Börn og menning - 01.04.2011, Blaðsíða 8

8
Börn og menning
múmínbókin en sú síðasta, Seint í nóvember,
sem ekki hefur birst á íslensku, hangir að
nokkru leyti saman við hana. Þessar tvær
bækur gerast líklega á sama tíma og í Seint í
nóvember segir þá frá atburðum í Múmíndal
meðan múmínfjölskyldan erfjarverandi. Þetta
dregur fram að ferðalög og fjarvera eru tvær
hliðar á sama peningnum. Þegar einhver
leggur upp í ferðalag er hann fjarverandi ef
horft er á málið af sjónarhóli þeirra sem verða
eftir heima.
Fjarvera í frásögn
Það er áhugavert að bera Seint i nóvember
saman við fyrstu múmínbókina, Álfarnir
og flóðið mikla. í báðum bókunum leggur
einhvers konar fjarvera grunninn að
frásögninni en munurinn á því hvernig það
gerist segir ýmislegt um þróun bókaflokksins.
í fyrstu bókinni er kveikjan að atburðarásinni
sú að múmínpabbi hefur stungið af.
Múmínmamma og múmínsnáðinn leggja
upp í leit að honum. Snabbi verður á vegi
þeirra og slæst í för með þeim. Að lokum
finnst múmínpabbi aftur, hann er búinn að
byggja múmínhúsið og þau setjast þar að og
allt fellur I Ijúfa löð.
Þetta er klassískt frásagnarmynstur
úr ævintýrum - eitthvað vantar, lagt er
upp I leit, loks finnst það sem leitað er
og heimurinn er í föstum skorðum á
ný. í síðustu bókinni, Seint I nóvember,
er fjarvera líka grundvallaratriði en í
þessu tilfelli er fjarveran grunnur undir
sálfræðilegri skáldsögu þar sem frásögnin
er bæði flóknari en hún var í byrjun
bókaflokksins og almenn óhamingja miklu
meira áberandi.
Eins og nafnið Seint í nóvember gefur
til kynna er langt liðið á nóvember þegar
sagan gerist. Það er kalt og blautt og
dimmt. Hemúllinn er í vandræðum með
að muna hvernig er að vakna glaður á
morgnana. Fillífjonkan er einmana og í
tilvistarkreppu sem kemur m.a. fram í því
að hún nennir ekki lengur að þrífa en það
hafði áður verið líf hennar og yndi! Snúður
hefur nokkra takta úr lagi í kollinum en
finnur ekki afganginn af laginu og ákveður
því að snúa til baka í Múmíndalinn til
að leita að því. Framan af bókinni færist
sjónarhornið milli þessara og fleiri persóna
sem allar eru meira eða minna þreyttar,
niðurdregnar og einmana. Hver um sig
ákveður að reyna að ráða bót á vandanum
með því að bregða sér yfir í Múmíndalinn
og heimsækja múmínfjölskylduna. En þegar
persónurnar koma í Múmíndalinn verða þær
fyrir vonbrigðum því múmínfjölskyldan er alls
ekki heima og múmínhúsið stendur tómt.
Þær eru ráðvilltar en flytja inn í húsið, nema
Snúður sem tjaldar, og reyna að takast á við
tilveruna í fjarveru múmínfjölskyldunnar.
Niðri í brunni
I fyrstu múmínbókunum er alltaf að finna
persónur sem eru daprar eða beinlínis
óhamingjusamar. Sem dæmi má nefna
bísamrottuna í Halastjörnunni, hemúlinn í
Pípuhatti galdrakarlsins og að sjálfsögðu
Morrann. Óhamingjan verður sífellt
almennari eftir því sem líður á bókaflokkinn
og í síðustu bókinni eiga næstum allar
persónurnar við hana að stríða. í Seint (
nóvember ristir angistin, einmanaleikinn og
þunglyndið jafnvel of djúpt til þess að hægt
sé að kalla bókina barnabók með góðu móti.
Það gegnsýrir alla bókina og kemur m.a.
fram í myndmáli og umhverfislýsingum, sem
einkennast m.a. af tómleika og myrkri. Hér
eru nokkur dæmi:
■ Snúður gengur snemma í bókinni um skóg
sem er lýst á þann veg að hann hafi verið
„regnþungur og trén alveg hreyfingarlaus.
Allt hafði visnað og dáið ,.."3
• Hemúllinn átti minningu um notalegt
gestaherbergi í múmínhúsinu að sumarlagi
en í nóvember reynist veruleikinn annar og
I bókinni segir:
Fögur sumarmyndin af syðra gesta-
herberginu hafði horfið, nú sá hann bara
stigann sem lá upp í dimmt risið með tómum
herbergjum.4
■ Snúður ráfar niður á bryggju og horfir
niður ( sjóinn, botninn undir bryggjunni er
þakinn þangi „sem stormurinn hafði tætt
sundur".5
• Dagarnir verða styttri og persónurnar sjá
aldrei sólina. En þær sjá ...
... gulan sólseturshimininn og skarpar útlinur
fjallanna I kring, það var eins og þau byggju
niðri I brunni.6
Umhverfislýsingar og myndmál af þessu