Morgunblaðið - 16.05.2020, Blaðsíða 22

SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Eftir að hafa náð 17,8% eðaeinhverju hæsta atvinnu-leysisstigi sem sögur faraaf hér á landi í apríl eru
komin fram merki um að atvinnu-
lausum einstaklingum á skrá fari
fækkandi í yfirstandandi mánuði og
atvinnuleysið í maí verði 14,8%.
Þetta kemur fram í nýbirtu yf-
irliti Vinnumálastofnunar (VMST)
yfir ástandið á vinnumarkaðinum.
Ástæða þess að aðeins dregur úr
avinnuleysi í maí frá því sem var í
seinasta mánuði stafar af því, skv.
skýringum VMST, „að allmargir eru
að fara úr hlutabótaleiðinni, annars
vegar aftur í starf, eða hefur verið
sagt alfarið upp störfum. Þannig
voru um 7.500 manns af þeim nálægt
34.000 sem höfðu verið samþykktir í
hlutabótaleiðinni farnir aftur úr
henni þann 15. maí, en það sam-
svarar ríflega 2% lækkun atvinnu-
leysis. Áætlað er að um helmingur
þeirra sé að fara til baka í sitt fyrra
starf, en um helmingi hefur verið
sagt upp störfum. Gera má ráð fyrir
frekari fækkun í hlutabótaleiðinni
eftir því sem líður á maí. Lítið er
orðið um nýskráningar í úrræðið.“
Mesti fjöldi hópuppsagna
frá upphafi skráningar
Í apríl mældist 7,5% atvinnu-
leysi í almenna bótakerfinu og 10,3%
vegna minnkaða starfshlutfallsins.
Alls fengu 33.637 einstaklingar
greiddar bætur í apríl vegna minnk-
aðs starfshlutfalls og 32.800 þeirra
voru í minnkuðu starfshlutfalli í lok
mánaðarins. 5.800 var sagt upp í
hópuppsögnum í mars og apríl hjá
um 85 fyrirtækjum. „Er þetta mesti
fjöldi hópuppsagna sem borist hefur
á svo skömmum tíma, frá því lög um
hópuppsagnir tóku gildi árið 1993.
Svipuð staða var í október og nóv-
ember 2008 þegar um 75 fyrirtæki
sögðu upp nærri 3.500 manns í hóp-
uppsögnum,“ segir í skýrslu VMST.
Stærsta einstaka hópuppsögnin
var hjá Icelandair þar sem 2.140
manns var sagt upp. Aðrar upp-
sagnir eru nánast allar í ferða-
tengdri þjónustu; 1.168 eru í gisti-
þjónustu og 883 í ýmiss konar
ferðaþjónustu svo dæmi séu nefnd.
Talið er líklegt að 1. ágúst muni
uppsagnarfresti 3.800 manns ljúka
og ef allir sem sagt var upp með hóp-
uppsögnum kæmu inn á atvinnuleys-
issskrá myndi atvinnuleysið hækka
um 2,8%. Sé litið nánar á hlutabóta-
úrræðið kemur í ljós að um 6.320
fyrirtæki nýttu sér þetta úrræði um
minnkað starfshlutfall í apríl.
,,Nokkur stór fyrirtæki eru þar
áberandi og eru 13 fyrirtæki með
meira en 150 starfsmenn hvert í
minnkuðu starfshlutfalli,“ segir í
skýrslu VMST.
25,2% á Suðurnesjum
Fram kemur að í almenna bóta-
kerfinu voru 16.443 einstaklingar at-
vinnulausir í lok apríl og 32.800 í
minnkaða starfshlutfallinu, eða sam-
tals 49.243 manns.
Atvinnuástandið er sérstaklega
alvarlegt á einstökum landsvæðum
og sveitarfélögum. Hvergi mælist
atvinnuleysið meira en á Suður-
nesjum en þar var 25,2% í apríl, þar
af tengist 14% atvinnuleysisins
minnkuðu starfshlutfalli. Á ein-
stökum landssvæðum var atvinnu-
leysi næstmest á höfuðborgarsvæð-
inu eða 18,7% og 16,1% á Suðurlandi
í síðasta mánuði.
Mun fleiri karlar en konur voru
á almennu atvinnuleysisskránni í lok
apríl eða 9.180 karlar á móti 7.263
konum. „Alls voru 2.256 hefðbundnir
atvinnuleitendur á aldrinum 18-24
ára án atvinnu í lok apríl í ár sem
samsvarar um 7,4% skráðu atvinnu-
leysi. Atvinnulausum ungmennum
hefur fjölgað um 953 frá apríl 2019
þegar fjöldi atvinnulausra á þessu
aldursbili var 860. Hins vegar fjölg-
aði þeim um 431 frá mars s.l.,“ segir
í skýrslu VMST.
Af erlendum ríkisborgurum á
vinnumarkaðinum voru alls 5.706 án
atvinnu og á almennu atvinnuleys-
isskránni í lok apríl. Þessi fjöldi sam-
svarar um 16% atvinnuleysi meðal
erlendra ríkisborgara og er um að
ræða yfir tvöföldun atvinnuleysis
meðal hefðbundinna erlendra at-
vinnuleitenda frá apríl 2019.
Spáð að atvinnuleysi
minnki í 14,7% í maí
Atvinnuleysi eftir landsvæðum í mars og apríl 2020
Mars Apríl
Höfuð-
borgarsv.
Suðurnes Vesturland Vestfirðir Norðurl.
vestra
Norðurl.
eystra
Austur-
land
Suðurland
18,7%
11,5%
8,8%
12,5%
25,2%
11,4%
15,0%
16,1%
Meðaltal í apríl, 17,8%
5,0%
17,8%
10,3%
14,8%
7,6%
9,2%
3,5%
Atvinnuleysi alls
Þar af vegna
minnkaðs starfs-
hlutfalls
*Áætlun fyrir maímánuð. Heimild: Vinnumálastofnun.
febrúar mars apríl maí*
Atvinnuleysi
í feb.-maí*
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Við störf Atvinnuleysi á höfuðborg-
arsvæðinu mældist 18,7% í apríl.
22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MAÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Aðeins fjórirÍslend-ingar hafa
greinst með kór-
ónuveiruna í þess-
um mánuði að því
er fram kom í
gær. Enginn greindist í gær,
sama var uppi á teningnum í
fyrradag og daginn þar áður.
Það er auðvelt að segja sem
svo að kórónuveirufaraldr-
inum sé lokið hér á landi.
Það sést líka á götum úti.
Umferðin er aftur að verða
eins og hún var áður en far-
aldurinn blossaði upp og á
förnum vegi virðist nánd-
arreglan vera á undanhaldi.
Meira að segja á blaðamanna-
fundi þar sem ráðherrar rík-
isstjórnarinnar komu saman
virtust í mesta lagi vera
nokkrir tugir sentimetra á
milli þeirra, en ekki tveir
metrar.
Hér á landi hefur tekist vel
til í viðureigninni við kór-
ónuveiruna. Smitaðir hafa
farið í einangrun og þeir sem
hefðu getað smitast af þeim í
sóttkví. Ísland er fámennt og
það hefur ugglaust auðveldað
að framfylgja þessari stefnu.
Niðurstaðan var sú að vonum
framar gekk að stöðva farald-
urinn. Fyrir vikið gætu lands-
menn verið berskjaldaðir taki
veiran sig upp að nýju.
Búast má við því að nú
kvikni umræður um þær að-
gerðir sem gripið var til. Vel-
gengnin í að kveða
veiruna niður gæti
orðið einhverjum
tilefni til að segja
að of langt hafi
verið gengið.
Þá má ekki
gleyma því að myndin hefði
getað orðið allt önnur ef mis-
tekist hefði að stöðva veiruna.
Í þeim efnum nægir að líta til
Belgíu, Ítalíu, Spánar, Frakk-
lands og Bandaríkjanna. Íbú-
ar í borginni Bergamo á Ítal-
íu geta sagt hryllingssögur af
því hvað getur gerst ráði heil-
brigðiskerfi ekki við farald-
urinn. Þeir geta sagt frá
hörmungum sem ekki urðu
hér.
Það má örugglega færa rök
fyrir því nú að hægar hefði
mátt fara í sakirnar, en það
er ekki sanngjarnt að dæma
út frá því sem síðar kemur í
ljós. Ekki má gleyma því að í
aðgerðum gegn nýjum sjúk-
dómi, sem ekki er vitað
hvernig hegðar sér og óvíst
hversu skæður hann er, voru
stjórnendur aðgerða eins og
áhöfn flugvélar í blindflugi.
Þar er ekki boðið upp á hár-
fínar stillingar þar sem ná-
kvæmlega er vitað hvað þarf
til að halda faraldrinum í
skefjum og hvað mun leiða til
að menn missi tökin. Hún get-
ur ekki horft í baksýnisspeg-
ilinn. Við slíkar aðstæður er
eðlilegt að sýna meiri var-
kárni en minni.
Í miðri atburða-
rásinni er ekki hægt
að horfa í baksýnis-
spegilinn}
Faraldur í rénun
Rekstur spila-kassa til
stuðnings sam-
tökum sem starfa í
almannaþágu ork-
ar að mörgu leyti tvímælis.
Samtök áhugafólks um spila-
fíkn birtu í gær niðurstöður
könnunar sem Gallup gerði um
afstöðu fólks til reksturs spila-
kassa. Reyndust 85,5% þeirra
sem tóku þátt í könnuninni
vera þeirrar hyggju að loka
ætti fyrir starfsemi með spila-
kassa til frambúðar.
Á blaðamannafundi í gær þar
sem niðurstöðurnar voru
kynntar kom fram að á meðan
spilakassar voru lokaðir vegna
aðgerða út af kórónuveirunni
hefðu borist fréttir af spilafíkl-
um sem hefðu hætt að spila og
náð betri tökum á lífi sínu. Nú
hefur verið opnað fyrir starf-
semi þeirra á ný.
Þess eru dæmi að spilafíklar
hafi spilað frá sér allar sínar
eigur og rústað einkalífi sínu í
leiðinni. Um helmingur þátt-
takenda í könnuninni kvaðst
telja að spilafíkn væri helsta
ástæða þess að fólk
spilaði í spilaköss-
um, en aðeins eitt
prósent taldi að
fólk spilaði í þeim
til að styrkja gott málefni.
Aðeins eitt prósent þeirra
sem svöruðu könnuninni sagð-
ist hafa spilað oftar en einu
sinni í spilakössum á und-
anförnum 12 mánuðum. Alma
Hafsteins, formaður Samtaka
áhugafólks um spilafíkn, sagði
á blaðamannafundinum að af-
markaður hópur spilaði að
staðaldri í kössunum og væri á
bak við milljarðatekjurnar af
rekstri þeirra. „Því er ekki um
að ræða litlar fjárhæðir frá
mörgum, heldur allt frá fáum,“
sagði hún.
Þá má ekki gleyma því að að-
eins lítill hluti fjárins rennur til
starfseminnar sem kössunum
er ætlað að styrkja eða 15%.
Megnið af fénu fer í reksturinn
á þeim og greiðslur til leyf-
ishafa. Ef sú væri almennt
raunin að aðeins 15% af söfn-
unarfé rynnu til málstaðarins
yrði það ekki látið viðgangast.
Aðeins 15% renna
til málstaðarins}Efasemdir um spilakassa
V
ið upphaf þessa kjörtímabils var þó
nokkuð rætt um traust á stjórn-
málum og hversu mikilvægt það
væri að efla það. Í stjórnarsátt-
mála ríkisstjórnarflokkanna er
vikið að þessu, talað um að slá nýjan tón, að all-
ar áætlanir sem eigi að halda til lengri fram-
tíðar þurfi að gera í auknu samráði og bættum
samskiptum, að efla þurfi samstarf milli flokka
á Alþingi, styrkja sjálfstæði þingsins, umbúnað,
faglegan stuðning og stöðu.
Já, þarna í desember 2017 voru fögur fyrir-
heit um breytt vinnubrögð, opnari stjórnsýslu,
gagnsæi og virðingu gagnvart verkefnum og
það að vilji ríkisstjórnarflokkanna væri að nálg-
ast verkefnin með nýjum hætti með því að
styrkja Alþingi og auka áhrif þess.
Það er ekki laust við að þessi orð hafi vakið
hjá manni þá von að nútíminn væri jafnvel runninn upp í
íslenskum stjórnmálum. Að meiri samvinna yrði milli
flokka og að vald og virðing gagnvart störfum þingsins
væri virt. En svo kom raunveruleikinn og nú þegar seinni-
hluti kjörtímabilsins er runninn upp verður staðan bara
verri og verri.
Samráð er það kallað þegar stjórnarandstöðuflokkum er
boðið til fundar klukkustund áður en blaðamönnum er
kynnt ákvörðun ríkisstjórnar um aðgerðir. Samráð er það
kallað þegar hagsmunaaðilum er kynnt frumvarp ráðherra
í samráðsgátt stjórnvalda og þeim boðið að koma með at-
hugasemdir bréfleiðis. Já og samráð er það kallað þegar
þingmönnum er boðið sæti í þverpólitískum
nefndum sem kallaðar eru á stöku fundi í ráðu-
neytum til að hlusta á það sem ráðherra er að
fara að gera í hinum og þessum málum.
Nei, þetta er ekki samráð. Það ríkir hvorki
gagnsæi né virðing fyrir verkefnum þegar ráð-
herrar í ríkisstjórn halda spilum svo þétt að sér
að greiningarvinna, ef hún er þá yfirleitt til
staðar, fæst hvorki afhent stjórnarliðum né
stjórnarandstöðu í þinginu. Það ríkir engin
virðing fyrir störfum Alþingis þegar stjórn-
arliðum er gert að verja ákvarðanir ráðherra í
þingsal án þess að hafa fengið fullnægjandi
kynningu á verkefninu.
Loks fylgir því engin virðing fyrir Alþingi og
þingmönnum stjórnarflokkanna þegar þeim
öllum er gert að fella allar tillögur sem koma
frá stjórnarandstöðu án umræðu, en styðja svo
sömu tillögur sem koma frá ríkisstjórn skömmu síðar,
hvort sem um er að ræða álagsgreiðslur til framlínustarfs-
fólks, stuðning við listamenn eða námsmenn. Því miður þá
er þar um að ræða gamaldags og úrelta pólitíska stæla
bara til að sýna vald sitt. Þessi vinnubrögð eru þannig al-
gjörlega á skjön við fögur fyrirheit ríkisstjórnarflokkanna
sem mættu við tækifæri dusta rykið af stjórnarsáttmál-
anum og rifja upp hverju lofað var í upphafi. Það myndi
auka traust á stjórnmálum.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Gamaldags pólitík
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen