Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Page 17

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS16
staðreynd að hér á landi eins og víða annars staðar var kreppa á þessum tíma
og því ekki hlaupið að því að finna vinnu eða húsnæði annars staðar.
Sóknarmanntöl eru til fyrir Þorpið fyrir öll þau ár sem búið var þar og
af þeim má fá talsverðar upplýsingar um þorpsbúa.35 Manntölin veita upp-
lýsingar um nöfn, störf og aldur íbúa og í sumum tilfellum einnig hvar þeir
voru fæddir. Manntölin sýna m.a. að íbúar stöldruðu skemur við á fyrstu
árum Þorpsins en síðar og hvernig samsetning íbúa breyttist, barna fólk varð
meira áberandi og umskipti á íbúum með lögheimili í eyjunni urðu hægari.
Á þeim má sjá hvernig Þorpið breyttist úr því að vera ver stöð yfir í að vera
fjölskylduvænn byggðakjarni.36 Af manntölum og við tölum við þorps búa að
dæma virðist stærstur hluti þeirra sem fluttu til Þorpsins hafa verið fæddir í
sveitum landsins og flestir ólust án efa upp við hálf gerðan sjálfs þurftar búskap.37
Þetta fólk hefur því lifað mikil umskipti á lífs háttum á ævi sinni. Á vel mektar-
árum Þorpsins var það í raun í farar broddi hvað varðar alla aðstöðu. Hafnar-
að staðan var til fyrirmyndar og sömu sögu er að segja um fiskvinnslu hús,
járn braut ar teina og ýmsar aðrar tækni nýjungar sem gerðu það að verkum að
að staða fyrir verka fólk var þar í raun nýstárlegri en víða í Reykjavík. Sömu
sögu er að segja um aðrar aðstæður í Þorpinu, sér í lagi eftir að rafmagn var
leitt í húsin. Þetta og ýmislegt fleira olli því að Þorpið fékk á sig orð fyrir
að vera vel búinn og nýtískulegur staður sem væri hentugur fyrir fólk með
stórar fjölskyldur. Á vel megunar tíma bili Þorpsins var þar nóga vinnu að fá og
jafnvel hægt að fá vinnu fyrir börn allt niður í 8-10 ára aldur.38 Af mann tölum
má sjá að fyrstu þrjú árin eftir að Kára félagið leggst af fækkar fólki í Þorpinu
umtalsvert (úr um 130 í um 50 manns) en næstu ár á eftir dró úr fólksflótta.
Eftir endalok Kárafélagsins breyttist umhverfi Þorpsins talsvert. Raflýsingu
var hætt og notast var við olíulampa í hennar stað og vatni var aftur dælt úr
brunnum í Þorpinu. Einn heimildamanna mundi reyndar þegar fyrrverandi
starfsmaður Kárafélagsins, sem séð hafði um rafstöðina, kom í Þorpið jólin
eftir gjaldþrotið og kveikti á rafstöðinni yfir jólahátíðina, en svo var aftur
slökkt og aldrei kveikt aftur.39
Brottför Kárafélagsins markaði endalok umfangsmeiri vinnslu í Þorpinu
og eftir hana var þar litla vinnu að fá. Íbúarnir sem áfram bjuggu í Þorpinu
öfluðu sér lífsviðurværis á margvíslegan hátt. Olíutankur var enn í Stöðinni og
Þorpsbúar sáu um að tappa olíu á tunnur og flytja til Reykjavíkur. Í Þorpinu
35 Sóknarmanntöl fyrir Viðey 1908-1940.
36 Magnús Þorkelsson 1996, blaðsíða 152.
37 Sóknarmanntöl fyrir Viðey 1908-1940.
38 Ólafía Símonía Sigrún Einarsdóttir.Viðtal 4. febrúar 2011.
39 Guðný Ásgeirsdóttir. Viðtal 16. febrúar 2011.