Morgunblaðið - 03.04.2021, Síða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. APRÍL 2021
H
ápunktur afþrey-
ingar á mínu
heimili í mars,
áður en eldgos
hófst í beinu streymi, var
sjónvarpsklippa frá Suður-
Kóreu. Þar flytja fjórir klass-
ískir söngvarar lagið Húsa-
vík – úr þeirri skrautlegu
mynd Eurovision Song Con-
test: The Story of Fire Saga
– af slíkri innlifun að undrum
sætir. Ef markmið Wills Fer-
rells var að gera veröldina að
einu þorpi lánaðist það um
stund, suðurkóreskir áhorf-
endur virtust djúpt snortnir
af ástaróðnum til heimabæj-
arins, raunar gráti nær.
En mesta athygli mína í
þessari viðhafnarútgáfu lags-
ins vakti þó þornið, sem kvartettinum tókst að bera fram. Málfræðin í ís-
lenskum hluta lagsins er auðvitað í fullkomnu skralli, Molly Sandén (upp-
haflegur flytjandi) syngur hástöfum „í Húsavík“ en ekki „á“, segir „í
heimabærinn minn“ o.s.frv. – allt í stíl við bjagaða mynd bíómyndarinnar af
„all things Icelandic“. Koma þá óvænt þessir kór(eu)drengir og syngja
„sem ég þrái“ og „vera með þér“ með ótrúlegu valdi á því óraddaða og tann-
mælta önghljóði sem þorn vort er. Þetta bræddi samstundis mitt stálslegna
hjarta, því marga fjöruna hef ég sopið með upphafsstaf föðurnafns míns, Þ-
inu. Það hefur ítrekað komið mér í vandræði á flugvöllum, í miðasölum, á
hótelum og jafnvel lögreglustöðvum heimsins. P? Ha? Th? Hér stendur
eitthvað annað. Þetta vegabréf er gallað! Og svo framvegis. Mér þykir mjög
vænt um nafnið mitt (og pabba minn) en Þ-ið er býsna oft fjötur um ferða-
fót.
Þetta hefur þó lagast ögn í seinni tíð. Æ fleiri tölvufontar skilja Þ og
þreytandi umritanir veffanga (s.s. thriffelagid.is) heyra vonandi senn sög-
unni til. Enn er þó á huldu hvers vegna suðurkóreski kvartettinn rambaði á
réttan þ-framburð í þér og þrái, en gat svo ekki borið fram Skjálfanda
(Skjelverna) til að bjarga lífi sínu.
Fleira er til marks um yfirvofandi heimsyfirráð þornsins. Nú eru skap-
arar íslenskra skraflleikja t.d. komnir á þá skoðun að Þ sé verðmætari staf-
ur en áður var álitið. Þ gaf einungis 4 stig þegar Scrabble kom fyrst út á Ís-
landi, en þegar tölvunirðir tóku sig til og endurmátu gildi bókstafanna
miðað við algengi kom í ljós að tíðni Þ hafði verið ofmetin og virðið van-
metið, enda hvergi að finna í miðju orði (nema samsettum, s.s. klóþari, lið-
þófi). Þ gefur nú 7 stig í bæði borðspilinu Kröflu og Netskrafli.
Wikipedia segir að Þ komi fyrir í 1,59% tilvika í íslenskum orðum, en al-
gengustu stafir ku vera R – A – N og I (ég átta mig á því að verðgildi fleiri
stafa var endurmetið í téðu ferli, þessi pistill er bara ekki um þá!) Og þá
flýgur mér í hug bókin Ð, ævisaga, sem út kom um árið við ærinn fögnuð –
hvar er ævisaga Þ?
Í öllu falli er ljóst að sigurganga Þ um heiminn er að hefjast – ég kalla S-
Kóreu til vitnis. Hitt er svo annað, að stigahæsti bókstafurinn í íslensku
skrafli er víst enn X, 10 stig, svo enn er við það hex að etja með exi við öxl …
Þarna þekki ég þig
Sigurbjörg
Þrastardóttir
sitronur@hotmail.com
Tungutak
Heimsyfirráð þornsins Undrum sætir hversu
vel klassíski söngkvartettinn frá Suður-
Kóreu ber vel fram hið rammíslenska þorn í
laginu Húsavík – my home town.
Þ
að rúma ár, sem er liðið frá því að heimsfar-
aldurinn gekk í garð, hefur leitt í ljós að
heilbrigðiskerfið er einn sterkasti þátturinn
í velferðarkerfi okkar. Og það hefur verið
fróðlegt að fá tækifæri til að kynnast því að tjalda-
baki, þótt greinarhöfundur hafi vissulega ekki sótzt
eftir því.
Eftir fróðlegan fund um málefni Sjálfstæðisflokks-
ins fyrir tæpum tveimur mánuðum í þingflokks-
herbergi flokksins með tveimur gömlum samstarfs-
mönnum af Morgunblaðinu, þingmönnunum Birgi
Ármannssyni og Óla Birni Kárasyni, fór ég heim til
mín, borðaði, hlustaði á hádegisfréttir og lagði mig.
Þegar ég vaknaði síðan fann ég að ég gat hvorki
hreyft hægri hönd né fót og ekki talað. Klukkutíma
síðar var ég kominn upp á Landspítala í Fossvogi.
Sjúkdómsgreining blóðtappi. Og síðar á Grensás,
endurhæfingardeild.
Að kynnast Landspítalanum úr þessari átt, þ.e. úr
sjúkrarúmi, er stórfróðlegt
og gagnlegt. Eitt af því sem
kom mest á óvart er hve
margir útlendingar úr mörg-
um áttum eru þar starfandi.
Þar eru starfandi sem
hjúkrunarfræðingar há-
menntaðir erlendir læknar
með mikla reynslu, sem vilja
fullnuma sig í íslenzku máli
áður en þeir hefja störf sem
slíkir hér.
Meðal íslenzkra starfs-
manna var reyndar skemmtilegt að rekast á verðandi
óperusöngkonu, Veru Matsdóttur, sænsk í föðurætt,
sem kýs að starfa á spítalanum meðfram námi. Sjúk-
lingahópurinn er fjölbreyttur og á við margbreytileg
vandamál að stríða eins og herbergisfélagi minn, Há-
kon Skírnisson, bóndi úr Hornafirði, sem er að fá á
sig nýjan fót.
Vinnuálagið á starfsfólkið er bersýnilega gífurlegt
og vanmetið.
En fleira kann að gerast á Landspítala en sést með
berum augum. Fyrir rúmri viku fékk ég upplýsingar
frá miðli, sem ég þekki ekki persónulega en nokkuð
til fjölskyldu hennar, þess efnis að það væri fylgzt
reglulega með heilsufari mínu að handan og þar væri
á ferð Bjarni heitinn Oddsson læknir sem dó of ung-
ur snemma á sjötta áratug síðustu aldar.
Mér þótti gott að vita af því af ýmsum ástæðum.
Bjarni var sonur Odds Bjarnasonar, skósmiðs neðst á
Vesturgötunni, en Oddur var bróðir Guðmundar
Bjarnasonar, gamla bóndans í minni sveit, Hæl í
Flókadal, sem ég mat meir en aðra menn. Tveir
bræður Bjarna voru nánir vinir föður míns á ung-
lingsárum og svo fór að við Halldór sonur Bjarna
urðum vinir til æviloka hans eftir að við vorum sam-
an snúningastrákar á Hæl fjögur af þeim fimm sumr-
um sem ég var þar.
Þegar ég sagði lækni á deildinni frá þessari aðstoð
að handan kom í ljós að þetta var ekki í fyrsta sinn
sem hann hafði fengið slíkar fréttir.
En hvað sem líður mismunandi skoðunum fólks á
skilaboðum miðla frá hinum framliðnu skiptir máli að
haldið verði áfram uppbyggingu heilbrigðiskerfisins
en það verði ekki látið drabbast niður. Í því felst að
halda áfram fjárveitingum til þess. Enn fremur að
halda tæknivæðingu þess áfram, vegna þess að nýj-
ungar á því eru stöðugar. Hinir svokölluðu heilbrigð-
isverkfræðingar gegna þar lykilhlutverki.
Sjálfur er ég þeirrar skoðunar að tímabært sé að
byggja nýtt húsnæði yfir geðdeildina og að það eigi
að gera á Vífilsstöðum. Geðdeildin við Landspítalann
er barn síns tíma og kannski varla það.
Það væru mikil mistök að
heykjast á slíkum út-
gjöldum. Það væri sambæri-
legt við það að horfa að-
gerðalaus á myglandi skóla.
Með sama hætti væru það
mistök að horfast ekki í
augu við það, að við verðum
líka að byggja upp heil-
brigðiskerfið úti á landi.
Í raun og veru þarf að
grípa til sambærilegra að-
gerða í heilbrigðismálum og
Ásmundur Einar Daðason félags- og barnamálaráð-
herra hefur boðað í málefnum barna.
Það verður að telja líklegt, að öll þessi mál verði til
umræðu í kosningabaráttunni. Starfsfólk í heilbrigð-
iskerfinu mun taka eftir því hvort svo verður. Þar er
á ferð stór hópur kjósenda. Getur verið að einhverjir
þingmenn hafi gleymt því.
Heilbrigðismálin verða af þessum ástæðum öllum
ríkur þáttur í kosningabaráttunni.
Hinir ýmsu þættir velferðarkerfisins eru svo mik-
ilvægir okkar samfélagi að þeir ráða úrslitum um það
hvort hér ríkir sæmileg sátt.
Þeir sem taka upp harða baráttu fyrir því að efla
það og setja fram nýjar hugmyndir um eflingu þess,
eins og Ásmundur Einar, munu njóta góðs af.
Tilraunir annarra til þess að hverfa til baka til for-
tíðar eru vonlausar og í engu samræmi við vilja þorra
þjóðarinnar.
Vissulega eru óleyst vandamál og þá ekki sízt fisk-
veiðimálin. En skilningur á að þau verði að leysa fer
vaxandi.
Í lýðræðisríki er einföld aðferð til þess.
Lýðræðið sjálft.
Og varla snúast lýðræðissinnar gegn því.
Það er löngu tímabært að lýðræðisleg samfélög
sýni þann vilja sinn í verki. Hrunið varð til þess hér.
Kannski verður veiran til þess sama.
Verði veiran til þess að beint lýðræði verði að
veruleika á Íslandi verða jákvæð áhrif hennar mikil.
Aðstoð að handan
Af innlendum
vettvangi ...
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Ég er þeirrar skoðunar að
tímabært sé að byggja nýtt húsnæði
yfir geðdeildina og að það eigi að
gera á Vífilsstöðum. Geðdeildin við
Landspítalann er barn síns tíma
og kannski varla það.
Liðin eru 409 ár, frá því að Arn-grímur lærði birti rit sitt, An-
atome Blefkeniana (Verk Blefkens
krufin), þar sem hann andmælti alls
konar furðusögum um Ísland, sem
þýski farandprédikarinn Dithmar
Blefken hafði sett saman. Mér sýnist
ekki vanþörf á að endurtaka leikinn,
því að Þorvaldur Gylfason prófessor
hefur farið víða um lönd og prédikað
gegn þjóð sinni, sérstaklega útgerð-
armönnum. Þorvaldur stofnaði sem
kunnugt er stjórnmálaflokk um bar-
áttumál sín, og fékk hann 2,5% í kosn-
ingunum 2013 og engan þingmann. Í
skýrslu, sem Þorvaldur tók nýlega
saman um stjórnarfar á Íslandi fyrir
Bertelsmenn-stofnunina í Þýska-
landi, segir hann, að lög um fjármál
stjórnmálaflokka hafi verið sett á Ís-
landi, eftir að Ríkisendurskoðun hafi
ljóstrað upp um, að útgerðarfyrirtæki
hafi styrkt Sjálfstæðisflokkinn og
Framsóknarflokkinn tífalt á við aðra
flokka árin 2008-2011.
Þetta er fjarstæða. Lög um fjármál
stjórnmálaflokka voru sett árið 2006,
fyrir það tímabil, sem Þorvaldur
nefnir. Ég hef hvergi rekist á neina
uppljóstrun um, að árin 2008-2011
hafi útgerðarfyrirtæki styrkt Sjálf-
stæðisflokkinn og Framsóknarflokk-
inn tífalt á við aðra flokka. Ríkisend-
urskoðun kannast ekki heldur við
málið. Þessi tala gæti að vísu verið
nálægt sanni, því að útgerðarfyr-
irtæki styrkja vissulega frekar þessa
flokka en vinstriflokkana. En í lög-
unum frá 2006 um fjármál flokka eru
settar strangar almennar skorður um
styrki fyrirtækja til flokka, og kemur
meginhluti tekna flokkanna frá ríki
og sveitarfélögum.
Ég skoðaði málið á heimasíðu Rík-
isendurskoðunar. Árin 2008-2011
fékk Sjálfstæðisflokkurinn 804,8
millj. kr. í framlög, aðallega frá rík-
inu, en 15,2 millj. kr. af þessu fé kom
frá útgerðarfyrirtækjum, innan við
2% af heildarframlögum. Framsókn-
arflokkurinn fékk 319,2 millj. kr.
samtals, þar af 8,2 millj. kr. frá út-
gerðarfyrirtækjum, um 2,5% af heild-
arframlögum. Samfylkingin fékk
620,6 millj. kr. samtals, þar af 2,3
millj. kr. frá útgerðarfyrirtækjum.
Vinstri-grænir fengu 402,3 millj. kr.
samtals, þar af innan við 500 þús. kr.
frá fyrirtækjum.
Af tekjum stjórnmálaflokkanna
kom með öðrum orðum aðeins brot
frá útgerðarfyrirtækjum, um 2,5%,
þar sem hlutfallið var hæst. Samtals
námu framlög útgerðarfyrirtækja til
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks þetta tímabil 23,4 millj. kr.,
en til Samfylkingar og Vinstri-
grænna á sama tímabili 2,7 millj. kr.
Samtals voru því framlögin í þessu
dæmi rösklega áttföld, ekki tíföld. En
sú tala skiptir vitanlega engu máli,
því að tekjur Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks af framlögum út-
gerðarfyrirtækja voru aðeins örlítið
brot af heildartekjum þeirra. Það var
lægra hlutfall en Þorvaldur fékk í
kosningunum 2013, og var það þó
lágt.
.Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Uppljóstrun um
fjármál flokka