Börn og menning - 01.04.2009, Blaðsíða 17

Börn og menning - 01.04.2009, Blaðsíða 17
Saklaust ævintýri? 17 meðan að lesendur (í öllu falli þeir fullorðnu) draga aðrar ályktanír: [Bruno] „leit á hana andartak án þess að segja neitt og hugsaði með sjálfum sér að [móður sinnij hefði farist eitthvað klaufalega við að farða sig um morguninn því augu hennar voru rauðari en venjulega, alveg eins og augu hans þegar [...] hann fór að gráta."2 Þá talar Bruno alltaf um „Firringinn" og „Ásvipti" þótt aðrir gagnrýni hann fyrir að bera orðin rangt fram. Þessír orðaleikir (sem á frummálinu eru The Fury og Outwith) verða þó hálf undarlegir ef þeir eru settir í samhengi við þýskuna sem Bruno ætti að vera að tala. Sú sem þetta skrifar stóð sig f öllu falli að því að reyna að ímynda sér hvaða útúrsnúning á upprunalegu orðunum hefði getað verið um að ræða á þýsku. Engu að síður er þessi tvöfaldi skilningur sem hægt er að leggja í lýsingar oft ágætlega gerður og til þess fallinn að bæðí börn og fullorðnir geti skilið bókina á sinn hátt. Helförin frá sjónarhóli nazistasonar Höfundurinn segir sjálfur í viðtali (sem er að finna aftast í ensku útgáfunni) að upphaflega hafi hugmyndin um tvo drengi sitjandi sitt hvorum megin við Ihe H,ly in the JOI1K BOYKE gaddavírsgirðingu leitað á sig og bókin hafi svo verið skrifuð á rétt rúmri viku.3 Hún ber þess kannski merki - stíllinn er mjög einfaldur og mikið um endurtekningar og þótt það sé sennilega með ráðum gert verður það á köflum þreytandi. Hugmyndin að baki bókarinnar er í sjálfu sér áhugaverð - helförin séð frá sjónarhóli drengs sem er sonur háttsetts nazistaforingja. Sakleysi og skilningsleysi Brunos er svo notað til þess að sýna lesandanum fram á fáránleika þeirrar grimmdar sem átti sér stað í helförinni: En voru þeir [gyðingarnirj svo frábrugðnir þegar öllu var á botninn hvolft? Fólkið í búðunum var í eins fötum, þessum náttfötum og með röndóttar bómullarhúfur iíka. Og allir sem ráfuðu inn og út úr húsinu hans (nema móðir hans, Gréta og hann sjálfur) voru f búningum [...] Hver var þá munurinn? [...] og hver ákvað hverjir skyldu klæðast röndóttu náttfötunum og hverjir búningunum?4 Sakleysi Brunos á líka mögulega að hjálpa manni að skilja hvernig slík voðaverk gátu farið fram undir Áv nefinu á hugsandi fólki. En því miður er þetta sakleysí ekki alltaf sannfærandi. Bruno virðist ekki hafa hugmynd um að Þýskaland standi í stríði og veit ekki hver Firringurinn er. Hann hefur heldur aldrei heyrt um gyðinga og virðist fullkomlega ómeðvitaður um einhvers konar hættuástand í heimalandi sínu. Þetta er enn undarlegra í Ijósi þess að hann virðist ekki hafa lifað sérstaklega vernduðu lífi - mikið er talað um könnunarleiðangra Brunos og vína hans um götur Berlínar og það eitt ætti að nægja til þess að hann ætti að hafa séð einhverjar óeirðir, veggspjöld af Firringnum og veggjakrot og áróður gegn gyðingum en svo virðist ekki vera. Miðað við stöðu föður þeirra ætti svo Gréta, hin tólf ára gamla systir Brunos, að vera meðlimur í Hitlers-æskunni og jafnvel Bruno sjálfur. Þótt Bruno sé aðeins níu ára er þetta fullkomna skilningsleysi hans á veröldinni oft ósannfærandi og jafnvel þreytandi: „ „Heil Hitler, " sagði hann því hann hélt að það væri bara annar háttur á því að segja: „Jæja, þá, vertu blessaður, sjáumst síðar.""5 Ótrúverðugt sakleysi Það sem er þó kannski alvarlegast er að þrátt fyrir að kápa bókarinnar segi að Bruno (og lesandinn) fari í „ferð" og gefur þannig í skyn ferli þroska og uppgötvunnar þá vírðist Bruno ekki miklu nær í lok bókarinnar. Eftir heilt ár af nánast daglegum samræðum við Shmuel skilur hann í raun ekkert frekar hvað er að gerast - hann veltir hlutum stundum fyrir sér en kemst ekki að neinum niðurstöðum - ekki einu sinni röngum. Hann horfir á vin sinn horast niður, hann hlustar á frásagnir Shmuels af lífinu innan veggja gaddavírsins en þegar hann í lokakaflanum fer þangað sjálfur er hann steinhissa á því sem fyrir augu ber: Bruno glennti upp augun í forundran við að sjá það sem fyrir augu hans bar. Hann hafði alltaf ímyndað sér að í húsunum byggju hamingjusamar fjölskyldur. Hann hafði séð suma fjölskyldumeðlimi fyrir sér þar sem þeir sátu ( ruggustólum úti við á kvöldin og sögðu sögur [...] hann hafði ímyndað sér að strákarnir og stelpurnar sem byggju hér lékju sér saman í litlum hópum, til dæmis í 2 John Boyne [2006]. Strákurinn í röndóttu náttfötunum. Þýð. Áslaug Agnarsdóttir. Reykjavík: Veröld, 2008, bls. 6. 3 Höfundurinn tekur þó fram að hann hafi endurskoðað bókina áður en hún var gefin út. John Boyne. [2006]. The Boy in the Striped Pajamas. New York: David Fickling Books, 2006. Readers Guide, bls. 4-5. 4 John Boyne [2006]. Strákurinn ( röndóttu náttfötunum, bls. 88. 5 John Boyne [2006]. Strákurinn í röndóttu náttfötunum, bls. 50.

x

Börn og menning

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Börn og menning
https://timarit.is/publication/1541

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.