Iðjuþjálfinn - 01.01.2019, Blaðsíða 6

6
RITRÝND FRÆÐIGREIN
Ásdís Sigurjónsdóttir,
Ráðgjafi/iðjuþjálfi hjá Afli starfsgreinafélagi
Guðrún Pálmadóttir,
dósent í iðjuþjálfunarfræði
við heilbrigðisvísindasvið HA
Kristjana Fenger,
lektor í iðjuþjálfunarfræði
við heilbrigðisvísindasvið HA
„VIÐ HÖFUM ÞURFT
AÐ BREYTA OKKAR STARFI“
STARFSENDURHÆFING Á ÍSLANDI FRÁ SJÓNARHÓLI
STARFSFÓLKS STARFSENDURHÆFINGARSTÖÐVA
ÚTDRÁTTUR
Bakgrunnur: Það er áhyggjuefni hversu
algengt það er orðið að fólk á vinnualdri sé
frá vinnu sökum veikinda. Vinnan, sem er
eitt af meginviðfangsefnum lífsins, leggur
grunninn að samfélagslegri stöðu fólks og
er því stór þáttur í sjálfsmynd, sjálfsvirð-
ingu og vellíðan þess. Í vestrænum ríkjum
eru helstu ástæður veikindafjarveru stoð-
kerfisvandamál og geðraskanir, en slæm
geðheilsa er víða ein stærsta áskorun
vinnumarkaðarins.
Tilgangur: Tilgangur rannsóknarinnar var
að fá innsýn í starfsendurhæfingu á Íslandi
frá sjónarhóli fagfólks sem starfar á
starfsendurhæfingarstöðvum. Skoðað var
hvort og með hvaða hætti þróun í mála-
flokknum hefur haft áhrif á störf þeirra og
starfsumhverfi.
Aðferð: Notað var eigindlegt rannsóknar-
snið og gögnum safnað með samræðum í
rýnihópum og einstaklingsviðtölum. Þátt-
takendur voru 18 talsins og höfðu flestir
víðtæka reynslu af viðfangsefni rann-
sóknarinnar. Við greiningu gagna var
stuðst við vinnulag grundaðrar kenningar
og niðurstöðurnar settar fram í þemum
sem lýsa stöðu og þróun starfsendurhæf-
ingar í gegnum tíðina.
Niðurstöður: Aðstæður og þjónusta
starfsendurhæfingarstöðva höfðu breyst
töluvert í gegnum tíðina. Dregið hafði úr
sjálfræði stöðvanna og aðgengi notenda
að þjónustunni þrengst sem hafði komið
niður á rekstrarafkomu sumra þeirra. Stór
hópur notenda var ungt fólk með geðræna
erfiðleika sem hafði takmarkaða reynslu af
vinnumarkaði og litla menntun. Þessi hóp-
ur þurfti lengri endurhæfingu og umfangs-
meiri stuðning en reglur gerðu almennt
ráð fyrir. Starfsfólk stöðvanna veitti heild-
stæða og einstaklingsmiðaða þjónustu í
þeim tilgangi að auka möguleika notenda
til að lifa góðu lífi, óháð því hvort þeir
enduðu á vinnumarkaði eða ekki. Ýmsir
þættir, bæði einstaklingsbundnir og kerfis-
lægir, hindruðu árangur starfsendurhæf-
ingar.
Ályktun: Starfsendurhæfing er í stöðugri
þróun í takt við stjórnsýslulegar breytingar
á málaflokknum. Trygginga- og framfærslu-
kerfið er veruleg hindrun í atvinnuþátttöku
fólks með skerta starfsgetu. Það er því
mikilvægt að þróa og bæta samstarf stofn-
ana og stjórnsýslukerfa sem koma að
starfsendurhæfingu til að ýta undir þátt-
töku og endurkomu fólks í vinnu.
Lykilorð: Starfsendurhæfing, sjónarmið
fagfólks, eigindleg rannsókn, grunduð
kenning, rýnihópar, einstaklingsviðtöl
ABSTRACT
Background: Work is an important part of
peoples’ self-esteem, self- respect and
wellbeing. Work participation is one of the
main subjects in peoples’ life and a found-
ation for their social status. In recent dec-
ades sickness absence of people at work-
ing age has increased in many west ern
countries. The most common health-
related reasons are of musculoskeletal or
mental origin, but mental health problems
are today a major challenge in the labour
market.
Purpose: The purpose of this study was to
get an overview of the development and
situation of vocational rehabilitation in
Iceland from the perspective of profession-
als working in the area and, further more,
to explore how changes in the field have
affected their professional role and work
environment.
Method: This was a qualitative study,
supported by a grounded theory approach.
Data was collected using focus groups and
individual interviews. Eighteen profess ion-
als participated in the study, all working at
vocational rehabilitations cent ers and with
a broad experience of the re search subject.
Inductive analyses was performed using
open and focused coding to create themes
and subthemes describing the particip-
ants’ experience of the subject.
Ásdís Guðrún Kristjana