Vinnan - 01.06.1943, Blaðsíða 9

rúmsloftið. Með því berst svo blýið ofan í lungun og
þaöan beina braut í blóðið. Við slíkar aðstæður er
sápuþvottur hörundsins að sjálfsögðu ekki nægileg
vörn. Þegar starfinu fylgir það, að ekki er hægt að
koma í veg fyrir blýryk, eiga starfsmennirnir heimtingu
á, að vinnustofurnar séu rúmgóðar, daglega þvegnar
og búnar fullkomnum loftræstitækjum. Ennfremur
kemur til greina að nota grímur til varnar því, að blý-
rykið berist í vitin. Við lithúðun bifreiða eru slíkar
varnargrímur nauðsynlegar, svo að nefnt sé dænh.
Þriöja leið blýsins inn í líkamann er í gegnurn húð-
ina. Raunar mun meginþorri blýsamhandanna ekki eiga
greiðan aðgang gegnum heila húð. En undantekn-
ingar eru þó frá því, og skal hér minnst á eina þeirra,
sem sé blýsamband það, sem notað er í benzín. Það
nefnist blý-tetra-aethyl og er talið sérstaklega hættu-
legt eitur. Það smýgur auðveldlega í gegnuin húðina,
og sýkingarmáttur þess á líkamsvefina, einkum tauga-
kerfið, er flestum öðrum blýefnum meiri. Ég veit ekki,
hvort blýbenzín hefur verið í notkun hér á landi fyrr
en nú í seinni tíð, en erlendis er það ekki nýtt fyrir-
brigði og þar hafa menn þegar öðlazt reynslu fyrir
heilsuspillandi verkunum þess.
Bifvélavirkjar og aðrir þeir, sem annast viðgerðir
bifreiða, hafa yfirleitt notað benzín mikið til þvotta,
ekki aðeins til að hreinsa hendur sínar úr, að starfi
loknu, heldur og til hreinsunar á vélahlutum, er þeir
fást við. Þeir eru því oft tímum saman með hendurnar
á kafi í benzíni, og má nærri geta, að slíkt er hættu-
legt, þegar urn blýbenzín er að ræða. Jafnvel þótt ræki-
legur handþvottur fari fram á eftir, t. d. úr sápuvatni,
er það harla gagnslítið. Meira eða minna af blýeitrinu
hefur þá þegar smogið inn í líkamann í gegnum hör-
undið. Eina örugga vörnin er að vera aldrei svo neinu
nemi með hendur eða aðra líkamshluta í blýmenguðu
benzíni.
Geti þannig vissi blýefni borizt líkamanum í gegnum
heilt hörundið, er þó hættan stórum meiri, ef húðin er
sködduð. Sár og sprungur greiða götu blýsins til stórra
muna inn í líkamann. I því sambandi er vert að minn-
ast á blývatn, sem mikið, er notað í bakstra við bólg-
ur og meiðsli. Notkun þess á heila húð mun jafnaðar-
lega ekki koma að sök, enda sjaldnast notað til lang-
frama. Öðru máli gegnir, ef blývatnsbakstur er lagður
á sár. Þá eru líkurnar fyrir eitrun stórum meiri. Þess
vegna skal fólki ráðið frá að nota blývatn á særða húð.
Mæður eru og varaðar við aö þvo geirvörturnar úr
blývatni, ef þær hafa barn á brjósti. Það mun dæmi til,
að brjóstmylkingur hafi hlotiö blýeitrun af þeim sökum.
Hvort sem blýið berst líkamanum um meltingarfær-
in, öndunarfærin eða húðina, verður leiöin ein og hin
sama, þegar inn kemur. Með blóðinu flytzt það til
hinna ýmsu vefja líffæranna, svo sem beina, innyfla
og taugakerfis, og setzt þar að. í fyrstu rekur það
skennndarstarfsemi sína í kyrrþey, en fyrr eða síðar
lætur líkamsvélin á sjá — hin sjúklegu einkenni fara
að korna í ljós. Einkenni þessi eru margvísleg í eðli
sínu og háttum og fara eftir því, hvaða líkamsvefir
verða harðast úti, en það getur verið nokkuð misrnun-
andi hjá einstaklingunum.
Það má greina á milli bráðrar eitrunar og hægfara
eitrunar. Þegar mikið blýmagn berst líkamanum á
skömmum tíma, birtast einkennin snögglega og eru
áköf: Óþolandi kveisuverkir, ákafur niðurgangur eða
þá öfugt: alger stöðvun á hægSum, hraðvaxandi blóð-
skortur, krampaflog og óráð, — og loks örmagnan,
sem endað getur með dauða.
En það er langtum algengara, að eitrunin sé hæg-
fara. Lítill skammtur af blýi berst líkamanum daglega
í langan tíma. Hann á erfitt með að losa sig við það,
og því safnast það fyrir í vefjunum. Þá fer sjúkdómur-
inn hægt af stað, byrjar með óljósum, léttum einkenn-
um, svo sem almennu magnleysi, fölva og höfuðþyngsl-
um. Sjúklingurinn er þreyttur, andlega og líkamlega.
Meltingin kernst í ólag, einkum verða hægðirnar tregar.
A þessu byrjunarstigi, sem staðið getur lengri eða
skemmri tíma, yfirsést einatt orsökin. Sjúklingurinn
leitar ekki læknis og huggar sig við, að þetta sé einhver
ómerkilegur kvilli, sem bráðlega batni af sjálfum sér.
Jafnvel lækni getur veitzt erfitt að finna orsökina á
byrjunarstigi sjúkdómsins, ef atvinna sjúklingsins leið-
ir ekki beinlínis grun að blýeitrun.
Smám saman verða einkennin greinilegri og veikin
um leið auðþekkjanlegri. Það fara að koma svæsnir
verkir um allan kviðinn. Þeir koma í köstum, geta
orðið óþolandi sárir, en hjaðna niður og hverfa á
milli. Þessi svokallaða blýkveisa er tíðasta fyrirbrigði
blýeitrunar og stafar af krömpum í vöðvum meltingar-
færanna.
Annað einkenni algengt er vöðvalömun. Sjúklingur-
inn rnissir mátt í einhverjum líkamshluta og rnegnar
ekki að framkvæma eðlilegar hreyfingar. Tíðast verð-
ur slík lömun í útlimunum, fyrst og fremst handleggj-
um, en einnig í fótum. Annars getur nærri hvaða vöðvi
líkamans sem vera skal orðið máttlaus. Eðlilegar
hreyfingar augnanna geta þannig takmarkast, vegna
lamana einstakra vöðva þeirra. Einnig kemur fyrir
lömun í raddböndum og veldur þá hæsi.
Eins og annarsstaðar setzt blýið að í miðtauga-
kerfinu, heila og mænu, og geta því fyrr eða síöar
komiö fram sjúkleg einkenni frá þeim viðkvæmu líf-
færum. Höfuðverkur, taugaslen, þunglyndi og jafnvel
brjálsemi geta orsakast af blýeitrun, svo og krampaflog
og yfirliðaköst.
VINNAN
81