Vinnan - 01.12.1943, Page 28

ingsfrelsi tveggja stétta í landinu, sem sé kaupmanna-
stéttarinnar og fátækustu og umkomuminnstu stéttar-
innar, sem eru verkamennirnir.“
Lagafrumvarp Skúla var fellt við 1. umræðu með 12
atkv. gegn 11.
En áhrif þess, að það kom fram, og að barizt var
um það, hafa tvímælalaust verið mikil, ekki sízt í fyrra
kjördæmi Skúla, Akureyri og Eyjafjarðarsýslu. End-
urminningar þær, sem faðir minn, Olgeir Júlíusson,
hefur skrifað niður urn Verkamannafélag Akureyrar-
kaupstaðar, bera það líka með sér, að áhrifin af þess-
ari baráttu verða vart ofmetin.
Þá er og rétt að telja, að barátta bænda gegn skulda-
þrælkuninni og okrinu, hafi haft nokkur áhrif á verka-
menn á Akureyri um að fara af stað með félagsskap
sinn. „Pöntunarfélag Eyfirðinga“ var þá stofnað fyrir
nokkrum árum og auðvitað hefur verkamönnum sviðið,
að geta ekki keypt nauðþurftir sínar svo ódýrt sem
Pöntunarfélagið gat útvegað þær, heldur verða að fá
allt „í úttekt“ hjá verzlunum. M. a. s. landbúnaðaraf-
urðir urðu margir verkamenn að „taka út“ með á-
lagningu kaupmannsins og má nærri geta, hvernig bæði
bændum og verkamönnum hefur þótt að verða að
greiða slíkan milliliðaskatt til kaupmannsins í stað þess
að geta átt skipti saman sjálfir. Er og eftirtektarvert
hve hliðhollir bændur hafa verið þessu verkamanna-
félagi á Akureyri.
Skal svo látið útrætt um baráttu þessa verkamanna-
félags og tildrög þess, en að síðustu sagt nokkuð frá
forvígismönnum þess, enda verðskulda þeir að nöfnum
þeirra sé á lofti haldið í íslenzkri verkalýðshreyfingu,
ekki sízt ef bað er svo, sem mestar líkur benda til, að
þeir hafi fyrstir skapað verkalýðssamtök á landi hér.
Sjómannafélagið Báran var sem kunnugt er ekki stofn-
að fyrr en í nóvember 1894 og Verkamannafélagið á
Seyðisfirði ekki fyrr en 1896.
En um leið og ég læt hér fylgja nokkur æviatriði
þeirra fimm manna, sem ætla má, að hafi verið í stjórn
þessa félags, þá bið ég alla þá, sem enn kunna að lifa
af þeim, sem skráðir eru á þeim nafnalista félagsmanna
frá 1897, sem prentaður er með þessari grein, — og
annars þeirra nánustu, er til málsins þekkja, — að
skrifa mér sem fyrst það, sem þeir muna um félag þetta,
helzt fyrir fimmtugsafmæli þess næsta sumar, því ég
hef hugsað mér að birta það, sem þeir Lárus og Olgeir
hafa fyrir okkur skrifað, þá, og bezt væri að fá sem
mestan fróðleik um það sarnan áður en hann firnist.
Stjórnendur
fyrsta verkamannafélagsins á Islandi
Jóhannes Sigurðsson hét hann, fyrsti formaður verka-
mannafélags á Islandi. Það niunaði litlu, að nafn hans
gleymdist. Faðir rninn sagði mér frá þessum manni
og honum er það að þakka fyrst og fremst, að það lifir.
En hann vissi á manninum engin deili, nema hvað
hann kom frá Ameríku og fór til Ameríku. Síðan gat
Ágúst gamli Jónsson sagt mér, að þessi Jóhannes hefði
verið bókhindari hjá Friðbirni Steinssyni og verið
ættaður frá Plólum í Laxárdal í Þingeyjarsýslu. Og þá
tók Áskell Snorrason við frekari rannsóknum á málinu
og náði þeim upplýsingum, er hér fara á eftir:
Jóhannes Sigurðsson var fæddur 29. júní 1864 á
Brettingsstöðum í Laxárdal. Foreldrar hans voru Sig-
urður Eyjólfsson Sæmundssonar, frá Þverá í Laxárdal,
og Arnbjörg Kristjánsdóttir frá Finnsstöðum í Kinn.
Hann fluttist barn að aldri að Hólum í Laxárdal og
ólst þar upp. Gekk hann í skóla hjá Guðmundi Hjalta-
syni. Bókband nam hann ungur hjá Snorra Jónssyni á
Þverá, föður Áskels, en bróður Benedikts á Auðnum.
Til Ameríku fór Jóhannes 1888 eða ’89 og stundaði
daglaunavinnu þar vestra í Minnesota. Er líklegt, að
þar hafi hann haft kynni af verkamannasamtökum.
Hann mun hafa komið heim árið 1893 og kom um
sláttinn í Laxárdal, en dvaldi síðan á Akureyri við
búðarstörf og bókband hjá Friðbirni Steinssyni, en
var þó stundum á sumrum við heyskap á Hólum.
Árið 1896 mun Jóhannes hafa farið til Austfjarða og
dvaldist þá lengst af á Seyðisfirði. Þar kynntist hann
Þorsteini Erlingssyni og urðu þeir miklir mátar. Jó-
hannes var maður guðstrúarlaus, eins og Þorsteinn, en
hafði hinsvegar mætur á sálmum. Segir svo eitt kvöld,
er þeir gistu í sama herbergi, að Jóhannes hafi tekið
með sér sálmabók til að lesa í rúminu og kvað þá Þor-
steinn vísu þessa:
Jóhannes með harðan haus
hirðir lítt um trúna,
samt fer hann ekki sálmalaus
í sína hvílu núna.
Jóhannes fór svo aftur vestur um haf um aldamót,
líklega 1899 og stundaði þar daglaunavinnu framan
af, í Minnesota og Norður-Dakota. Síðan flytur hann
vestur að Kyrrahafi og stundaði þar smábúskap nálægt
Seattle. Hann kvæntist skömmu eftir síðari vesturför-
ina Ragnhildi Jónasdóttur úr Borgarfirði og eignuðusl
þau tvær dætur, Sif og Málfríði.
Jóhannes andaðist 14. nóv. 1917 að heimili sínu við
Seattle í Bandaríkjunum. Kona hans er einnig dáin.
Þeir, sem bezt muna Jóhannes, lýsa honum sem fjör-
legum manni, skemmtilegum og áhugasömum. Hann
hafi snemma verið bókhneigður, tnikið lesið, brotið
heilann um lífið og tilveruna, verið fríhyggjumaður,
viljað bæta kjör fátækra og álitið nauðsynlegt, að af-
nema rentufyrirkomulagið. Hann mun hafa verið fá-
tækur maður alla tíð.
238
VINNAN'