundvallar 12
prósenta lækkunar á viðmiðunar-
gildi ráðgjafareglu varðandi grá-
sleppuveiðar í ár hafa reynst röng.
Þetta hefur verið rækilega stað-
fest af þeim sem hafa verkað grá-
sleppu á Íslandi síðastliðin 40 ár. Í
stuttu máli snýst þetta um um-
reikning á aflatölum áranna 1985
til 2008 úr tunnumagni yfir í afla
af óslægðri grásleppu. Í vísinda-
grein sem Hafró vísar í fóru höf-
undarnir þá torskildu leið að nýta
afladagbækur sem innihéldu afar
misjafnar upplýsingar, byggðar á
misjöfnum forsendum, auk þess að
vera í besta falli grófar áætlanir
um aflamagn fyrir þá tíma sem
skylda var að vigta grásleppu.
Með samsuðu margra þátta töldu
vísindamenn Hafró sig hafa fundið
út að til að fylla eina staðlaða 105
kílóa tunnu af söltuðum hrognum
þyrfti 425 kíló af óslægðri grá-
sleppu.
En eftir síðasta svar frá Hafró
um að ekki þætti tilefni til að
endurskoða ráðgjöfina hafa komið
fram nýjar upplýsingar og gögn
sem sýna fram á augljósa villu á
einni mikilvægri tölu í
útreikningum Hafró,
sem er hve mörg kíló
þurfi af óslægðri grá-
sleppu í eina hrogna-
tunnu. Fjórir vinnslu-
aðilar hafa nú sent
frá sér yfirlýsingu um
að það skeiki að
meðaltali 26 prósent-
um á tölum vísinda-
manna Hafró og
þeirri nýtingartölu
sem framleiðendurnir
hafa sannreynt síð-
ustu 40 ár. Hún er að það þurfi að
meðaltali 535 kíló af óslægðri grá-
sleppu til að framleiða eina tunnu
af söltuðum hrognum.
Það má einnig benda á að það
er ekki tilviljun að frá árunum
1992 til 2007 skeikar nákvæmlega
sömu tölu á magni útfluttra
hrogna samkvæmt útflutnings-
tölum Hagstofu sem byggja á töl-
um úr útflutningsskýrslum, og
þeirri tölu sem er skekkja í út-
reikningum vísindamanna Hafró,
eða 26 prósentum.
Til að setja hlutina í samhengi
og sýna fram á hve áríðandi er að
þetta verði leiðrétt er sú 12 pró-
senta lækkun sem varð á ráðgjöf
Hafró í ár byggð á því að afla-
magn viðmiðunaráranna var fært
niður um 9 prósent.
Nú hafa komið fram óvéfengjan-
leg gögn og yfirlýsingar frá fram-
leiðendum um að nýtingartalan sé
röng. Því legg ég til að ráðherra
veiti nú þegar heimild til veiða á
um það bil 10 tonnum af grá-
sleppu sem nýtt verða í að kanna
nýtingarhlufall grásleppuafurða.
Það er algerlega ótækt að stofn-
un sem kennir sig við vísindi kom-
ist upp með það að byggja ráð-
leggingar sínar á gagnslausum
upplýsingum úr áratugagömlum
afladagbókum þegar á auðveldan
hátt á einum vinnudegi er hægt að
fá mikilvægar rauntölur úr raun-
heimum með því einu að kíkja út
af skrifstofunni og bleyta á sér
hendurnar.
Það þarf ekki að hvetja ráðherra
til að víkja frá ráðgjöf Hafró, held-
ur þarf ráðherra að hafa kjark til
að beita sér fyrir því að Hafró fari
strax í að meta ný gögn og yfirlýs-
ingar frá framleiðendum, eða ein-
faldlega skikki vísindamennina að
fara í slopp og hanska og vinna
með staðreyndir beint úr hafinu.
Farsælast væri fyrir alla sem
málið varðar að vísindamennirnir
Sigurður Þór Jónsson og James
Kennedy viðurkenndu þau mistök
sem lögð voru til grundvallar
lækkunar á ráðgjöf Hafró og að
eigin frumkvæði leiðréttu niður-
stöðu sína. Fái hún að standa kost-
ar hún árlega 300-600 milljónir í
tekjutapi þeirra sem hafa þessar
veiðar og vinnslu að atvinnu.
Þetta snýst ekki um að halda
haus, því það er ekki spurning
hvort þeir verði að leiðrétta niður-
stöður sínar heldur hvenær þeir
ætli að gera það. Ég skora á þá fé-
laga að hafa frumkvæði að leið-
réttingu strax því þetta þolir enga
bið og klárt er að orðspor þeirra
sem vísindamanna bíður minni
hnekki vindi þeir sér nú þegar í að
leiðrétta niðurstöður sínar.
Vísindin og ráðgjöf
Hafró á grásleppu
Eftir Axel
Helgason »Ég skora hér á þá fé-
laga að hafa frum-
kvæði að leiðréttingu
strax því þetta þolir
enga bið.
Axel Helgason
Höfundur er fyrrverandi formaður
Landssambands smábátaeigenda og
grásleppukall.
axelhelgason@gmail.com
Nú er bara að vona
að stjórnvöld hafi eitt-
hvað lært af hruninu.
Hrunstjórnin ætlaði
að hafa allt kristaltært
uppi á borðinu. Það
endaði svo læst í
svörtum kassa undir
borðinu í tvo til þrjá
mannsaldra.
Ríkisstjórn Katr-
ínar byrjar vel. Lætur
fagmenn sjá um bar-
áttuna við Covid-19 og kynnir sjálf
efnahagsaðgerðirnar. Fagmennirnir
standa sig frábærlega vel með dag-
legri kynningu á RÚV. Stuðningur
við heimili og fyrirtæki er mikið meiri
en í hruninu. Dregið er úr högginu
með því að ríkissjóður greiðir allt að
þrjá fjórðu launa og lengt er í lánum.
Auk þess má fresta greiðslu virð-
isaukaskatts og tryggingargjalds.
Enn meiri aðgerðir eru boðaðar til að
halda þjóðfélaginu gangandi.
Hjá hrunstjórninni kom höggið
strax af fullum þunga og mest á þá
sem voru með verðtryggðar skuldir á
okurvöxtum. Stýrivextir voru hækk-
aðir til að kveða niður verðbólguna,
sem hafði þveröfug áhrif. Skuldir tvö-
földuðust og héldu áfram að hækka
verðtryggt. Margir sáu engan annan
kost en að flýja land og vinna í út-
löndum. Launin sendu þeir heim til
afborgana okurlána uns þeir gáfust
upp. Aðrir áttu falda sjóði, sem Seðla-
bankinn skipti í krónur á hagstæðara
gengi gegn því að fjárfest væri fyrir
krónurnar á Íslandi. Besta fjárfest-
ingin var kaup á gjaldþrota fyrir-
tækjum og húsnæði sem fólk hafði
misst. Þetta hefði ekki þurft að fara
svona, ef verðtryggingin hefði verið
leiðrétt strax og vísitalan fryst. Sá
sem þá var fjármálaráðherra er nú
forseti Alþingis.
Hætt er við að fjármagn til björg-
unar klárist fljótt með tilliti til þess að
fyrirtæki með miljarða arðgreiðslur
ætlast til að ríkið borgi fyrir þau
vinnulaunin. Á sama tíma braska þau
með hlutabréf. Ætlar fjármálaráð-
herra að sækja meira fjármagn þeim
til bjargar með sölu Íslandsbanka?
Getur það verið ástæða þess að Arion
ætlar að borga hluthöfum sínum 10
milljarða arð í viðbót við áður greidd-
an arð svo hluthafarnir – hverjir svo
sem þeir eru – geti keypt hlut ríkisins
í Íslandsbanka?
Í hruninu voru milljarða skuldir
sjávarútvegsfyrirtækja afskrifaðar
án þess að ríkið tæki til sín fiskveiði-
heimildirnar, sem þessi fyrirtæki
voru tímabundið með í láni. Um leið
og efnahagur þjóðarinnar fór að rétta
úr sér keyptu betur reknar útgerðir
kvóta af þeim sem hættu. Þannig fóru
allir kvótakóngarnir vel út úr hruninu
en eigandi kvótans fékk ekkert til
baka. Nú ætti ríkið að taka veð í
hlutabréfum, sem breytist í hlutafé
geti fyrirtæki ekki greitt af láninu.
Aðgerðirnar nú dempa höggið með
því að lengja í greiðslum og velta
vandanum á undan sér. Skuldirnar
munu safnast í stíflur, sem margar
munu bresta með gjaldþroti fyrir-
tækja og eignatapi almennings.
Tryggingargjaldið er
skattur sem átti tíma-
bundið að standa undir
atvinnuleysisbótum. Nú
sjö árum eftir að atvinnu-
leysi hvarf eru fyrirtæki
enn að borga tryggingar-
gjaldið, sem hefði átt að
vera búið að fella niður.
Með tryggingargjaldinu
er fé tekið út úr fyrir-
tækjum, sem hefði mátt
og átt að nýta til að bæta
reksturinn t.d. með
endurnýjun vélakosts.
Besta hjálpin til að komast í gegn-
um COVID-19 er bætt rekstrarskil-
yrði. Frekar en að lengja í snörunni
með frestun skatta ætti að lækka þá.
Þeir sem nú fresta tryggingargjald-
inu geta enn síður greitt það seinna.
Ríkisstjórnin ætti að leggja niður
tryggingargjaldið, sem er tíma-
skekkja. Einnig ætti að frysta vísitöl-
una árið 2020.
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri
skilur samspil vaxta og verðbólgu.
Hann hefur þegar lækkað vexti niður
í sögulegt lágmark og boðar meiri
lækkun stýrivaxta sé þess þörf.
Stjórnvöld eiga að fylgja því eftir að
fjármálafyrirtæki lækki líka vexti.
Eitt af því sem margir voru ósáttir
við í hruninu var hvernig staðið var
að niðurfellingu skulda. Seðla-
bankastjóri segir í viðtali við Frétta-
blaðið að ekki sé hægt að hjálpa öllum
og aðeins eigi að hjálpa lífvænlegum
fyrirtækjum. Hann segir líka að
bankarnir skuli leiða þá vinnu hverj-
um skuli bjargað og hverjum ekki.
Engir aðrir geti ákveðið hverjir eigi
skilið að lifa og fá fjármagn til að
komast í gegnum þessar hremmingar
og á þá við að þeir sem hafi skuldsett
sig mest eigi ekki að fá mestu af-
skriftirnar.
Í því sambandi vil ég benda á að
bankarnir eru sjálfum sér næstir.
Frá hruninu eru dæmi um að bankar
fengu í fangið tvö fyrirtæki sem voru
í samkeppni. Þá var oftar en ekki því
fyrirtæki hjálpað sem stóð verr gagn-
vart bankanum. Betur rekna fyrir-
tækið, sem bankinn hefði tapað
minna á við gjaldþrot, varð gjald-
þrota. Viðskiptavild þess var jafnvel
yfirfærð á verr rekna fyrirtækið svo
það lifði af og bankinn tapaði minna.
Það eru jafnvel dæmi um að banki
hafi þrýst á útgerðarfyrirtæki að
selja kvóta öðru fyrirtæki, sem bank-
inn var í vandræðum með.
Enn hefur hrunið ekki verið gert
upp. Skref í þá áttina væri að opna
svarta kassann og segja frá hverjir
fengu keypt íbúðirnar sem fólk missti
í hruninu.
Að lengja í snör-
unni og velta vand-
anum á undan sér
Eftir Sigurð
Oddsson
Sigurður
Oddsson
» Frekar en að lengja í
snörunni með frest-
un skatta ætti að lækka
þá. Þeir sem nú fresta
tryggingargjaldinu geta
enn síður greitt það
seinna.
Höfundur er verkfræðingur
og eldri borgari.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla. Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt er á lógó-
ið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS