Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Side 73

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS72
skagað talsvert aftur af því“.28Hvað skreytingu og myndefni áhrærir hefði
Bræðratungu-stóllinn sómt sér vel á þessum stað ekkert síður en stóllinn
á Skarði. Framhlið hins fyrrnefnda samanstendur af fjórum spjöldum sem
felld eru í strikaðan ramma eða grind og mynda jafnmarga myndfleti. Sýna
myndirnar guðspjallamennina og tákn þeirra með Matteus að ofan til vinstri
en Jóhannes að neðan til hægri.29 Guðspjallamennirnir eru algengt myndefni
á predikunarstólum víða um lönd og samræmist það vel hlutverki stólanna.30
Myndirnar eru fíngerðar í endurreisnarstíl og málaðar af lærðum málara.31
Þá er leturborði milli framhliðarinnar og „toppstykkis“ þar sem stendur með
gotnesku letri: Farið út um allan heiminn og predikið evangelium öllum þjóðum (Mt.
28. 19) Á norðurhlið stólsins (þ.e. á vinstri hlið þegar horft er framan á hann)
eru tvær myndir í grátónaskala. Sýnir sú efri senuna er Drottinn afhendir
Móse lögmálstöflurnar á Sínaí-fjalli (2M 34) að vísu í margra votta viðurvist
öfugt við frásögu Annarar Mósebókar en sú neðri eirorminn sem Móse reisti
að boði Drottins til að létta af Ísraelsmönnum einni af þeim plágum sem yfir
þá gengu í eyðimerkurgöngu þeirra (4M 21, sbr. SSal 16. 5–14 og Jh 3. 14).
Efri myndin sýnir þar með tilkomu gamla sáttmálans sem er fyrirrennari hins
nýja sem boðaður er í guðspjöllunum. Úr predikunarstóli lútherskrar kirkju
skyldi einnig boða bæði lögmál og fagnaðarerindi. Eirormurinn er á hinn
bóginn gamlatestamentisleg eða „týpólógísk“ fyrirmynd eða hliðstæða Krists
á krossinum og þar með nýja sáttmálans.32 Suðurhlið stólsins er ómáluð. Í
Kirkjum Íslands er það skýrt svo að hún hafi upphaflega legið að suðurvegg
kirkjunnar og er þá væntanlega gert ráð fyrir að stóllinn hafi verið staðsettur
að venjulegum hætti.33 Með tilliti til aldurs stólsins og innri gerðar íslenskra
kirkna almennt merkir það að hann hafi verið felldur inn í milligerð milli
kórs og framkirkjunnar sunnanvert við kórdyr.34 Þetta er afar líkleg tilgáta á

28 Þór Magnússon 2002, bls. 36, sjá og 37 (myndtexta). Í Kirkjum Íslands gætir þess ósamræmis að í
meginmáli segir að altarið beri safnnúmerið Þjms. 6716 sem er rétt en í myndtexta segir Þjms.
6717. Þór Magnússon 2002, bls. 35, 36 (myndtexti).
29 Í Kirkjum Íslands segir að tákn eða merki Matteusar sé engill (Þór Magnússon 2002, bls. 36, sjá og
37 (myndtexta)). Hið rétta er að það er maður sem oft er sýndur vængjaður en ber ekki að líta á
sem engil. Dahlby 1977, bls. 97.
30 Kilström 1980, bls. 49. Þóra Kristjánsdóttir 2004, bls. 264.
31 Kristján Eldjárn 1994, þáttur 50. Þóra Kristjánsdóttir 2004, bls. 265. Þóra Kristjánsdóttir 2005,
bls. 46. Sjá þó fremur neikvætt mat í safnskrá Þjóðminjasafnsins (nr. 6274). Þess má geta að þrír
guðspjallamenn eru innanhúss við ritun sína en Jóhannes utandyra. Þetta samræmist myndunum
sem fylgja guðspjöllunum í Guðbrandsbiblíu en að öðru leyti eru þær ólíkar.
32 Þjms 6274. Þjóðminjasafn Íslands. Munasafn. Þór Magnússon 2002, bls. 36–37. Sjá og Þóra
Kristjánsdóttir 2004, bls. 266. Þóra Kristjánsdóttir 2005, bls. 46–49.
33 Þór Magnússon 2002, bls. 37.
34 Hjalti Hugason 1988, bls. 125–126. Þóra Kristjánsdóttir 2004, bls. 264.