Vinnan - 01.12.1943, Blaðsíða 19

FELIX GUÐMUNDSSON:
Verkföll, sem voru háð
HAFNARVERKFALLIÐ 1913
Sennilega
fyrsta verkfallið,
sem háð var á Suðurlandi
Verklegar framkvæmdir, svo sem bygging hinna
stærri mannvirkja, eru ávallt fagnaðarefni fyrir verka-
lýð landsins. Meiri þægindi fylgja í kjölfar þeirra og
betri aðbúð fyrir þjóðina, en aukin atvinna fyrir verka-
fólkið. Þannig er þetta í dag, en gleði verkamanna var,
sem nærri má geta, ennþá rneiri fyrr á tímurn, þegar at-
vinnuhættir voru ennþá fábreyttari og aðstaða öll og
aðbúð lélegri en nú og á flestan hátt erfiðari.
Það rná líka heita svo fram yfir síðustu aldamót, að
lítið bólaði á verklegum framkvæmdum, sem nokkuð
kvæði að. Var til þessa tíma aðallega um örfáar brýr
að ræða og nokkra vegaspotta.
En eftir aldamótin fer nokkuð að þoka í umbótaátt-
ina á þessum sviðum, þó að hægt fari. Árið 1906 er
byrjað á símalagningu um landið, en ekki kom þó sú
vinna íslenzkum vcrkamömium almennt að gagni, því
að verkstj órarnir voru allir norskir, að minnsta kosti
fyrst í stað, og töluvert af norskum verkamönnum vann
hér við fyrstu línurnar, eða meiri hluti verkamannanna,
er að þeim unnu, allt til 1910. Ástæðurnar voru tvær:
Enga innlenda menn var hægt að fá, er kynnu skil á
þessari vinnu og of seinlegt þótti að sjálfsögðu að láta
innlenda menn kynna sér hana í nágrannalöndunum,
enda sennilega vantað hugkvæmni til þess.
En það leið þó ekki á löngu þar til íslenzkar hendur
fóru að vinna þessi verk. Árið 1908 var hafin vinna
við vatnsveitu Reykjavíkur. Kom sú vinna í góðar
þarfir og var yfirleitt unnin af Reykvíkingum. Þó hafði
danskur maður tekið í ákvæðisvinnu mikinn hluta
verksins, en hann hafði tvo útlendinga sem verkstjóra
og einn Islending. Vinna hófst við gasveitu hér í bæn-
um árið 1909, en það var þýzkt firma, sem tók að sér
það verk og hafði við það íslenzka verkamenn, en yfir-
menn allir og fagmenn voru þýzkir.
Ég minnist á þessar framkvæmdir — sem allar voru
þýðingarmiklar og mörkuðu, hver á sínu sviði, spor til
nýrra og meiri framkvæmda — þó að grein þessi fjalli
um annað efni. En ástæðan til þess að minnzt er á þetta,
er meðal annars sú, að ég vil benda á hversu nauð-
synlegt er orðið, að gert sé sögulegt yfirlit um þessar
verklegu framkvæmdir og frásagnir frá vinnunni við
þær færðar í letur. Þeim fækkar óðum, sem kunna skil
á því af eigin raun, þó að enn séu á lífi nokkrir menn
til frásagnar um þau öll. Úr hópi símalagningamann-
anna eru þó fáir eftir, sem þekkja sögu þeirrar vinnu
frá fyrstu tímum. Munu þeir aðeins vera 2—3, og einn
þeirra nú mjög við aldur, C. Björnes, en hann kann
áreiðanlega frá mörgu að segja úr þeim svaðilförum,
sem hann og menn hans fóru.
Gasstöðin tók til starfa árið 1910 og varð þá hlé á
verklegum framkvæmdum í stórum stíl, unz vinna var
hafin, árið 1913, við hafnargerð í Reykjavík.
Fullkomin hafnarmannvirki í Reykjavík voru lang-
þráð ósk, ekki sízt meðal verkamanna, sem á öllum tím-
um árs urðu að vinna þar við upp- og útskipun, í mis-
jöfnum veðrum, við lélegar, óvarðar bryggjur og tækja-
laust. Hvert salt- og kolatonn, sem til bæjarins kom,
urðu þeir að bera á bakinu úr uppskipunarbátunum
við bryggjuna upp í fiskhúsin og í kolabyngina. Tóku
konur einnig þátt í kolavinnunni og báru kol á bakinu
dag eftir dag. En þó að vinna þessi væri erfið, var þó
VINNAN
229