Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Blaðsíða 220

219EYÐIBÝLI Á ÍSLANDI
eru mörg en rústir og aðrar menningarminjar í næsta nágrenni geta verið
misgreinilegar. Einn liður á skráningarblaðinu fjallar um menningarlandslag.
Þar greina rannsakendur meðal annars hvort bæjarhóll eða aðrar rústir séu
sýnilegar á staðnum. Undanfarin ár hafa fornleifafræðingar verið fengnir með
í ferð til að fræða nemendur um hvernig greina má þessar rústir. Arkitekta
– og þjóðfræðinemarnir fá því tækifæri til að öðlast þekkingu á þessu sviði.
Þessum lið var bætt inn á skráningarblaðið árið 2012.
Aðgengi að þeim yfirgefnu húsum sem skráð hafa verið er misjafnt. Í
sumum tilfellum þarf að ganga dágóðan spöl til að komast að húsum og
eru til dæmi um að rannsakendur hafi gengið í fimm klukkustundir að
íbúðarhúsi. Oft virðist landið umhverfis vera ósnert sem og húsið sjálft ásamt
innanstokksmunum. Stundum er engu líkara en að fólk hafi hreinlega staðið
upp og gengið út frá öllu saman.
Húsakönnun á Melrakkasléttu og Langanesi
Landsvæðin sem hafa verið til rannsóknar eru margvísleg og búsetuþróun
hefur einnig verið ólík eftir svæðum. Íbúum hefur fækkað ört á sumum
þeirra á meðan fjölgað hefur á öðrum. Dæmi um svæði þar sem fólksfækkun
hefur verið mikil eru Melrakkaslétta og Langanes. Í dag eru flestir bæir á
Melrakkasléttu nýttir til frístunda en færri til heilsársbúskapar. Sléttan er
kunn fyrir mikil hlunnindi svo sem fiskveiðar, æðarvarp, eggjatöku og fleira
og nýta jarðeigendur sér það á sumrin. Nýr vegur, Hófaskarðsleið, gerir það
að verkum að nú keyra færri norður fyrir sléttuna en áður var.
Við Langanes hafa verið gjöful fiskimið frá fornu fari og fiskveiðar hafa
verið stundaðar af krafti. Frá upphafi byggðar og fram um miðja 20. öld
var Langanes nær allt í byggð. Vegna reka á Langanesi er líklegt að timbur
hafi verið meira notað við húsagerð en víða annarsstaðar.1 Ekki standa þó
mörg timburhús eftir í dag og flest þeirra eyðibýla sem skráð voru eru úr
steinsteypu. Þó mátti sjá rústir af torfbæjum þar sem notað hafði verið timbur
sem efniviður með torfinu. Sem dæmi má nefna Heiði 2. Ekki er vitað
hvenær húsið var byggt en það er ein hæð og ris og undirstaðan er hlaðin.
Sunnan og norðan megin er klömbruhleðsla en vestan og austan megin eru
veggir úr timbri.
Þéttbýliskjarnar í Langanesbyggð eru Þórshöfn og Bakkafjörður en það
er m.a. vegna atvinnumöguleika sem búferlaflutningar hafa aukist í þéttbýli.
1 Heimasíða Langanesbyggðar, Aðalskipulag, sótt af http://www.langanesbyggd.is/static/files/
documents/samthykkt-adalskipulag-2007-2027.pdf, bls 46.