Morgunblaðið - 30.10.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 2020
Kúnstir Brettakappi leikur listir sínar á Ingólfstorgi með miklum tilþrifum.
Eggert
Með tillögu til þings-
ályktunar um þjóðar-
atkvæðagreiðslu um
Reykjavíkurflugvöll
fær þjóðin enn á ný
tækifæri til þess að
segja hug sinn og hafa
áhrif á það hvar flug-
völlurinn og miðstöð
innanlands- og sjúkra-
flugs verða í fyrir-
sjáanlegri framtíð, m.a.
með tilliti til þjóðhags-
legra hagsmuna og þjóðaröryggis.
Ríkir almannahagsmunir felast í
greiðum samgöngum innanlands og
staðsetning flugvallarins og mið-
stöðvar innanlandsflugs hefur afar
mikla þýðingu í því samhengi. Flug-
völlurinn gegnir mjög mikilvægu ör-
yggishlutverki fyrir almenning í
landinu vegna sjúkra- og neyðar-
flugs, svo og sem varaflugvöllur. Þá
gegnir flugvöllurinn mjög mikil-
vægu hlutverki í almannavarnakerfi
landsins.
Hvar er höfuðborgarstefnan?
Reykjavík og höfuðborgarsvæðið
er og hefur verið síðan á 19. öld mið-
stöð verslunar, stjórnsýslu og þjón-
ustu í landinu og vaxið alla 20. og 21.
öldina. Umræðan um Reykjavíkur-
flugvöll undanfarna áratugi hefur
sýnt að nauðsynlegt er að treysta
undirstöður Reykjavíkur sem höf-
uðborgar Íslands þannig að lands-
menn, stjórnvöld og borgaryfirvöld
geri sér ljósa grein fyrir skyldum og
réttindum sem fylgja höfuðborgar-
hlutverkinu, þar á meðal á sviði sam-
gangna.
Viss tímamót urðu í júní 2018 þeg-
ar byggðaáætlun fyrir árin 2018 til
2024 var samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum þingmanna á
Alþingi en í fyrsta sinn
innihélt byggðaáætl-
unin byggðastefnu sem
náði til höfuðborgar-
svæðisins. Byggða-
stefna eins og hún hafði
birst í fyrri byggða-
áætlunum hafði fram
að þessu ekki náð til
höfuðborgarinnar eða
höfuðborgarsvæðisins.
Hefur það fyrirkomu-
lag verið nokkuð ólíkt
því sem tíðkast í ná-
grannalöndunum, þar
sem mikilvægt þykir að
landsmenn hafi sem mesta aðkomu
að byggðamálum og litið er á höfuð-
borgarsvæðið sem mikilvægan hlekk
byggðaþróunar og samkeppnishæfni
landsins. Reykjavík, höfuðborg
landsins, er mikilvægt markaðs- og
efnahagssvæði, sem með nágranna-
byggðunum gegnir mikilvægu hlut-
verki fyrir þróun byggða um land
allt. Nefnd byggðaáætlun gerir ráð
fyrir að mótuð verði höfuðborgar-
stefna sem skilgreini hlutverk
Reykjavíkur fyrir byggðaþróun í
landinu og stöðu hennar á landsvísu
og gagnvart erlendum borgum.
Samkvæmt framkvæmdaáætluninni
stóð til að senda höfuðborgarstefn-
una til umsagnar fyrir árslok 2018
og fullmótuð tillaga yrði síðan lögð
fyrir Alþingi vorið 2019. Í kjölfarið
yrðu undirritaðir samningar milli
ríkisins og Reykjavíkurborgar þar
sem aðilar yrðu á eitt sáttir um
ábyrgð og skyldur höfuðborgar Ís-
lands. Þrátt fyrir að duglega sæist
til sólar í upphafi hefur lítið sem
ekkert heyrst af afdrifum þessarar
vinnu og vekur það vissulega ýmsar
spurningar.
Þjónustuborgin Reykjavík
Samkvæmt tölum Hagstofunnar á
öðrum ársfjórðungi þann 1. júlí 2020
bjuggu 366.700 manns á Íslandi. Á
höfuðborgarsvæðinu bjuggu 234.910
manns en 131.790 utan þess. Þegar
við ræðum um „þjónustuborgina
Reykjavík“ líkt og meirihluti borg-
arstjórnar kýs að skilgreina sig,
ábyrgð hennar og skyldur, þá er
ekki átt við beinar skyldur sveitar-
félagsins gagnvart íbúum sem bú-
settir eru utan höfuðborgarsvæð-
isins. Hér er miklu fremur um að
ræða siðferðislegar skyldur Reykja-
víkur við landsbyggðina sem höfuð-
borgar þjóðarinnar. Íbúar höfuð-
borgarinnar og höfuðborgar-
svæðisins njóta ákveðinna þæginda
sem felast í nálægðinni við helstu
stofnanir samfélagsins og þjónustu.
Flugsamgöngur landsbyggðarinnar
til Reykjavíkur eru forsenda þess að
borgin geti rækt hlutverk sitt sem
skyldi. Ef starfsemi flugvallarins í
Vatnsmýrinni verður ekki tryggð
eru borgaryfirvöld að takmarka að-
gengi landsbyggðarfólks að miðstöð
stjórnsýslu, þjónustu, viðskipta og
ekki síst Landspítala háskólasjúkra-
húss með því að lengja ferðatíma til
borgarinnar.
Eftir Njál Trausta
Friðbertsson » Landsmenn, stjórn-
völd og borgar-
yfirvöld geri sér grein
fyrir skyldum og rétt-
indum sem fylgja höf-
uðborgarhlutverkinu,
þar á meðal á sviði sam-
gangna.
Njáll Trausti
Friðbertsson
Höfundur er þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins í Norðausturkjördæmi,
situr í atvinnuveganefnd og fjár-
laganefnd og er varaformaður um-
hverfis- og samgöngunefndar.
ntf@althingi.is
Reykjavík til
þjónustu reiðubúin?
Donald Trump for-
seti á í vök að verjast
vegna heimsfaraldurs-
ins. Um helgina sagði
nánasti samstarfs-
maður hans að forseta-
embættið hefði ekki
stjórn á faraldrinum,
lækningar og bóluefni
væru vopnin sem
dygðu.
Joe Biden, keppi-
nautur Trumps, segir þetta sýna að
forsetinn sé óhæfur til að leiða þjóð-
ina á hættustund. Viðbrögð forset-
ans ráðist af „karakter“ hans sem
skaði ekki aðeins bandarísku þjóðina
heldur álit Bandaríkjanna á alþjóða-
vettvangi.
Donald Trump vill að kosninga-
baráttan snúist mest um hann sjálf-
an sem persónu frekar en stefnu
hans og störf. Hann er of sjálf-
hverfur til að stefnan skili sér þegar
hann lætur gamminn geisa.
Þegar dró að kjördegi fyrir fjór-
um árum kvörtuðu Trump og stuðn-
ingsmenn hans undan því að fjöl-
miðlar þegðu um efni tölvubréfa
Hillary Clinton sem rússneskir
tölvuþrjótar stálu og birtu.
Nú snýr kvörtunin að því að fjöl-
miðlar segi ekki frá uppljóstrunum
frá fjárfestinum Tony Bobulinski,
fyrrverandi sjóliða, sem hefur af-
hent Wall Street Journal (WSJ)
tölvubréf og símaskilaboð sem blað-
ið segir að sýni að Hunter, sonur
Joes Bidens, og Joe sjálfur hafi ekki
hreint mjöl í pokahorninu í við-
skiptum við Kínverja.
Kimberley A. Strassel, í leiðara-
hópi WSJ og dálkahöfundur, segir
að fjölmiðlar sem hafi í fjögur ár birt
efni um Moskvuviðskipti Donalds
Trumps þegi um þessi
Biden-viðskipti, þá séu
gögnin frá Bobulinski
þess eðlis að allt tal um
að Rússar stundi þarna
óhróður sé úr lausu
lofti gripið. Gögnin veki
alvarlegar spurningar
um hvort Hunter ógni
þjóðaröryggi komist
faðir hans til valda, að
auki sé margt óljóst um
hlut Joes Bidens sjálfs.
Hann neiti að ræða
málið en kjósendur
verði að dæma. Miðað við hvernig
Hunter hafi hagað sér í Kína, Úkra-
ínu, Kasakstan og annars staðar eigi
miklu meira eftir að koma í ljós.
Að kvöldi þriðjudags 27. október
ræddi Tucker Carlson á Fox-
fréttasjónvarpsstöðinni við Bobul-
inski sem herti á ásökunum í garð
Biden-fjölskyldunnar. Joe Biden
gæti ekki fríað sig ábyrgð.
Sterkur efnahagur
Í úttekt leiðarahöfunda WSJ sem
birtist fyrir rúmri viku segir að efna-
hagslíf Bandaríkjanna styrkist hrað-
ar þegar dregur úr höftum vegna
faraldursins en hagfræðingar
væntu, sigri Biden taki hann við
þjóðarbúi með öflugum vaxtar-
broddum.
Húsnæðismarkaðurinn blómstri,
smáfyrirtæki sæki í sig veðrið og
iðnaðarstarfsemi aukist. Þegar Co-
vid-19-bóluefni komi til sögunnar og
meðferð vegna faraldursins eflist
aukist hagvöxtur. Þjónustugreinar
lifni að nýju þegar öryggiskennd
Bandaríkjamanna vaxi og seðla-
bankinn muni halda vöxtum lágum
eins lengi og honum sé fært. Joe
Biden þurfi ekki að aðhafast neitt
sem forseti, það verði mikill hag-
vöxtur árin 2021 og 2022.
Sagt er að efnahagsstefna Joes
Bidens sé þess eðlis að bandarískir
fjársýslumenn tækju henni illa við
venjulegar aðstæður, hann boði
hærri skatta á fyrirtæki og fjárfesta,
hertar aðgerðir gegn jarðefnaelds-
neyti, öflugri verkalýðsfélög og
meiri íhlutun ríkisins í heilbrigð-
ismál.
Þetta leggst þó ekki alfarið illa í
hefðbundna andstæðinga demó-
krata, margir andi raunar léttar.
Biden sé að minnsta kosti betri en
Elizabeth Warren eða Bernie Sand-
ers, öldungadeildarþingmenn demó-
krata sem séu óvinveittari atvinnu-
rekendum en Biden. Hann sé jafnvel
einnig betri en Donald Trump sem
stjórni efnahagsmálum frá degi til
dags án fyrirsjáanleika.
Matsaðilar eins og Moody’s
Analytics og Goldman Sachs segja
að nái Biden kjöri og demókratar
meirihluta á þingi verði hagvöxtur
hraðari í Bandaríkjunum en ella þótt
skuldir kunni að aukast. Sumir
íhaldssamir hagfræðingar eru ósam-
mála þessu og spá því að boðaðar
skattahækkanir Bidens á fyrirtæki,
stóra banka, efnamenn og eignir
fækki störfum, minnki sparnað og
fjárfestingar sem dragi úr vexti.
Oft er fjárstuðningur við fram-
bjóðendur talinn mælikvarði á vel-
gengni þeirra. Í ágúst og september
söfnuðust 750 milljónir dollara í
kosningasjóð Bidens. Er svo mikil
fjárhæð einsdæmi, sama til hvaða
forsetaframbjóðanda er litið.
Umskiptingar
Fyrir bandarísku kosningarnar
eins og jafnan í kosningum beinist
athygli mjög að þeim sem lýsa opin-
berlega yfir brotthvarfi úr einu liði
og ganga í annað.
Tuttugu fyrrverandi alríkis-
saksóknarar í Bandaríkjunum, allir í
flokki repúblikana, birtu opið bréf
þriðjudaginn 27. október þar sem
þeir sökuðu Donald Trump um að
vega að réttarríkinu og lýstu stuðn-
ingi við Joe Biden. Sé litið á starfs-
feril saksóknaranna spannar hann
valdatíma allra forseta repúblikana
frá Dwight Eisenhower á sjötta ára-
tugnum til George W. Bush.
Margir skipulagðir hópar repú-
blikana snúast opinberlega gegn
endurkjöri Trumps. Þar má nefna:
Kjósendur repúblikana gegn
Trump, fyrrverandi þjóðarörygg-
isstarfsmenn úr röðum repúblikana
fyrir Biden, fyrrverandi starfsmenn
43 fyrir Biden, í þeim hópi eru
hundruð embættismanna sem störf-
uðu fyrir George W. Bush, 43. for-
seta Bandaríkjanna.
Á Twitter hefur Donald Trump
kallað þessa umskiptinga „mann-
fýlur“.
Blaðamaðurinn heimsfrægi Bob
Woodward gaf í september út bók-
ina Rage – Bræði – um stjórnartíð
Trumps. Hún er meðal annars reist
á löngum samtölum við forsetann
sem Woodward hljóðritaði og birti á
netinu til að forðast ásakanir um
falsfréttir.
Bob Woodward segir Trump hafa
brugðist bandarísku þjóðinni með
því að hefja ekki tafarlausa gagn-
sókn gegn kórónuveirunni, til dæmis
í stefnuræðu sinni 4. febrúar 2020,
hann vék þá að veirunni í aðeins 15
sekúndur.
Vegna útgáfu bókarinnar á þýsku
ræddi blaðamaður Der Spiegel við
Woodward. Hann spurði hvers
vegna Trump hefði ekki tekið fastar
á veirunni í upphafi. Bob Woodward
svaraði:
„Eftir að hafa skrifað allt þetta um
hann og eftir að hafa rætt við hann í
níu klukkustundir á þessu eina ári
held ég að hann átti sig ekki á skyldu
forsetans til að vernda þjóðina og
hann áttar sig ekki á skyldu sinni til
að segja satt. Og hann áttar sig ekki
á siðferðilegri skyldu sinni við fram-
kvæmd embættisverka sinna sem
forseti. Ég veit að nokkrir
öldungadeildarþingmenn repúblik-
ana eru sammála því að Trump sé
rangur maður í þetta starf, þeir vilja
þó ekki segja það opinberlega og
þegja. Með þá vitneskju sem ég hafði
ætlaði ég ekki að slást í hóp þeirra
sem þegja.“
Allt getur enn gerst í bandarísk-
um stjórnmálum. Harkan gegn Bid-
en vegna spillingarmála eykst.
Trump þeytist á milli kosningafunda
í úrslitaríkjunum en Biden fer sér
hægar. Um miðja vikuna hafði
Trump haldið 45 kosningafundi frá
flokksþingi repúblikana 27. ágúst en
Biden aðeins 27. Gerir sókndirfskan
á lokadögunum gæfumuninn fyrir
Trump?
Hann sigraði árið 2016 þvert á
spár helstu álitsgjafa og fréttaskýr-
enda. Allir slá því varnagla þegar
forskot Bidens í skoðanakönnunum
er rætt. Að útiloka endurtekinn sig-
ur Trumps er óvarlegt. Áhyggjur af
viðbrögðum tapi hann eru ekki
ástæðulausar.
Árið 2016 taldi ég líklegt að
Trump tapaði. Ég er enn sömu skoð-
unar. Óskhyggjan má sín oft lítils.
Eftir Björn
Bjarnason » Sagt er að efnahags-stefna Joes Bidens
sé þess eðlis að banda-
rískir fjársýslumenn
tækju henni illa við
venjulegar aðstæður.
Björn Bjarnason
Höfundur er fyrrv. ráðherra.
Byrinn minnkar í seglum Bidens