Börn og menning - 01.04.2011, Síða 12

12
Börn og menning
eru í raun ekki samtaka um neitt annað en
að forðast hinn eiturhressa og heilbrigða
„íþrótta-álf.
Þunglyndiseyjan
Eyjan hans Múmínpabba er myrkasta og
magnaðasta múmínbók Tove Jansson.
Hún kom út árið 1965, sjö árum eftir
dauða föður hennar. Bókin segir frá því
að Múmínpabbanum finnst sér ofaukið
í Múmíndalnum litla og huggulega þar
sem Múmínmamman er miðpunktur allrar
athygli. Hann sér engan tilgang lengur með
lífi sínu. Þá fær hann þá ágætu hugmynd að
flytja alla fjölskylduna með sér á eyðieyju,
eiginlega klettasker, þar sem hann ætlar að
gerast vitavörður og skrifa ritgerð um eðli
hafsins. Flutningarnir fylla hann mikilli gleði
og hann finnur aftur tilgang með lífi sínu en
það varir þvf miður ekki.
Á eyjunni býr einn undarlegur maður,
þar vex varla stingandi strá, allt sem byggt
er upp utan dyra fýkur burt eða hafið
eyðileggur það. Allir fjölskyldumeðlimirnir
sýsla við sitt og Múmínmamma tekur varla
eftir því þegar Múmínstrákurinn flytur að
heiman úr vitanum og út f rjóðrið sitt.
Hún sagar við í eldinn og málar myndir af
Múmíndalnum sem hún getur horfið inn í.
Hún verður æ sinnulausari um allt annað.
Vanlíðan hennar er næstum áþreifanlega.
Arndís Þórarinsdóttir segir að múmín-
bækurnar fjalli allar um þrá og langanir sem
ekki sé hægt að færa í orð og hún talar líka
um eilífa hamingjuleit. Múmínpabba dreymir
um að öðlast hamingju og finna merkingu
með lífi sínu ef hann býður náttúruöflunum
byrginn og beislar þau. Hann vill reyna að
skilja hafið og hvers vegna það ræðst á hann
aftur og aftur, tekur brimbrjótinn, flækir
netin og reynir að hvolfa bátnum. Hann
kemst loks að þeirri niðurstöðu að það sé
ekki hægt að skilja hafið. Þá fokreiðist hann
og telur sér trú um að hann þurfi ekki að
skilja hafið af því að það sé „skítakarakter."
En það heldur áfram að ólmast gegn eyjunni,
Múmínpabba rennur reiðin og hann gerist
heimspekilegur:
Sjáið þið til, sagði Múmínpabbi og
hallaði sér fram á borðið. Hafið er
eins konar risavera sem stundum
er í góðu skapi og stundum vondu.
Það er ómögulegt fyrir okkur
að skilja ástæðuna. Við sjáum
nefnilega aðeins yfirborðið. En svo
framarlega sem okkur þykir vænt
um hafið, þá gerirþetta ekkert til...
við tökum það bara eins og það er.
Þessi f riður við hafið er ótímabær, stormurinn
magnast og hafið ólmast gegn eyjunni.
Klappirnar herpast saman af ótta og allur
gróður byrjar að skríða í átt að vitanum
af því að eyjan er lifandi og hrædd. Þetta
er verulega óhugnanlegt og Múmínpabbi
ákveður að lesa hafinu pistilinn. Eftir það
byrjar veðrið að ganga niður og klappir og
gróður að skríða aftur á sína staði.
Múmínpabbinn þakkar sér þetta
náttúrlega innst inni. Múmínmamma, Mía
litla og fiskimaðurinn eru glöð og ánægð en
einum er ekki rótt og það er múmínsnáðinn.
Morrinn hefur nefnilega flutt til eyjunnar
á hæla fjölskyldunnar og verið þar allan
tímann. Aðeins einn veit um hann og það
er múmínsnáðinn sem hefur smám samán
verið að taka Morrann í sátt.
Hver er Morrinn?
Bókmenntafræðingar hafa tengt hann við
einmanaleikann, dauðann og óttann. Allir
hræðast hann og forðast af því að hann er
svo óhugnanlegur. Meira að segja náttúran
flýr undan honum, sandurinn sópast frá
honum og grasið bylgjast í áttina frá honum.
Öllum ber þó saman um að hann sé ekki
hættulegur í raun. Hann hvorki drepur fólk
né meiðir.
Múmínsnáðinn veltir Morranum mikið
fyrir sér og spyr mömmu sína hvað hafi
komið fyrir hann, hvers vegna augun í
honum séu brostin. Mamman svarar og segir
að það sé frekar það sem enginn hafi gert
fyrir Morrann sem hafi gert hann eins og
hann er. Hún segir:
Og líklega man hann það ekki og er
ekkert að velta því fyrir sér. Hann er
eins og rigningin eða myrkrið eða
steinn sem maður verður að krækja
fyrir ef maður vill komast leiðar
sinnar. (Eyjan hans Múminpabba,
29)
Og þegar Múmínsnáðinn spyr hvort hann
geti talað svarar Múmínmamma og segir:
Það á ekki að tala við morra. Hvorki
við þá né um þá, svo að þeir vaxi
ekki og fari að elta mann. Farðu
samt ekki að vorkenna morranum.
Þú heldur að hann þrái birtu, en
það eina sem hann kærir sig um,
er að setjast á Ijósið, svo að það
slokkni og geti aldrei kviknað aftur.
(Eyjan hans Múmínpabba, 29)