Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Qupperneq 148

147ÞJÓÐMINJAR SEM INNVIÐIR
kven búningnum var af
þessum toga.5 Slíka söfnun
myndum við nú flokka sem
þjóðfræðilega, etnógrafíska
– og mjög snemma var
farið að að greina þessa
flokka – en í hugum
mennta manna á seinni
hluta 19. aldar laut þetta
allt að sama mark miðinu:
að draga fram, skilgreina
og upphefja hvað það var
sem gat talist þjóðlegt. Í þeim
anda voru íslenskir gripir,
gamlir sem nýir, sendir á
heimssýningar vestan hafs
og austan6 og lykilhugtakið
í þessu öllu er aðgreining, að skilgreina hvað aðgreindi Íslendinga frá öðrum.
Þessi víði skilningur á hugtakinu þjóðmenjar lifði lengi. Dæmi um það er
til að mynda frá 1963 í umfjöllun Verkamannsins – blaði sósíalista á Akureyri
– um ræðu sem Gylfi Þ. Gíslason menntamálaráðherra hafði haldið í tilefni
af 100 ára afmæli Þjóðminjasafnsins.7 Blaðið var í uppnámi yfir málflutningi
ráðherrans sem hafði notað þetta tækifæri til að daðra við inngöngu í
Efnahagsbandalag Evrópu. Í því samhengi benti blaðið á eftirfarandi:
Engin smáþjóð getur varðveitt lifandi þjóðminjar sínar undir annarra stjórn.
Gleggst dæmi eru Vestur-Íslendingar.8
Hér virðist þjóðminjar hafa merkinguna þjóðareinkenni – þær geta meira að
segja verið lifandi og er næst að halda að höfundur greinarinnar eigi hér fyrst
og fremst við tungumálið.
5 Bruun 1928, bls. 313-48.
6 T.d. Bruun 1901.
7 Ræða Gylfa er prentuð í Kristján Eldjárn 1964, bls. 49-51.
8 NN. 1963.
Íslenskur kvensöðull. Úr riti e. Baumgartner, Nordische Fahrten:
Island und die Faröer, bls. 209.