Bæjarins besta - 02.11.2006, Qupperneq 10

FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 200610
„Kannski eru þetta bara
Blaðamaður Bæjarins besta brá sér á dögunum til Bolungarvíkur
til að heimsækja þær systur Mariu Jolöntu, sem betur er þekkt sem
Mariola, og Elzbietu Kowalczyk. Þær ættu að vera mörgum Vest-
firðingum vel kunnar þar sem þær hafa komið víða við í tónlistinni.
Mariola er í sambúð með Zbigniew Jan Jaremko og Ella, eins og
hún er kölluð, er í sambúð með Magnúsi Ólafs Hanssyni og eiga þau
saman soninn Sigurjón Józef. Systurnar ólust upp í litlum bæ uppi í
fjöllunum í Póllandi. Á unglingsárunum lá svo leiðin til Kraká, þar
sem þær lögðu báðar stund á tónlist. Þær segja okkur hér frá upp-
vextinum í heimalandinu, kommúnismanum og falli hans, trúnni og
komunni til Íslands.
ola og Eva voru líka báðar
búsettar í Kraká, þannig að
þær voru þarna til að passa
mig, því ég var bara 14 ára.“
– Þið eruð þrjár systurnar?
„Þetta er sonurinn“ segir
Mariola og bendir á systur
sína.
„Ekki alveg fullkominn“
segir Ella og mikil hlátrasköll
brjótast út.
– Bjugguð þið saman á
meðan námi stóð í Kraká eða
voruð þið á heimavist?
M: „Ég leigði alltaf á meðan
ég var í námi. Námið sem ég
var í tók sex ár sem var það
lengsta sem boðið var upp á í
skólanum. Það var bæði söng-
ur og leiklist. Venjulegt nám
á hverskyns hljóðfæri tók
fjögur ár, en ef þú varst að
taka tónfræði líka tók það
fimm ár. Þá leigði ég herbergi
á stúdentagörðum sem var
mjög hentugt og líka ódýrara.
Eftir að ég fór út á vinnu-
markaðinn byrjaði ég að leigja
herbergi, en það var alltaf svo-
lítið erfitt. Ég var til dæmis að
leigja hjá gamalli konu her-
bergi þar sem ég hafði aðgang
að klósetti og það kostaði
meira en helminginn af laun-
unum mínum. Síðan giftist
Eva systir og hún fór að leigja
húsnæði af frænku mannsins
hennar, seinna fór ég leigja
þar líka. Ég keypti síðan íbúð-
ina og á hana enn í dag. Þegar
gamla konan sem átti hana dó
fór ég að falast eftir því að fá
að kaupa hana, en íbúðin var
ríkiseign svo það var nú ekki
hlaupið að því. Þegar gamla
konan dó var ég enn í íbúðinni
og skrifaði umsókn til dómara
um að fá að búa þarna áfram.
Þetta ferli tók tvö ár því það
voru alltaf einhverjir í kerfinu
mótfallnir því að selja mér
íbúðina.“
E: „Kerfið var bara svo allt
öðruvísi en það er í dag, það
er varla nokkur leið að útskýra
það, ég er ekki viss um að
börnin okkar komi einu sinni
til með að skilja það. Ég
meina, það var þannig að við
þurftum að koma með miða
til að geta keypt smjör. Það
var allt á miðum.“
– Fenguð þið þá hefti úthlut-
að í hverjum mánuði?
„M: Nei, það var ekki einu
sinni hefti, bara bréfsnepill
með pínulitlum miðum, sem
á stóð: kjöt, smjör, súkkulaði,
vodka og svo framvegis. Síð-
an þegar þú sóttir þessa hluti
voru þeir klipptir út af blaðinu
í versluninni.“
– Fékk þá hver og ein fjöl-
skylda svona hefti?
E: „Nei, þetta var fyrir ein-
staklinga, hver og einn fékk
sitt blað. Ef þú varst yngri en
18 ára fékkstu minna.“
Fall kommúnismans
– Hvenær féll kommúnis-
minn?
M: „Það var 1989.“
E: „Í kringum 1979-80 byrj-
aði ólgan og árið 1981 varð
borgarastyrjöld“
M: „Það var alveg hræði-
legt. Ég var búin að vera í
frábæru partýi hjá vinkonu
minni þarna 12. des., það var
ótrúlega fallegt veður og snjór
yfir öllu. Við fórum svo heim
um miðnættið og við vorum
að spá í hvað þetta væri, þegar
að við sáum skriðdrekana, við
héldum bara að þetta væri ein-
hvers konar æfing. Konan sem
ég leigði hjá fór alltaf út í
sveit um helgar. Næsta dag,
ætlaði ég að hringja í vin minn
en fattaði að síminn væri bil-
aður og hugsaði með mér
hvers vegna konan hefði ekki
látið mig vita að síminn væri
bilaður. Síminn var ekki bilað-
ur, það var bara búið að loka
fyrir alla símnotkun. Við vor-
um ekki með neitt sjónvarp
og ég hlustaði alltaf bara á
tónlist en ekki á útvarpið.
Þennan dag átti ég að koma
fram á tveimur tónleikum.
Þegar ég fór út svo til að
syngja á þeim fyrri sá ég bara
hermenn út um allt. Ég hitti
þarna fólk sem ég þekkti og
það sagði: „Mariola, það verða
engir tónleikar í dag, það er
komið stríð.“ Hermennirnir
gengu um götur borgarinnar
allir með byssur.“
E: „Eftir klukkan 10 á kvöld-
in mátti ekki fara út og ef
maður sást á ferli eftir þann
tíma kom alltaf hermaður og
spurði hvað maður væri eigin-
lega að vilja úti á þessum tíma.
Það var sem sagt útgöngubann
frá klukkan tíu á kvöldin til
klukkan sjö á morgnana. Þeg-
ar þeir lokuðu símunum dó
fullt af fólki, sem ekki náði í
neinn sér til aðstoðar.“
– Undanfarinn að stríði er
alltaf einhver, blaðamaður for-
vitnaðist um hvort þær hefðu
getað gert sér í hugarlund hvað
var í uppsiglingu.
M: „Þetta gerðist bara smátt
og smátt, þetta var svona eins
og gelgjur.“
E: „Já, það var svona hiti
undir niðri og þetta byrjaði á
verkfalli hér og verkfalli þar.
Og fólk fór að segja: „við
viljum breytingar, það er ekki
hægt að lifa svona lengur.
„Rússnesk stjórnvöld sem við
vorum undir sögðu „þetta
gengur ekki“ og ákváðu að
stoppa fólkið og starf þeirra
sem ennþá vildu breytingar
breyttist í neðanjarðarstarf-
semi, að sjálfsögðu voru líka
margir þeirra fangelsaðir.
Þetta virkaði líka þannig að
þegar það voru einhverjir
gestir í heimsókn, þurftu þeir
auðvitað að vera farnir klukk-
an tíu, þegar að útivistarbann-
ið skall á. Ef það hins vegar
dróst máttir þú eiga von á því
að það væri bankað kannski
klukkan hálf ellefu og fyrir
utan stæði lögreglan sem
spurði gestina spjörunum úr,
hvort þeir ættu heima þarna
og hvað þeir væru þá að gera
ef þeir átti heima einhvers
staðar annars staðar.“
M: „Það var sko þannig að
þú þurftir að vera með kort
stimplað af yfirvöldum sem
staðfesti það hvar þú ættir
heima, s.s. skilríki með lög-
heimili, ég var til dæmis á
einhverjum tímapunkti með
skráð lögheimili í Klikusawa.
Ég var einu sinni heima hjá
vinkonu minni um kvöld og
klukkan var að verða eitt þegar
að það var bankað, þar fyrir
utan var lögreglan. Eva vin-
kona fékk algjört sjokk og hún
fór bara að bulla. Ég er svo
mikil grýla að ég hefði bara
Uppvöxtur í
áhyggjuleysi
– Hvar ólust þið upp?
E: „Í Klikuszowa, í fjöllun-
um. Það var gaman að vera
þar og núna skiljum við það
enn betur sem fullorðnar mann-
eskjur. Þetta voru allt aðrir
tímar, þarna er afskaplega fall-
egt og rólegt. Ég upplifði líka
þessa miklu von sem ríkir hjá
krökkum og spurninguna um
hvað verður þegar að ég verð
fullorðin, hvað fer ég að gera
og tilhugsunin um allt sem
maður getur gert. Mariola og
Eva ( þriðja systir innskot
blaðamanns) voru lengur fram
á unglingsaldurinn í Klikus-
zowa en ég, þær kláruðu þar
menntaskóla.“
M: „Þá var ég 18 ára og
þaðan fór ég í nám til Kraká
og flutti inn á stúdentagarða.
Skólakerfið í Póllandi er frá-
brugðið því íslenska, þar er
barnaskólinn í 8 ár, síðan fór
ég til Nowitarg í menntaskóla
þar sem ég lauk prófi svipuðu
stúdentsprófi. Ég lærði á fiðlu
frá því ég var 9 ára með grunn-
skólanáminu. Síðan fór ég og
lærði söng með menntaskól-
anum. Loks fór ég svo til
Kraká og fór þar í tónlistarhá-
skóla.“
– Er tónlistarnámið í Pól-
landi innifalið í skólanum, eða
þurftuð þið að taka það sam-
hliða skyldunámi eins og hér?
E: „Það var ekki inn í nám-
inu, við tókum það alveg sér í
grunnskólanum allavega. Það
eru reyndar til grunnskólar
sem eru með tónlistarnámi
inniföldu, en það er bara að
finna í stórum borgum eins
og Kraká og Varsjá. Sama á
við um menntaskóla, í þessum
borgum eru skólar þar sem
tónlistin er inni í skólanum.
Ég fór í menntaskóla í
Kraká þar sem tónlistin var
innifalin í skólanáminu. Það
var að mörgu leiti betra. Mari-
„Ég hitti þarna fólk sem ég þekkti og
það sagði: „Mariola, það verða engir
tónleikar í dag, það er komið stríð.“
Hermennirnir gengu um götur borgar-
innar allir með byssur.“
44.PM5 5.4.2017, 13:0310