Börn og menning - 01.04.2007, Qupperneq 20

18
Börn og menning
Þorgerður E. Sigurðardóttir
Þróun sjónrænna afurða
Latibær frá leiksviði til sjónvarpsþátta
Fyrr í vetur fengu sjónvarpsþættirnir
um Latabæ verðlaun bresku kvikmynda-
og sjónvarpsakademíunnar i flokki sem
kenndur er við besta erlenda barnaefnið.
Það er því óhætt að segja að Magnús
Scheving og samstarfsfólk hans hafi hitt
naglann á höfuðið en það þarf varla að
rekja sigurför latabæjarkonseptsins fyrir
lesendum. Fyrst voru gefnar út vinsælar
barnabækur um íbúa Latabæjar, síðar
voru gerðar tvær vinsælar leikgerðir úr
bókunum en sjónvarpsþáttaraðir eru nýjasta
viðbótin og hafa vakið stormandi lukku
um allan heim. Það hangir svo ýmislegt
annað á spýtunni, útvarpsrás, geisladiskar,
myndbönd, ýmiskonar varningur, jafnvel
hagkerfi og þannig mætti áfram telja.
Latibær er mikill menningariðnaður, á þvi
leikur enginn vafi.
Umdeilt fyrirbæri
Þó nokkuð hefur verið fjallað um fyrirbærið
Latabæ og sitt sýnist hverjum. Fjölmiðlar
fylgjast grannt með hverju skrefi og
telja peninga, ráðamenn eflast allir við
tilhugsunina um útrásina og landkynninguna
og heilbrigðisgeirinn fagnar því að liðsstyrkur
skuli hafa borist í baráttunni við offitu barna.
Leikskólar og foreldrar fagna líka þessu
tækifæri til að halda hollustu og hreyfingu
að börnum. Þó að flestir landsmenn virðist
harðánægðir með framgang Latabæjar hafa
heyrst efasemdaraddir, nýlega skrifaði Dagný
Kristjánsdóttir ágæta grein í Tímarit Máls og
menningar um Latabæ og færði ágæt rök
fyrir því að Latibær sé býsna innihaldsrýrt
kapítalískt fyrirbæri.
Áhugi á útliti
Og það er auðvitað nokkuð til í þessu. í
Latabæ er auðvitað lögð áhersla á hollustu
og hreyfingu sem er í sjálfu sér hið besta
mál en þar er líka verið að nota aðferðir sem
einmitt skyndibitakeðjur og slík fyrirtæki
nota til markaðssetningar á vöru sinni. Einnig
endurspeglar Latibær áhyggjur fullorðinna
af útliti og svokölluðum Kfsstíl, börnin eru
verðlaunuð fyrir að drekka vatn, borða skyr
og hreyfa sig en fá mínus f kladdann ef
þau borða sælgæti. Það má segja að þetta
sé harðkjarnakapítalismi 101. En af hverju
fá þau ekki verðlaun fyrir að segja góðan
brandara, mála mynd eða lesa bók? Hér er
auðvitað verið að halda ákveðnum gildum
að börnum, allir eiga að stunda íþróttir og
vera hressir, líta hraustlega út, mega ekki
vera of feitir og ekki of grannir og þannig
mætti áfram telja. Þetta endurspeglar áhuga
samtímans á útliti en sá áhugi er oft á
kostnað innihalds, því miður.
Sjónræn þróun
En það var ekki ætlunin að tuða hér yfir
lífsstílsfasismanum í Latabæ enda má segja að
um einum of auðvelt skotmark sé að ræða.
Ég ætlaði hinsvegar aðeins að líta á þá þróun
sem hefur orðið á hinum sjónrænu afurðum
Latabæjar í gegnum tíðina, hvernig þróunin
hefur orðið frá leikritum til sjónvarpsþátta.
Eins og áður segir hafa verið settar upp tvær
leiksýningar á íslandi. Sú fyrri, Áfram Latibær,
var sett upp í Loftkastalanum árið 1996 og
svo var Glanni glæpur I Latabæ sett upp
í Þjóðleikhúsinu árið 1999. Aðalpersónan
í Latabæ er Iþróttaálfurinn sem sækir
uppruna sinn til íslensku þjóðsagna- og
ævintýrahefðarinnar eins og nafnið gefur til
kynna. í fyrstu sýningunni er útlitið í samræmi