Fréttablaðið - 11.05.2021, Síða 60

BÍTIÐ
Í LOFTINU
VIRKA DAGA 06:50-10:00
Sækja frá
SÆKTU NÝJA APPIÐ!
Garpur Ingason Elísabetarson
er tilbúinn með handritið að
stuttmyndinni Mamma mín,
geðsjúklingurinn og vonast til
þess að geta byrjað tökur með
haustinu.
toti@frettabladid.is
Handritið byggir hann á eigin
reynslu af því að alast upp hjá geð-
veikri móður og þetta er ekki í
fyrsta sinn sem hann sækir efnivið
í fjölskyldusögu sína en stuttmynd-
ina Frú Regína frá 2018 spann hann
upp úr dramatískri sögu af sam-
drætti foreldra sinna, Elísabetar
Jökulsdóttur og Inga Bæringssonar.
„Þetta er harður titill og byrjaði
sem vinnutitill þegar ég var að
skrifa þetta. Vegna þess að mér
fannst Mamma mín, geðsjúkl-
ingurinn lýsa þessu svo vel,“ segir
Garpur sem hafði hugsað sér að
finna verkinu annan titil síðar.
Ótrúlegir atburðir
„En svo er þetta bara einhvern veg-
inn titillinn. Þetta er sagan. Hvort
sem þetta er mín saga eða þessi
saga og ég held hún stuði alveg en
samt bara á skemmtilegan hátt,“
segir Garpur og bætir við að þótt
hann höggvi í sama knérunn þá
verði Mamma mín, geðsjúklingur-
inn um margt mjög ólík Frú Regínu.
„Hún verður kannski ekki allt
öðruvísi en Frú Regína er náttúr-
lega samt svona þjóðsaga í fjöl-
skyldunni og þetta stendur mér
miklu nær. Þetta er meira mín
saga eða í rauninni einhvers konar
af bökun á minni sögu. Við getum
alveg kallað þetta skáldverk þótt
það byggi á sönnum atburðum,“
segir Garpur og áréttar að hann
styðjist beint við hluti og atburði
sem áttu sér stað í barnæsku hans.
„Þetta eru hlutir sem eru eigin-
lega það ótrúlegir að ég veit ekki
hvort fólk myndi raunverulega
kaupa þetta ef það myndi bara sjá
þetta í venjulegri bíómynd en ég
tek þessa hluti og hnoða þá saman
og breyti. Það er engin persóna
þarna raunveruleg þótt ég vinni
með marga atburði í handritinu
sem gerðust í raun og veru.“
Vertu bara eðlilegur
Garpur segir sjónarhornið aðallega
vera hjá barninu en þó sé hann um
leið að vinna með ákveðið þema
sem hverfist um hversu þungt and-
legu meinin geta lagst á hinn veika
og umhverfi hans.
„Þótt sagan sé um tíu eða ellefu
ára strák sem er að díla við þessar
aðstæður og skilur ekki alveg hvað
er að gerast þá finnst mér að maður
þurfi að sýna hversu máttug þessi
veikindi geta verið,“ segir Garpur
og tiltekur þekktar og innihalds-
litlar klisjur sem fólki hættir til að
grípa til.
„Ég fer svolítið inn á þennan
þráð: Af hverju hættirðu ekki að
drekka? Af hverju hættirðu ekki að
vera þunglyndur? Af hverju ferðu
ekki bara fram úr rúminu? Eða af
hverju ertu ekki bara eðlilegur?
Vegna þess að maður hugsar bara
oft svona um geðsjúkdóma, hvort
sem það er alkóhólismi eða eitt-
hvað annað.“
Sögur sem brúa bil
Garpur heldur áfram og segir að
þótt umræðan um geðsjúkdóma
hafi opnast mikið sé í raun enn
langt í land. „Það var náttúrlega
einhvern veginn enginn að tala um
þetta þegar mamma mín byrjaði að
tala um þetta opinberlega fyrir tutt-
ugu eða tuttugu og fimm árum og
þótt margt hafi breyst þá erum við
samt einhvern veginn komin rosa-
lega stutt.
Ég held að meðferðin við þessu
öllu saman sé orðin miklu betri
en fordómarnir í fólki og upplifun
fólks á þessu öllu er eins. Eða ekkert
eins en hún er komin allt of stutt.
Þannig að ég held það sé ótrúlega
mikilvægt að halda áfram að segja
þessar sögur. Sýna aðeins raunveru-
leikann og hvernig þetta er. Vegna
þess að það er alls konar hræðsla við
geðsjúkdóma og hún býr til þetta bil
sem sögur eins og þessi brúa von-
andi.“
Úff, hvað ætli mamma segi?
Móðir þín hefur skrifað og talað
ákaf lega opinskátt um veikindi sín
þannig að hún hefur varla hrokkið í
kút við þetta?
„Nei. Bara alls ekki,“ svarar Garp-
ur án þess að hugsa sig um. „Þegar
ég byrjaði að skrifa þetta hugsaði ég
samt einmitt alveg bara: Úff, hvað
ætli mamma segi?“ Hann segist þó
ekki hafa haft neinar áhyggjur af því
að Elísabet yrði reið eða sár. Heldur
frekar að hún myndi einfaldlega
hafna hugmyndinni. „Eða finnast
þetta asnalegt. Of langt, eða að ég
væri að reyna að segja of sanna sögu
og þá hefði þetta ekki verið nákvæm-
lega svona. Og eitthvað svoleiðis.
Af því að ég hugsaði bara að ég
ætti alveg inni að tala um hvað sem
er eftir allt sem hún hefur talað um,“
segir Garpur glettinn. „Þú veist. Hún
er búin að segja sína sögu núna í ég
veit ekki hvað mörg ár. Og innvinkla
alla í þær sögur. Foreldra sína og
börnin sín og alla bara og ég hugsaði
bara: Ég á bara minn rétt á að segja
mína sögu.“
Mamma er númer eitt
Garpur ber öll sín skrif undir móður
sína þannig að í þessu máli var allt
uppi á borðum frá upphafi. „Hún er
bara minn lesandi númer eitt og fer
alltaf yfir allt og er örugglega búin að
lesa þetta hundrað sinnum.
Fyrstu skiptin sem hún var að lesa
þetta þá hringdi hún eiginlega bara
í mig grátandi. Bæði hrærð yfir hvað
henni fannst þetta sterkt og flott og
líka svolítið bara …“ segir Garpur og
hugsar sig aðeins um.
„Ég ætla ekki að segja að hún hafi
verið að hringja til þess að biðjast
afsökunar en hún upplifði þetta
svona einhvern veginn upp á nýtt.
Allt þetta sem við höfðum gengið í
gegnum þegar ég var barn og þótt
þetta sé auðvitað afbökun á sann-
leika þá er þetta samt byggt á okkar
sögu.
Þá náttúrlega sér hún þetta
kannski allt í einu út frá einhverju
öðru en sjálfri sér sem hún hefur
kannski ekki þurft að gera áður.
En hún er náttúrlega bara eins og
hún er. Opin með sitt líf og finnst
bara frábært að heyra aðrar hliðar
á því,“ segir Garpur sem á stuðning
mömmu sinnar alltaf vísan.
„Síðan er hún bara þannig að hún
styður allt sem ég og börnin hennar
gera. Þannig að hún er náttúrlega
bara í skýjunum. Sérstaklega með
að maður sé að skrifa. Henni finnst
það náttúrlega bara geggjað. Þú veist.
Eins og lögfræðingur vill að barnið
sitt verði lögfræðingur þá finnst
henni geggjað þegar maður tekur
upp pennann. Þannig að það er bara
flott.“ ■
Ætlar að filma mömmu sína, geðsjúklinginn
Leikstjórinn Garpur Ingason Elísabetarson sækir aftur í ættarsögu sína í handriti stuttmyndar sem byggir á reynslu
sinni af því að alast upp hjá móður sem glímdi við andleg veikindi. Sjálf hefur mamma hans skrifað margt og mikið
um veikindi sín en nú er komið að sjónarhorni barnsins. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Elísabet skrifaði
um veikindi sín
í verðlaunabók-
inni Aprílsólar-
kuldi.
Hún er búin að segja
sína sögu núna í ég veit
ekki hvað mörg ár. Og
innvinkla alla í þær
sögur. Foreldra sína og
börnin sín og alla bara
og ég hugsaði bara: Ég
á bara minn rétt á að
segja mína sögu.
LÍFIÐ 11. maí 2021 ÞRIÐJUDAGUR