Vinnan - 01.06.1943, Blaðsíða 6

BJARNIÞÓRÐARSON:
Bátasjómemi verða að hefjast handa
Þær eru sjólfsagt ekki fleiri en það, blaðagreinarnar,
sem skrifaðar hafa verið um hagsmunamál bátasjó-
manna, að þær megi auðveldlega telja á fingrum sér.
Og það heyrir til undantekninga, ef drepið hefur verið
á bein hagsmunamál þeirra á löggjafarþinginu, allt
fram á þing það, er nú situr. Á því þingi hefur lítillega
verið unnið að málum þeirra, eins og t. d. með sam-
þykkt þingsályktunartillögu urn heitumálin og frum-
varpi um að koma í veg fyrir okrið á verbúðunum -—
hvorttveggja hagsmunamál bátasjómanna og smáút-
vegsmanna.
Það mætti furðulegt þykja, hve lítið hefur verið gert
að því að vinna að málum þessarar stéttar og oft hef
ég brotið heilann um orsök þess. — Niðurstaðan af
þeim hugleiðingum hefur orðið sú, að tvennt komi hér
einkurn til. I fyrsta lagi hafa fiskimennirnir ekki hirt
urn að vinna sem skyldi að málurn sínum, hvorki innan
verkalýðssamtakanna eða stjórnmálaflokkanna. I öðru
lagi er það staðreynd, að stétt þessi þekkist trauðla í
Reykjavík og er víst fámenn á Akureyri — tveinr
stærstu bæjum landsins — og afleiðingin hefur orðið
sú, að verkalýðslandssamtökin og stjórnmálasamtök al-
þýðunnar, hafa gleymt — bókstaflega gleymt — tilveru
þessarar mikilsverðu stéttar og fjölmennu. Eðlilega er
þeim samtökum ljósust þörfin á hagsmunabaráttu þeirra
Frh. aj bls. 76.
stefna, sem þar er mörkuð, á að varða þeim veg-
inn, sem beina vilja samúð sinni með íslenzkum
sjómönnum í annati farveg en þann, að láta henn-
ar aðeins gæta í framkomu sinni við sorgar- og
minningarathafnir, þegar sjóslys bera að liönd-
um.
Úr lúnu verður framtíðin að skera, hvenær
íslenzka þjóðin sýnir þann manndóm af sér, að
reisa minnisvarða þeim sonum sínum, sem hafa
öðrum fremur helgað krafta sína því örðuga
hlutverki,
að flytja þjóðinni auð,
sœkja barninu brauð,
fœra björgin í grunn undir framtíðarhöll.
Brýn nauSsyn á ráðstefnu þeirra í haust
launastétta, sem fjölmennastar eru í stærstu bæjunum
og sitja þá á hakanum hagsmunamál hinna, sem lítið
láta til sín taka.
En þó að bátasjómenn séu varla til í höfuðstaðnum,
er þó öðru máli að gegna með hin fjölmörgu fiskiþorp
hvarvetna á ströndum landsins. Þar eru bátasjómenn-
irnir aðalverkalýðsstéttin. Og þar skiptir miklu meira
máli, að fiskurinn hækki um einn eyri kílóið, eða að
hlutaskiptin breytist sjómönnum í hag en að tímakaup
hækki um nokkra aura. I mörgum þessara þorpa er
rnjög fátt um 100% landverkamenn; hér í Neskaup-
stað fara þeir t. d. varla langt yfir 10 og eru þó flestir
gamlir sjómenn, sem orðnir eru þreyttir á sjómennsku
eða þola þá atvinnu ekki lengur. Flestir hafa allt sitt
úr sjónum, aðrir hafa þaðan rneiri eða minni stuðning.
Kjör bátasjómanna eru víðast hvar hin hörmuleg-
ustu, eins og gefur að skilja, þegar þess er gætt, hve
lítið hefur verið sinnt um þeirra launakjör, en þau eru
mjög mismunandi eftir því, hvar er á landinu. Og ör-
yggisleysið urn fjárhagslega afkomu er svo mikið, að
meira getur það ekki orðið.
Það er ekki greiður gangur að heimildum um kjör
bátasjómanna í hinum ýmsu verstöðvum, því sjaldan
hefur verið um það hirt, að birta þau á aðgengilegum
stöðum. — Og þótt gerðar hafi verið ítrekaðar tilraunir
til að ná í samninga eða taxta til samanburðar, hefur
það ekki tekizt. — Helztu heimildirnar urn það, hver
kjörin eru, hef ég eftir upplýsingum þeirra sjómanna
og útgerðarmanna, sem stundað hafa sjó frá hinum
ýmsu verstöðvum.
Víðast hvar á landinu, e. t. v. alls staðar annars stað-
ar en á Austfjörðum, greiða hlutamennirnir nær allan
kostnað að jöfnu við útgerðina, þegar um línuveiðar
er að ræða. — Afleiðingin hefur þráfaldlega oroið sú,
að þrátt fyrir mikið strit, miklar vökur og mikla vos-
búð, hafa sjómennirnir ekki orðið matvinnungar. -—
Er slíkt Ijóst dæmi um hið fjárhagslega öryggisleysi
þessarar mikilsverðu stéttar. Þetta fyrirkomulag er al-
gerlega óviðunandi, og þeir sjómenn, sem við það eiga
að búa, verða að leggja höfuðáherzluna á það, að losa
sig við hina ósanngjörnu þátttöku í útgerðarkostnaði.
Hér á Austfjörðum taka hlutarmenn ekki þátt í út-
gerðarkostnaði að öðru leyti en því, að þeir greiða salt
að sínum hluta, ef saltað er, en hafa þó meiri hlut afl-
78
VINNAN