Skessuhorn - 05.05.2021, Blaðsíða 19

miðvikudagur 5. maí 2021 19
Á streymisvef kvikmyndasafns ís-
lands, islandafilmu.is, er kvikmynd-
in akranes 1947 nú aðgengileg öll-
um. kvikmyndin var nýlega skönn-
uð hjá safninu og er því í eins góðum
gæðum og filmurnar sem varðveitt-
ar eru bjóða upp á. Útgáfa mynd-
arinnar var fyrst sýnd árið 1976 þar
sem aldrei tókst að klára myndina
á fimmta áratugnum. Þegar mynd-
in var sett saman um þremur ára-
tugum eftir kvikmyndun hennar var
lögð hljóðrás við myndina en þulur
hennar er valdimar indriðason þá-
verandi bæjarfulltrúi. Það skal því
hafa í huga þegar horft er á mynd-
ina að hljóðrásin er töluvert yngri
en myndefnið. Saga myndarinnar er
nokkuð fróðleg og verður hún rakin
stuttlega hér.
Akranes gerir samning
við kvikmyndafram-
leiðslufyrirtæki
Fimmti áratugur síðustu aldar var
kröftugt skeið í sögu akraness.
Bærinn fékk kaupstaðarréttindi
árið 1942 og var hann ört vaxandi
með tilheyrandi uppbygginu íbúð-
arhúsa. Samtakamáttur samfélags-
ins var mikill og höfðu þrjú íþrótta-
mannvirki risið á skömmum tíma
að mestu með þegnskylduvinnu
en mannvirkin voru; Leikfimis-
húsið við vesturgötu, íþróttahús-
ið við Laugarbraut og Bjarnalaug.
Þá hafði Haraldur Böðvarsson gef-
ið bæjarfélaginu Bíóhöllina. arn-
aldur Jónsson, ungur blaðamaður
á Tímanum, lýsti breyttu samfélagi
á akranesi í blaðagrein árið 1942.
„Ferðamaðurinn, sem kemur til
akraness í þeim tilgangi að sjá þar
með eigin augum hið forna verstöð-
valíf, grípur í tómt. Lífið á Skagan-
um er breytt. Þar er ekki lengur til-
breytingarsnauð tilvera fárra báts-
hafna, heldur fjörugt athafnalíf og
margþáttur atvinnurekstur,“ ritaði
arnaldur.
Skagamenn voru stórhuga.
Snemma árs 1947 birtist viðtal við
guðlaug Einarsson, bæjarstjóra
akraness, í vísi: „akranesbær hef-
ur gert samning við kvikmyndafé-
lagið Sögu h.f. um að kvikmynda
bæinn og mun þetta verða fyrsta
stórmyndin sem félagið lætur gera,
enda mun sýning hennar eiga að
taka 1½ - 2 klst [...] Þetta verður
sögulegt- og menningarsögulegt
plagg sem öðrum bæjum á íslandi
ætti að verða til eftirbreytni,“ stóð í
viðtalinu við guðlaug.
mennirnir sem sáu um kvik-
myndagerðina voru Sören Sören-
sen og gunnar rúnar Ólafsson
(ranglega titlaður guðmundsson
í lok myndarinnar) og hófu þeir
störf í febrúar árið 1947 í athöfn í
akraneskirkju þegar Ólafur Fin-
sen, fyrrum héraðslæknir, og séra
Friðrik Friðriksson voru gerðir að
heiðursborgurum akraness. Síðan
var meira myndað eins og vinnsla
í frystihúsi. Þegar leið að vori voru
filmurnar sendar til Svíþjóðar til
framköllunar og þegar þær komu
til baka fékk bæjarstjórnin að sjá af-
raksturinn. „Ef öll myndin verður
þessu lík má fullyrða að hún hafi te-
kizt mjög vel, og verða bæði bæn-
um og þeim sem tóku til hins mesta
sóma,“ sagði í tímaritinu akranes í
annál sem ritstjórinn og forseti bæj-
arstjórnar, Ólafur B. Björnsson tók
saman. Tökur héldu áfram sumarið
1947 þar sem gunnar rúnar og Sö-
ren tóku upp talsvert mikið efni.
Akranesmyndinni
bjargað
Það fjaraði undan verkefninu fljót-
lega eftir að tökum Sörens og
gunnars lauk sumarið 1947 og það
varð aldrei af sýningum á myndinni.
Árin liðu og myndin féll í gleymsk-
unar dá. Hvað olli því er óljóst en
trúlega hefur peningaskortur verið
ástæða fyrir því enda framleiðslan
á svo metnaðarfullu verkefni mjög
dýr. Það var svo þjóðhátíðarárið
1974, þegar íslendingar héldu með
veglegum hætti upp á 1100 ára af-
mæli íslandsbyggðar, sem ákveðið
var að framleiða aðra kvikmynd um
akranes. í verkið voru fengnir kvik-
myndagerðarmennirnir Þrándur
Thoroddsen og Jón Hermannsson.
um ári síðar var sú kvikmynd tilbú-
in til sýninga og þegar líða fór að
frumsýningu hennar komst þáver-
andi bæjarstjórn á snoðir um hina
löngu gleymdu akranesmynd frá
1947. var því ákveðið að hafa sam-
band við Sören Sörensen og kanna
hvort hann ætti gömlu filmurnar
enn en þær voru þá að verða 30 ára
gamlar. Eftir mikla leit fundust film-
urnar blessunarlega og voru afhent-
ar bæjarstjórn akraness. Filmurn-
ar höfðu verið geymdar við óvið-
unandi aðstæður og voru orðnar
afar lélegar. myndefnið þótti mjög
áhugavert og ákvörðun var tekin að
bjarga því sem bjargað yrði og voru
filmurnar sendar út til Englands til
kóperíngar. var tekin sú ákvörðun
að slá frumsýningu akranesmynd-
arinnar frá 1974 á frest og vinna við
að gera myndina frá 1947 upp og
frumsýna þær saman. Sá Jón Her-
mannsson um frágang og hljóðsetn-
ingu á myndinni og samdi valdimar
indriðason, bæjarfulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins á akranesi, þulartexta
og las inn á myndina. var akranes-
myndin 1947 svo loks frumsýnd
með akranesmyndinni frá 1974 11.
júní árið 1976 í Bíóhöllinni og var
mikil ánægja með þær.
bþb
Kvikmyndin Akranes 1947 nú aðgengileg öllum
Keppt í knattspyrnu á Sjómannadaginn 1947 og etja kappi íbúar Uppskaga og
Niðurskaga.
Stilla úr kvikmyndinni Akranes 1947. Sjómannadagurinn á Akranesi 1947. Skrúð-
ganga gengur að Akraneskirkju og séra Jón M. Guðjónsson fer fremstur í flokki.
Mannmergð á Langasandi.
ERT ÞÚ AÐ FYLGJAST MEÐ?
Sími 433 5500 - skessuhorn@skessuhorn.is - www.skessuhorn.is