Morgunblaðið - 04.02.2021, Blaðsíða 64

64 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 2021
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Sýning Huldu Rósar Guðnadóttur,
WERK – Labor Move, verður opin
frá og með morgundeginum í Lista-
safni Reykjavíkur – Hafnarhúsi. Á
sýningunni beinir Hulda Rós sjónum
„að samfélagslegum viðfangsefnum í
staðbundinni innsetningu“ sem unn-
in er fyrir salinn í Hafnarhúsinu.
Verkið samanstendur af þriggja
rása kvikmyndaverki sem heitir La-
bor Move og skúlptúrum, gerðum úr
þúsundum kassa eins og þeim sem
frystum fiski er pakkað í um borð í
frystitogurum. Einnig er sýnd upp-
taka af samsetningu skúlptúranna í
aðdraganda sýningarinnar.
Hulda Rós fæddist í Reykjavík en
hefur verið búsett í Berlín í meira en
áratug. Hún er með BA-gráðu í
mannfræði, MA-gráðu í gagnvirkri
hönnun og brautskráðist úr mynd-
listardeild LHÍ árið 2007. Hulda Rós
segir að kvikmyndaverkið Labor
Move sé upphafspunktur innsetn-
ingarinnar. Þar má sjá löndunar-
menn fremja gjörning sérstaklega
fyrir kvikmyndun og var hann
byggður á þeim hreyfingum sem
þeir hafa tileinkað sér við löndun
kassa með frosnum fiski úr botni
frystitogara og yfir á hafnarbakk-
ann. Labor Move sé listaverk í sjálfu
sér en einnig heimild um 48 klukku-
stunda langan gjörning löndunar-
mannanna í viðurvist áhorfenda í
sýningarrými í Leipzig í Þýskalandi.
Tímalengd gjörningsins er sú sama
og löndunarmenn hafa alla jafna til
að landa úr frystitogara.
Löndunarmennirnir komu einnig
fram í einrása kvikmyndaverki
Huldu Rósar, Keep Frozen, sem
frumsýnt var árið 2016. Keep
Frozen verður sýnd í fjölnotasal
Hafnarhússins á sýningartímabilinu.
Heimkoma fyrir verkið
Þegar blaðamaður kemur að hitta
Huldu Rós í sýningarsalnum stend-
ur hún inni á milli hárra kassastæða
og er ásamt tæknimönnum að fín-
stilla vídeóverkið sem varpað er á
þrjú há sýningartjöld fyrir miðjum
sal. Þar má sjá löndunarmennina
færa til kassa og stafla upp í gjörn-
ingnum sem þeir framkvæmdu á 48
klukkustundum suður í Þýskalandi.
„Vídeóverkið, sem er útgangspunkt-
urinn í sýningunni, hefur verið sýnt
þrisvar sinnum erlendis en sést nú í
fyrsta skipti hér á landi,“ segir
Hulda Rós. Hún bætir við að lönd-
unarmennirnir sem koma við sögu í
verkinu hafi þar til nýverið haft að-
stöðu við Reykjavíkurhöfn, skammt
frá Hafnarhúsinu, og hafi starfað við
löndun úr togurum þar við höfnina.
„Þetta er því eins konar heimkona
fyrir verkið,“ segir hún og brosir.
„Löndunarmennirnir þurftu því
að leggja land undir fót þegar þeir
komu til Leipzig árið 2016 fyrir upp-
tökurnar sem voru í fyrrum orku-
stöð. Gjörningurinn þar var opinn
áhorfendum og var kvikmyndaður á
sama tíma. Ég ákvað að nálgast
dokúmentasjón af gjörningnum á
forsendum kvikmyndalistar. Það var
sýnt í fyrsta skipti þar í salnum
tveimur vikum seinna, með leifar af
framkvæmd gjörningsins allt um
kring. Það var í fyrrum orkustöð,
byggingu frá 19. öld sem hafði fengið
breytt hlutverk rétt eins og Hafnar-
húsið sem við erum nú í. Þar eins og
hér má sjá hliðstæður í vinnu verka-
mannanna við vinnuna sem fór fram
í þessum byggingum áður fyrr en
mér finnst slíkt „heldrunarferli“ –
gentrification upp á ensku – vera
mjög áhugavert. Hafnarhúsið var
fyrsta byggingin hér við Reykja-
víkurhöfn sem fékk nýtt hlutverk
sem bygging fyrir list- og
menningarstarfsemi sem svo hefur
orðið einkennandi fyrir svæðið, á
sambærilegan hátt við þróun á
hafnarsvæðum víða um heim.“
Söfn ekki bara sýningarstaðir
Hulda Rós bætir við að hún vinni
gjarnan í seríum í verkum sínum, „í
listrannsókn þar sem sýningarnar
eru hluti af rannsókninni og oft er ég
að nota aftur þætti úr fyrri sýn-
ingum en raða þeim upp með öðrum
hætti en áður. Þessi salur var áður
vörugeymsla og mér finnst áhuga-
vert að stilla saman verklegri vinnu
sem var framkvæmd hér áður og
þeirri sem á sér stað núna. Söfn eru
ekki bara sýningarstaðir heldur er í
samtímalistasöfnum mikið verið að
framleiða ný verk, ekki síst þegar
um innsetningar er að ræða, og
starfsmenn safnins vinna þá mjög
líkamlega vinnu – ég vann nú hérna
sjálf á sínum tíma svo þetta þekki ég
vel af eigin reynslu. Við gerðum hér
nýtt vídeóverk sem sýnir starfs-
menn safnsins setja saman þær þús-
undir kassa sem eru hér í salnum
sem skúlptúrar, og við það voru
ákveðnar endurteknar hreyfingar,
rétt eins og hjá löndunarmönnunum.
Þetta nýja vídeóverk verður sýnt í
safnabúðinni, sem hæfir vel enda
eru sala og slík þjónusta líka hluti af
starfseminni í söfnum.“
Sjónarhorn til ólíkra átta
Eins og fyrr segir verður
heimildarkvikmyndin Keep Frozen
sýnd reglulega í fjölnotasal Hafnar-
hússins meðan á sýningu Huldu
Rósar stendur. Í myndinni má sjá
löndunarmennina vinna að raun-
verulegri löndun hér við höfnina.
Myndin hefur verið sýnd í slíku
kvikmyndasamhengi á kvikmynda-
hátíðum og í listrænum kvikmynda-
húsum erlendis, sem og í endurtekn-
ingu innan myndlistarsamhengis,
bæði á einkasýningu Huldu Rósar í
nútímalistasafni í Berlín og á sam-
sýningu á Indlandi. Listakonan stað-
setur sig þannig á mörkum kvik-
myndalistar og myndlistar og finnst
það áhugavert og gefa sér mikið.
„Við erum ekki mörg í Evrópu
sem vinnum þannig en það gefur
mér spennandi möguleika, mér
finnst gott að vera ekki bara í einni
búbblu,“ segir Hulda Rós og notar
kunnuglegt orðfæri samtímans.
„Mér finnst athyglisvert að fá þann-
ig sjónarhorn til ólíkra átta. Mjög
ólíkt samtal á sér stað í kvikmynda-
gerð og í samtímamyndlist, og þar
eru líka ólík viðbrögð við verkum, og
ólík viðmið á gæði, viðfangsefni og
nálgun, og ekki síður hvað varðar
dreifingu og fjármögnun.
Að baki heimildarmyndum er yfir-
leitt hugmyndin um að skrá veru-
leikann eins og hann er, með ein-
hvers konar hlutleysi – hlutleysi sem
er samt ekki til því það er höfundur
að öllum verkum og höfundar velja
hvað er myndað og hvernig. Það er
því verið að búa til veruleika. En í
samtímalist er síðan gengið út frá
því að listamaðurinn sé að búa eitt-
hvað til, að skapa. Mér finnst áhuga-
vert að vinna með þessar ólíku hug-
myndir um höfund, til dæmis í
samtalinu milli þessarar vídeó-
innsetningar og heimildarmyndar-
innar um sama efni.
Fyrst gerði ég heimildarmynd um
löndunarmennina hér, svo komu
þeir til Leipzig, í listrýmið, og fram-
kvæmdu gjörningin um og út frá
sinni vinnu. Við það urðu til mörg
lög og spurningar – er annað verkið
heimild um gjörning en hitt kvik-
myndagjörningur sem heimild?“
„Kjarninn í mér er hér“
Þrátt fyrir að Hulda Rós hafi ver-
ið búsett í Berlín í meira en áratug
og sé þar virk í sýningarhaldi finnst
henni líka mikilvægt að koma hingað
heim að sýna verk sín.
„Hér er minn bakgrunnur, kjarn-
inn í mér er hér,“ segir hún. „Hingað
sæki ég innblástur. Það er mér
mikilvægt að hafa eitthvað að segja
og það verður að byggja á mér
sjálfri og mínum kjarna, þótt það
hafi líka víðari skírskotanir. Hér
voru mín mótunarár, hér mótaðist
tilfinningalífið og skoðanir mínar á
fagurfræði. Ég hef ekki gert nein
verk um borgarveruleikann í Berlín,
ég er frekar að vinna úr því sem ég
tók áður inn. En þar fyrir utan hef
ég ferðast mikið allt frá unglings-
aldri og hef lengi haft sýn að utan á
Ísland.“
Því finnst Huldu gott að starfa í
Þýskalandi og vinna þar úr reynslu
sinni og hugmyndum, „með fjar-
lægðina til að geta greint og metið“,
eins og hún segir.
Og hún segir stöðu fólks innan
listheimsins ólíka hér á landi og í
Þýskalandi. „Ég kem til að mynda
ekki úr menningarstétt hér heldur
því stéttarhlaupi sem má kalla Ís-
landssögu tuttugust aldar, og mér
líður vel í verkamannakúltúr. Finnst
ég ekki vera utanaðkomandi í hon-
um. Ég byrjaði líka sjálf að vinna í
sveit níu ára gömul og í fiski tólf ára.
Það finnst mér skipta máli. Í þessu
verki hér er ég ekki að framandgera
„hina“ heldur get vísað í sameigin-
lega reynslu.“ Því býst hún líka við
ólíkri upplifun gesta af þessu verki
hér en í Þýskalandi.
„Strax við uppsetninguna hér
könnuðust þeir sem að henni komu
við verkin og handbrögðin við lönd-
un, enda hafa svo margir Íslend-
ingar unnið í frystihúsi og við fisk-
vinnslu. Í Þýskalandi er stétta- og
starfsskipting miklu meira niður-
njörvuð. Fólk hefur ekki margvís-
lega reynslu af vinnumarkaði eins og
hér. Menntamaður þar hefur ekki
aðgang að verkamannavinnu og
kerfið er þannig að það eru litlar lík-
ur á að börn verkamanna geti orðið
menntamenn. Fólk sem fer þar á
listsýningar er líklega viss forrétt-
indahópur sem hefur aldrei dýft
hendi í kalt vatn. Og upplifir vinnuna
í verkinu sem framandi.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Í innsetningunni Hulda Rós innan um kassastæður og við eina vídeóvörpunina á sýningu sinni í sal Hafnarhússins.
Löndunarmennirnir í vídeóverkinu komu frá Reykjavík til Leipzig þar sem þeir framkvæmdu gjörning í 48 tíma.
„Að vera ekki bara í einni búbblu“
 Á sýningu Huldu Rósar Guðnadóttur í Listasafni Reykjavíkur eru vídeóverk um vinnu löndunar-
manna og skúlptúrar úr kössum fyrir frystan fisk  Segir mörg lög og spurningar felast í verkinu
Fiskikassar Hulda Rós lét gera
6.000 kassa í Litháen fyrir innsetn-
inguna og eru þeir merktir henni.