Morgunblaðið - 18.12.2020, Blaðsíða 37

MENNING 37
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 2020
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
FRÁBÆR NÝ JÓLA TEIKNIMYND
JÓLAMYNDIN 2020
Ísextándu ljóðabók Gyrðis Elí-assonar, Draumstoli, leikurskáldið sér. Það hefur húmorfyrir sjálfu sér og ljóðlistinni.
Mörg ljóðanna byggjast á snjöllum
hugdettum en eru ekki dýpri en sem
nemur hnyttnum orðaleik sem fær
mann til að brosa út í annað. Þau
fjalla sum hver hreinlega um ljóð-
listina og fletta ofan af hátíðleikanum
sem gjarnan fylgir henni.
Gyrðir gerir grín að sjálfri ljóðlist-
inni, þeirri hefð að kjarna ákveðinn
sannleik með vönduðu orðavali.
Hann rífur burt
hina hátíðlegu
merkingarleit og
með því sýnir
hann að ljóðlistin
þarf ekki að vera
háfleyg til þess
að vera vel
heppnuð. Það er
ekki verra þegar
lofað skáld tekur sjálft sig ekki of al-
varlega.
Verkið er fullt af vísunum í þekkt
skáld og listamenn, sem er full-
komlega í takt við þann leik að ljóð-
listinni sem einkennir verkið. Lista-
menn á borð við Andrew Wyeth, e.e.
cummings, Dylan Thomas, Anton
Bruckner, Isadoru Duncan og Ray
Bradbury skjóta upp kollinum.
Það gerir hins vegar að verkum að
mörg ljóðanna missa marks ef maður
þekkir ekki til þeirra listamanna sem
um ræðir og er lítið hrifinn af því að
kynna sér til hvers er verið að vísa.
En sé maður vel að sér um listaheim-
inn og þyki tengingar af þessum toga
skemmtilegar vakna ljóðin til lífsins.
Þrátt fyrir glensið í þessum tilvís-
unum liggur í þeim viss virðing fyrir
því sem á undan er komið og því ekki
hægt að segja að Gyrðir gefi listinni
eins og hún leggur sig langt nef í
þessu kvæðasafni.
Viss léttleiki er yfir verkinu en þó
eru viðfangsefnin sum hver þung-
lamaleg. Það er mikil angurværð yfir
ljóðunum. Í þeim er að finna ákveðið
máttleysi eða uppgjör gagnvart
augnablikinu. Þar er enginn fram-
gangur, engin framtíð, en þar ríkir
samt viss sátt við tilveruna.
Inntakið í flestum ljóðanna er ein-
falt. Gyrðir setur fram svipmyndir af
augnablikum sem eru hversdagsleg
en þó ekki ómerkileg. Hann sýnir
heldur engar sérlega frumlegar fim-
leikaæfingar hvað formið varðar.
Framsetningin er hrein og bein sem
hentar inntakinu vel.
Það má segja að ljóðin í Draum-
stoli skipist í grófum dráttum í þrjá
flokka; ljóð um ljóðlistina, hnyttin
ljóð og angurvær ljóð. Stundum
skarast þessar tegundir. Þau skapa
heild sem er tragikómísk, þar sem
léttleikinn og þunglyndið sameinast.
Safnið hefði ef til vill getað haft tit-
ilinn Óbærilegur léttleiki tilverunnar
væri hann ekki frátekinn.
Draumstol er verk sem lesendur
geta vafalaust verið ósammála um.
Ljóðin eru aðgengileg öllum en krefj-
ast ef til vill rétta markhópsins ef þau
eiga virkilega að slá í gegn. Ef maður
hefur húmor fyrir lágstemmdu gríni
Gyrðis og kann að meta angurværð-
ina sem einkennir mörg ljóðanna þá
er verkið líklegt til þess að hitta í
mark.
Hnyttin angurværð
Morgunblaðið/Einar Falur
Ljóðabók
Draumstol bbbmn
Eftir Gyrði Elíasson.
Dimma, 2020. Innbundin, 119 bls.
RAGNHEIÐUR
BIRGISDÓTTIR
BÆKUR
Gyrðir „Framsetningin er hrein og bein sem hentar inntakinu vel.“
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Fyrir tveimur árum kom út skáld-
sagan Einfaldlega Emma eftir Unni
Lilju Aradóttur, fyrsta bók hennar. Í
viðtali við Smartland Mörtu Maríu
sagðist Unnur hafa verið í nokkur ár
að skrifa bókina frá því að samstarfs-
kona hennar sagði henni frá kjafta-
sögu sem hún kom óvart sjálf af stað
um sig. Ekki tók það hana eins lang-
an tíma að koma saman næstu bók,
því Birta, ljós og skuggar kom út
fyrir stuttu.
Unnur segir að fyrsta skáldsagan
hafi drifið sig áfram sjálf, ef svo má
segja, hugmyndin að henni krafðist
þess að komast á blað. „Ferlið með
þá bók tók sinn tíma eða einhver átta
ár með hléum, og þegar ég hafði
loksins skilað henni af mér fann ég
fyrir vissum tómleika. Þá vissi ég að
ég yrði að halda áfram að skrifa,“
segir hún og bætir við að það hafi allt-
af blundað í sér að verða rithöfundur.
„Ég skrifaði sögur og ljóð sem barn
og þegar ég var þrettán eða fjórtán
ára skrifaði ég tvær skáldsögur sem
vinkonur mínar fengu að lesa en þær
fóru ekkert út fyrir vinahópinn. Ég
fann reyndar handritið að annarri sög-
unni fyrir stuttu en hef ekki enn þorað
að lesa það yfir.
Ég hafði svo ekkert hugsað um
skriftir í mörg ár og það var alls ekki á
planinu hjá mér að verða rithöfundur
þegar ég allt í einu fann fyrir þessari
þörf til að skrifa söguna um Emmu.“
– Sagan af Birtu rekur það meðal
annars hvernig hún kemst smám sam-
an að því að hún er í ofbeldissambandi.
„Ég held að það sé mjög algengt að
fólk átti sig ekki á því að það eigi í
óheilbrigðum samskiptum og sam-
böndum en þegar það loksins opnar
augun sér það hvað öll samskiptin
hafa verið brengluð. Þannig er það í
tilfelli Birtu og því leyfir hún ástand-
inu að stigmagnast þar til hún neyðist
til að horfast í augu við það að hún er í
ofbeldissambandi.“
– Í bókinni hafa allar sögupersónur
nafn, nema ofbeldismaðurinn sem er
alltaf Hann. „Hann er svolítið dul-
arfullur þessi maður og á sér mörg
andlit. Mér finnst það fara persónu
hans vel að vera „hann“ en upp-
haflega var það ekki meðvitað, ég
vildi skapa ákveðinn leyndardóm í
kringum hann til að byrja með og því
fékk hann ekkert nafn í upphafi. Eftir
því sem sagan og persónan þróuðust
fannst mér nafnleysið passa vel inn í
söguna.“
– Bókin er þroskasaga Birtu sem
þarf að ganga í gegnum ýmislegt áð-
ur en hún áttar sig á að ekki er allt
sem sýnist, til að mynda synirnir Ísak
og Sindri.
„Þegar ég byrjaði að skrifa þessa
bók var söguþráðurinn ekki fullmót-
aður og því síður persónurnar. Það
eina sem ég vissi var að ég vildi skrifa
sögu þar sem ekki væri allt sem sýnd-
ist og var sú hugmynd þá aðallega
tengd ástarlífi Birtu en synir hennar
tróðu sér inn í söguþráðinn og setja
sitt mark á hann.“
– Eru frekari skrif í vændum?
„Þriðja sagan er langt komin, núna
þegar ég er byrjuð að skrifa get ég
ekki hætt. Ég hef mjög gaman af að
búa til sögur og fyrir mér er það bara
bónus ef fólk hefur gaman af að lesa
bækurnar mínar.“
Ekki á planinu að verða rithöfundur
 Unnur Lilja Aradóttir sendir frá sér sína aðra skáldsögu  Bók um konu í ofbeldissambandi
Morgunblaðið/Eggert
Unnur Lilja „Núna þegar ég er byrjuð að skrifa get ég ekki hætt.“