Fréttablaðið - 09.09.2021, Blaðsíða 10

Ólafur Már
Björnsson
augnlæknir og
ljósmyndari.
Tómas
Guðbjartsson
hjartaskurð­
læknir og náttúru­
unnandi.
Askja í Dyngjufjöllum lætur engan ósnortinn sem hana
heimsækir, enda með stórkostlegustu náttúruperlum
Íslands. Óvíða á Íslandi hafa náttúruöflin verið jafn
virk, sem sést á fjölmörgum eldgosum síðastliðin 150
ár og á einu stærsta berghlaupi á nútíma sumarið 2014.
Á síðustu mánuðum hefur land verið að rísa að nýju
í Öskju, sem gæti verið vísbending um að hún sé enn
og aftur að rumska. Vonandi verða þær ræskingar ekki
eins og 1875, en þá tæmdist kvikuhólf undir Dyngju-
fjöllum skyndilega. Við það myndaðist 11 ferkílómetra
stór sigdæld sem varð 220 m djúpt Öskjuvatn. Örstutt
frá Öskjuvatni varð til í sama gosi sprengigígurinn Víti,
en á örfáum klukkustundum náði hann að spúa ljós-
brúnni ösku yfir stóran hluta Austurlands og barst hún
alla leið til Skandinavíu. Afleiðingarnar urðu alvarlegur
uppskerubrestur í sveitum Norðausturlands. Síðan hafa
orðið mörg gos í Öskju en smærri í sniðum. Síðasta gosið
var í gjallgígum Vikraborga árið 1961 og rann frá þeim
biksvart Vikrahraun í tilkomumiklu gosi. Enn minni gos
urðu á árunum 1921-1930, en í einu þeirra 1926 myndað-
ist lítil eyja í Öskjuvatni sem fékk nafnið Askur og í öðru
gosi 1921 rann lítið hraun sem fékk nafnið Bátshraun.
Mývatnsbændur höfðu sumarið áður rogast með bát inn
að Öskjuvatni til að rannsaka það, en þegar þeir komu
þangað ári síðar var hann horfinn undir hraun.
Tilkomumest af nýlegum hraunum í Öskju er þó
Mývetningahraun frá 1922, en það er suður af vatninu
og þekur 2,2 ferkílómetra. Sérkennilega rauður litur
þess stingur í stúf við svartan öskjubotninn og heiðblátt
Öskjuvatn, sem víða skartar hvítum jarðhita útfellingum
við ströndina. Þarna eru greinileg ummerki áðurnefnds
berghlaups fyrir átta árum síðan, en þá losnaði 800 m
breið spilda úr norðaustanverðum Dyngjufjöllum og
steyptist út í vatnið. Olli hún allt að 30 m hárri f lóð-
bylgju sem skall á bökkum vatnsins og teygði vatn sig
hundruð metra upp á flatlendi Öskju.
Þótt Mývetningahraun teljist utan alfaraleiða er klár-
lega vert að gera sér leið þangað og berja augum rautt
hraungólfið. Flóðbylgjan hefur slípað það til eins og
flísagólf og svört innskotin minna á fúgur. Ekið er frá
skála Ferðafélags Akureyrar í Drekagili að bílastæði við
Vikraborgir. Þaðan er fylgt stikaðri gönguleið að Víti og
Öskjuvatni og síðan haldið áfram með fram vatninu
vestanverðu að Mývetningahrauni, tæplega 20 km
báðar leiðir. ■
Rauða gólfið í Öskju Rautt hraungólf Mývetningahrauns tekur sig vel út með brúnaþungum Þorvaldstindi (1.510 m) í baksýn, en hann er
hæsti tindur Dyngjufjalla. MYNDIR/TG
Litafegurðin við suðurströnd Öskjuvatns er með ólíkindum, og má ekki síst
þakka rauðlituðu Mývetningahrauni.
Rautt hraun-
gólfið minnir
á rauðlitaðar
gólfflisar sem
eru skreyttar
svörtum inn-
skotum sem
minna á fúgur.
10 Fréttir 9. september 2021 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ