Morgunblaðið - 17.09.2020, Qupperneq 41

UMRÆÐAN 41
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 2020
Byltingarkennd nýjung
í margskiptum glerjum
50–65%
stærra
lessvæði
Sjónmælingar
eru okkar fag
Tímapantanir á
opticalstudio.is
og í síma 5115800
valdir. Það er því ótrúlegt að
heyra borgarstjóra og formann
skipulags- og samgönguráðs
Reykjavíkurborgar, lifa í sínum
eigin heimi. Þau túlka sam-
komulagið eins og þeim hentar
hverju sinni og draga þannig í efa
sitt hlutverk og skyldur samkvæmt
sáttmálanum.
Dónaskapurinn sem þau sýna
samningsaðilum sínum – með þess-
ari framkomu – er með ólíkindum.
Sú staðreynd vekur óneitanlega
ekki upp miklar væntingar að
skipulagsþáttur sáttmálans og ann-
ar undirbúningur framkvæmda,
þar sem Reykjavíkurborg er með
skipulagsvaldið, gangi jafn hratt
fyrir sig og sáttmálinn gerir ráð
fyrir.
Skýrar forsendur fyrir gerð sátt-
málans, forustuhlutverk fjár-
málaráðuneytisins í félaginu sem
fer með málefni sáttmálans, skýr
vilji samgönguyfirvalda og afger-
andi ákvæði sáttmálans um að allir
aðilar þurfi að standa við sínar
skuldbindingar skipta því miklu
máli í vinnunni fram undan.
Vinnunni við að byggja upp fjöl-
breyttar samgöngur á höfuðborg-
arsvæðinu þar sem fólk hefur val
um ferðamáta, þar sem enginn
ferðamáti er undanskilinn, þar með
talið einkabíllinn. Til að ná því
markmiði þurfa samningsaðilar að
ganga í takt og þar er Reykjavík-
urborg ekki undanskilin.
Höfundur er þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins og framsögumaður sam-
gönguáætlunar í umhverfis- og sam-
göngunefnd Alþingis.
Ég kynntist Vil-
hjálmi frá Skáholti um
1960. Hann hafði þá
nýlega opnað litla
sölubúð og listmuna-
verslun í djúpum kjall-
ara bak við Gildaskála
í Aðalstræti 9. Eigand-
inn Ragnar Þórðarson
lögfræðingur og veit-
ingamaður lánaði hon-
um húsnæðið án end-
urgjalds. Þarna hafði
utangarðsskáldið til sölu málverk
úr sínu stóra safni, bækur frá
Ragnari í Smára, enn fremur upp-
stoppaða fugla, blóm frá Sigurði
bróður sínum og leirmuni frá Ragn-
ari í Glit. Það gekk á ýmsu hjá
skáldinu okkar. Hann var dálítið
hneigður til þess að fá sér
„krummaolíu“ í kollinn og opt tók
þetta vesen marga daga og jafnvel
vikur. Heimili hans var á þessum
tíma í risastórum bragga við Hjarð-
arhaga. Þar leigði hann rúmgott
herbergi með aðgang að salerni. Ég
kom opt og heimsótti hann á þess-
um tíma. Skáldið hafði þá hafið rit-
un sjálfsævisögu sinnar sem lauk
reyndar aldrei. En víkjum nú aptur
að listmunakjallaranum. Dag nokk-
urn kíkti ég þar í heimsókn. Þá
voru þar stödd Magnús Kjaran
stórsali, Þórgunnur Ársælsdóttir,
móðir vinar míns Ársæls Jónssonar
öldrunarlæknis, sem var barna-
barnabarn Matthíasar Joch-
umssonar frá Skógum í Þorskafirði,
vinur Ara Jósefssonar. En Ársæll
pabbi hennar var bróðir Magnúsar
Á. Árnasonar, sem var giftur Bar-
böru Á. Árnason myndlistarkonu,
sem var af breskum
aðalsættum, en ætt-
menni hennar áttu hið
heimskunna bóka-
forlag í London „Allen
og Unwin“, sem varð
fyrst forlaga til að gefa
út bækur Laxness.
Nú nú. Við sitjum
þarna í þessum góða
félagsskap. Þá var
bankað. Inn kemur
eldri kona. Kaffi var á
könnunni og örlítil
vínslús í bland, sem
herra Kjaran kom með
– enda hafði hann umboð fyrir Mar-
tell-konjak. Konan sem greinilega
hafði komið áður er dálítið vand-
ræðaleg og stynur upp: „Ég vildi
gjarnan kaupa þessa uglu“ og benti
á fugl á hillunni. Upp rís skáldið,
hefur hægri hönd sína upp og segir
með þungri áherslu: „Út með þig,
virðulega frú – ekkert ugluþras
hér,“ og blessuð konan hrökklaðist
vandræðalega út.
Opt borðuðum við saman á Hótel
Vík, sem var við Veltusund, við
Hallærisplanið þar sem áður stóð
Hótel Ísland. Ég var þá við blaða-
mennsku hjá Morgunblaðinu og
Vikunni, ungur og ógiftur. Opt rölti
ég heimleiðis með Vilhjálmi í
braggann og sat hjá honum stund-
arkorn. Það kom líka fyrir að við
röltum í Vetrargarðinn í Litla-
Skerjafirði – keyptum okkur „eina
volga úr hanzkahólfinu á Borg-
arbíl“. Skáldið var firna vinsælt á
skemmtistöðum borgarinnar og
kepptust gestir um að gauka að
honum áfengislús. Til eru myndir af
okkur Vilhjálmi á skemmtistöðum,
en reyndar gaf ég þær Þóri blóma-
sala Sigurðssyni í Blómatorginu á
Birkimel – enda selur hann nánast
eingöngu blóm frá Dalgarði í Mos-
fellsbæ og Danmörku. Einhverja
kvöldstundina hjá Villa á Hjarð-
arhaganum bað hann mig að verða
„gjaldkera sinn“. Þegar brennivíns-
guðinn lagðist á hann og fór á túr,
kom hann til mín með bankabókina
sína í Útvegsbankanum og ég
geymdi hana – uns hann var hætt-
ur. Opt hitti ég hann drukkinn og
spurði hann hvort hann væri með
pening. Rétti hann mér þá nokkra
100-kalla og ég þá lagði inn á bók-
ina. Þegar skáldið frá Skáholti var
orðinn edrú kom hann loks að ná í
bókina og var þá heldur meira inná
henni en þegar hann afhenti mér
hana. Varð skáldið mitt þá glatt í
geði.
Áður en ég kynntist Villa sum-
arið 1956 vann ég í víxladeild
Landsbankans hjá þeim öðlings-
manni Haraldi Johannessen, föður
Matthíasar skálds. Það var lær-
dómsríkt sumar. Þar unnu auk mín
Ari Arason frá Flugumýri í Skaga-
firði, Þórir Kjartansson lögfræð-
ingur, þessir tveir heiðursmenn
komu aldrei edrú í vinnuna. Að-
almennirnir í deildinni voru Karl
Hallbjörnsson og Geir sem gerðu
það sem gera þurfti. Dag einn í júní
stend ég við afgreiðsluborðið. Þá
hafði ég aldrei hitt Villa. Þá birtist
hann, ösku-þreifandi fullur, tekur
sér stöðu á einu stígvéli og berfætt-
ur á hinni, hefur hramm sinn á loft
og öskrar: „Halli Jó – eitthundr-
aðþúsundmiljón – ekkert röfl – út
með þig“. Haraldur deildarstjóri rís
á fætur í búri sínu – gengur fram
fyrir marmaraborðið, tekur undir
arm skáldsins – og fór með hann í
Brytann í Hafnarstræti og splæsti
á hann dýrindismáltíð. Þetta litla og
stórfallega atvik hefur orðið mér
minnisstætt og er gott dæmi um
göfgi Haraldar Johannessens.
Andlát Vilhjálms frá Skáholti var
með þeim hætti – að hann sat
kvöldfyllerí í Bjarnarborg hjá
náunga sem var kallaður „Siffi rab-
arbari“ Hví? Jú – viðkomandi hafði
lifað á því um árabil að stela rabar-
bara úr görðum í borginni og
brugga og selja.
Skáldið ætlaði að halda heim á
leið, en skrensaði í stiganum og féll
og rak höfuðið í ofn og lézt þessa
nótt á sjúkrahúsi. Varð hann mörg-
um harmdauði. Sigurður vinur
minn og félagi Berndsen fjár-
málamaður og snillingur í mann-
legum samskiptum sagði eitt sinn
við mig og vitnaði í Villa:
„Og þú varst glöð,
sem geisli á ungu blómi – að gamna sér
og ljúf að mínum dómi.
Mér finnst sem ennþá hlátrar þínir
hljómi í hjarta mér.“
Þetta sagði Sigurður Berndsen,
ylja gömlum okurkarli um hjarta-
ræturnar. Og hafi hann sannur
mælt.
Gjaldkeri Vilhjálms frá Skáholti
Eftir Braga
Kristjónsson »Upp rís skáldið, hef-
ur hægri hönd sína
upp og segir með þungri
áherslu: „Út með þig,
virðulega frú – ekkert
ugluþras hér,“ og bless-
uð konan hrökklaðist
vandræðalega út.
Bragi
Kristjónsson
Höfundur var fornbókakaupmaður
í Reykjavík í 40 ár.