Vinnan - 01.12.1943, Blaðsíða 21

Á fundurn þessum var samþykkt aS hafa tal af verk-
fræðingnum, sem yfirstjórn hafði á verkinu, eða um-
bjóðendum hans. Og næðist ekki samkomulag, skyldi
stöðva vinnuna, þar til samningar næðust. Kosin var
þriggja manna framkvæmdanefnd og voru í henni Felix
Guðmundsson og Þorgrímur Jónsson, en þriðja mann-
inum hef ég, því miður, gleymt.
Fyrsta verk nefndarinnar var að leita eftir sambandi
við framkvæmdamenn verksins og tókst það, en án
árangurs. Var okkur svarað því einu, að hér væri um
ákvörðun að ræða, sem ekki yrði haggað. Þá var þess
og getið, að kjör okkar væru betri og kaup okkar hærra
en til hefði staðið, eða reiknað hefði verið með, eftir
upplýsingum frá Islendingum, sem þessum málum væru
kunnugir.
Var nú gengið að því að stöðva vinnuna og skiptum
við nefndarmennirnir með okkur verkum. Skyldu tveir
fara á vinnustaðinn þegar um morguninn, en einn skyldi
reyna að koma fyrir almennings sjónir frásögn af deil-
unni, og kom það í rninn hlut.
Ég gleymdi að geta þess í sambandi við fundahöldin,
sem fyrr voru nefnd, að til þess að binda menn sem
öruggast, var samin yfirlýsing eða skuldbinding, sem
var undirrituð af öllum og þar sem drengskaparloforð
var gefið um að hefja ekki vinnu fyrr en samkomulag
hefði náðst. Var þetta gert vegna þess, að margir voru
ófélagsbundnir, eins og áður var sagt og einnig vegna
þess, að veilur höfðu fundizt hjá örfáum mönnum. Þess-
ar veilur komu betur í ljós, þegar á reyndi síðar, en ekki
urðu þó nema fáir menn, sjö eða níu, til að bregðast
félögum sínum og drengskaparheiti og hefja vinnu á
nýjan leik, en þeir hættu þó aftur í bili, þegar talað
hafði verið um fyrir þeim og loforð gefin um að bæta
þeim vinnutap sitt þennan umrædda dag. En kjarkur
þeirra og sjálfstæði bilaði þó aftur, þegar verkstjórinn
sagði þeim, að nóga menn væri hægt að fá í þeirra
stað, og að þeir myndu verða teknir, ef þeir, sem fyrir
væru, hyrfu ekki aftur til vinnunnar. Þeir trúðu verk-
stjóranum betur en félögum sínum og á því tapaðist
réttlætismál þetta í bili, en aðeins í bili.
Á meðan félagar mínir í verkfallsnefndinni stóðu í
stöðvunarpexi við vinnuflokkinn á Melunum, var ég að
vinna að því að fá greinarstúf birtan um verkfallið í
eina dagblaðinu, sem þá var gefið út í bænum, dagblað-
inu Vísi, en ritstjóri þess var Einar Guðmundsson. Hann
tók mér vel og taldi engin vandkvæði á að birta fyrir
mig greinina, enda var hann maður sanngjarn og víð-
sýnn. Líklega hefur hann þó ekki verið einráður með
öllu um efnisval í blaðið, því að þegar til kom varð
nokkur tregða á því, að fá greinina birta. Maður sá, sem
las prófarkirnar og réði víst töluverðu við blaðið, taldi
greinina of persónulega í garð yfirverkfræðingsins og
varð ég að vinna það til samkomulags, að fella úr henni
nokkur atriði, áður en fallizt yrði á að birta hana. Þetta
var eina greinin, sem um málið var birt frá sjónarmiði
verkamannanna, þar til Dagsbrúnarstjórnin fór að gefa
út Verkamannablaðið, sem gert var fyrst og fremsl
vegna þessa máls. I sumurn blaðahna voru beinlínis birt-
ar rangar og ósannar fregnir af gangi málsins, eftir
ósk verktaka.
Það var af þessum ástæðum, meðal annars, en einnig
vegna þess, að ósæmandi þótti af blöðum bæjarins að
taka afstöðu með útlendum atvinnurekanda á móti ís-
lenzkum verkamönnum, sem Þorvarður Þorvarðarson
prentsmiðjustjóri gekkst fyrir fundi í Blaðamannafélag-
inu, til þess að rétta hlut okkar. Var þar vel tekið í
málið, en síðan var það svæft. Ekkert blaðanna tók mál-
stað verkamanna. Kom það því greinilega í ljós, sem
raunar var kunnugt áður, að þótt verkamennirnir væru
góðir á kjördegi, og þá nefndir á máli valdhafanna
háttvirtir kjósendur, sem allt átti fyrir að gera og sem
bjarga áttu ættjörðinni með stuðningi sínum við hina
ýmsu flokka, voru þeir aðra daga ársins ekki virtir þess
að ljá þeim lið í baráttu sinni við atvinnurekendur,
jafnvel þótt um útlendinga væri að ræða. Og samt
hugðu þessir menn og hyggja sumir jafnvel enn, að
sannfæra megi verkamenn um að samtök þeirra og sér-
stök blaðaútgáfa séu óþörf með öllu.
Þegar sýnt var hver afstaða blaðanna yrði, var það
ráð tekið að prenta auglýsingu, sem fest var upp við
götur bæjarins. Ekki féll þó auglýsing þessi valdhöfun-
um í geð fremur en annað sem gert var af verkamönn-
unum í máli þessu. Þorvarður Þorvarðarson, forstjóri
Gutenberg, slapp með naumundum undan sektum fyrir
prentun á þessu plaggi og geta menn séð á því við-
kvæmnina gagnvart verkalýðnum þá. Þessi auglýsing
var birt í Vinnunni, 6.—7. hefti þ. á.
En Vísis-greinin, sem fyrr var nefnd og auglýsing
þessi gerðu sitt gagn. Fáir verkamenn fengust til vinn-
unnar í stað þeirra, sem frá voru horfnir og ekki vildu
byrja aftur, en það var Eskihlíðarflokkurinn allur, nál.
30 manns. Alltaf var þó til eitthvað af mönnum, sem
vantaði atvinnu og ekki skildu hvað í húfi var. Helzt
voru það aðkomumenn, sem nýlega voru komnir í bæ-
inn og lausingjar, sem lítið hafði verið eftir sótt til
vinnu. Þessa menn var þó smám saman farið að senda
til vinnunnar í Eskihlíð, en dvöl þeirra varð þar skamm-
vinn, að minnsta kosti fyrst um sinn, og bar tvennt til
þess. Þeir kunnu lítið til verkanna, sem ætlazt var til
að þeir ynnu og verkstjórinn, Hermann Daníelsson, tók
þeim með lílilli blíðu. Hann reyndi óspart á þeim þol-
rifin, lét þá vinna svo sem auðið var, mældi holurnar,
sem þeir boruðu og fannst fátt um afköstin hjá þeim.
Gekk svo fram um hríð.
Þess má geta meðal annars, að meðan deilan stóð
sem hæst, var okkur Eskihlíðarmönnunum tilkynnt, að
VINN AN
231