Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Qupperneq 212

211MARÍUKIRKJA Í BORG
gróf ég síðar niður og fann vantandi holu,
reyndar tvær samhliða. Þrjár holur
voru utan kirkjugrunns og virtust
ekki eiga skylt við hann. Holurnar
voru nokkuð misvíðar, 80
cm og 50cm í þvermál. Þór
Magnússon gróf eina þeirra
upp og var hún 40 cm á
dýpt. Dyrasteinn úr móbergi,
tungulaga, 70 x 55 cm, var
fyrir miðri vesturhlið. Hörður
sagði hann tilhöggna hellu en
er rangt, steinninn er eins og
náttúran hefur við hann skilið.
Hann er nú felldur í gangstíg við
sáluhlið Skógakirkju.
Kirkjugrunnurinn leiddi í ljós
að frumkirkja í Borg hefur verið byggð
upp með 6 hornstöfum og að öllu reist úr
timbri. Kór nokkuð þrengri en framkirkja.
Kórinn hefur verið 2x2 m að innanmáli og
framkirkja 3,75x3 m. Við rannsókn á Sandi í
Færeyjum voru leiddir í ljós alls fimm kirkjugrunnar undir núverandi kirkju
þar, sem er frá 1839. Elsti grunnurinn er að formi til nákvæmlega sá sami og
grunnur Borgarkirkju sem kom í ljós 1975.18
Fyrir þessu gerði danski fornleifafræðingurinn Knud Krogh grein í ritinu
Mondul árið 1975. Benda má og á hliðstæður frá Noregi og þangað er að
leita fyrirmynda hvað varðar elstu kirkjusmíði á Íslandi.
Enginn veit hve lengi þessi fyrsta kirkja í Borg stóð en síst er úr vegi að
hún hafi fengið glerglugga um það er lauk. Á það bendir brúna glerbrotið
sem ég fann í kirkjugrunninum. Grænt gler frá Jólgeirsstöðum í Holtum er
varðveitt í Skógasafni en þar virðist kirkja og byggð hafa lagst af um eða rétt
eftir 1200.
Ég tel mig hafa bjargað einum máttarviði úr síðustu kirkju í Borg undan
þeim stórsjó tímans sem fáu eirir. Býlið Klambra hélst í byggð til 1968.
Langt fram á 20. öld bjó þar enn að tengingunni við kirkjueignina. Árlegt
18 Um rannsóknir á kirkju og kirkjugarði á Stóru-Borg má annars lesa í grein Mjallar Snæsdóttur í
Árbók. Sjá Mjöll Snæsdóttir 1988.
Leifar af Limoges krossi úr Borgarkirkju. Á
plötunni er vængjað naut.
Ljósmynd: Oddný Eir Ævarsdóttir.