Morgunblaðið - 06.04.2021, Side 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. APRÍL 2021
Ferðamannavitinn Akranesviti var baðaður í geislum sólar þegar ljósmyndari Morgunblaðsins átti leið hjá á dögunum. Vitinn er vinsæll á meðal ferðamanna enda er mikil prýði að honum.
Eggert
Þegar hálft ár er eft-
ir af kjörtímabili ríkis-
stjórnar Katrínar Jak-
obsdóttur er fróðlegt
að velta fyrir sér stöðu
hinnar breiðu ríkis-
stjórnar. Ríkisstjórnar
sem stigið hefur ölduna
í verstu alheimsplágu
veraldar frá stríðs-
lokum og eru þá
útrásarárin og hrunið
talið með. Ég heyri fáa vera með ein-
hvern annan betri kost eða að ein-
hver flokkur sjórnarandstöðunnar sé
afgerandi eða boði eitthvað stór-
brotið sem hrífur kjósendur. Hver er
annars staða ríkisstjórnarflokkanna?
Þær stallsystur Katrín og Svandís
hafa fylgst að eins og gott tvíeyki.
Katrín með mikinn styrk sem vinsæll
forsætisráðherra, og komin í þá
gömlu stöðu Framsóknarflokksins
að ráða hvort stiginn verður
vinstrisnú eða hægrisnú. Katrínu
virðist líða vel, enda er þjóðfélagið
allt að ríkisvæðast í kórónuplágunni,
en hún er heppin og fátt að hennar
störfum að finna. Hún hefur Guð-
mund umhverfis til að flagga rauðum
fánum og gömlum hugarórum villt-
ustu flokksfélaganna.
Framsóknarflokk-
urinn er kominn í góða
stöðu og býr við öflugt
þríeyki; Sigurð Inga,
Lilju Alfreðsdóttur og
Ásmund Einar Daða-
son. Þau öll eru á toppi
vinsældarlista mæling-
anna ásamt tvíeykinu
þeim Katrínu og Svan-
dísi. Sigurður Ingi í
vexti sem samgöngu-
ráðherra og lím milli
stjórnarflokkanna.
Lilja alltaf jafn stíl-
hrein og sjálfri sér samkvæm, afger-
andi menntamálaráðherra sem bæði
kennararar og skólasamfélagið
treystir. Ásmundur Einar, fyrsti ráð-
herrann, sem gerist talsmaður barna
og fólks sem hefur ekki átt sér mál-
svara. Flokkurinn er farinn að upp-
skera og fylgið stígur upp á við í
hverri mælingu.
Þá er það Sjálfstæðisflokkurinn.
Þar trónir Bjarni Benediktsson sem
farsæll fjármálaráðherra í afgerandi
stöðu í flokknum. Honum ógnar eng-
inn. Bjarni er umdeildur og eru það
ættarfjötrar hinna duglegu Eng-
eyinga sem menn finna honum helst
til foráttu. Og hitt að í hann vantar
meiri „Bjarna Ben,“ þá miða menn
við skörunginn. Bjarni beitir fram
ungum konum, þeim Þórdísi Kol-
brúnu og Áslaugu Örnu en þær gera
það gott og eru vaxandi. Guðlaugur
Þór siglir beitivind, fyrsti utanrík-
isráðherra síðustu 40 ára sem situr
heima og er alls ekkert verri en fyrir-
rennararnir sem eyddu 200 dögum
árlega erlendis.
Hvað er stjórnarandstöðumegin?
Stjórnarandstaðan er ekki eitt afl,
hún spannar einnig sviðið allt frá
vinstri til hægri. Hvar er Samfylk-
inginn stödd? Hún hefur hraðað sér
frá miðjunni yfir á vinstri væng. Logi
Einarsson er í samkeppni við Gunn-
ar Smára Egilsson um hvor sé meiri
sósialisti og þar logar Logi skærar.
Katrín hefur tapað öfgavinstrafólki
frá sér eins og þingmanninum Rósu
Björk sem sumir kalla ,,rauðu“. Hún
rann á roðann hjá Samfylkingunni.
Kratarnir virðast vera eins og
móðurlaus lömb í þessu róti og eiga
meiri samleið með Katrínu en Loga.
Og ekkert síður Framsóknar-
flokknum þar sem bæði Lilja og Ás-
mundur breikka flokkinn frá miðju
til vinstri.
Viðreisn er útfall úr Sjálfstæðis-
flokknum sem gerir út á ESB-
drauminn. Þeir kalla sig frjálslynda
fólkið en jarma eftir evru og aðild
þegar ESB á í nógu basli með þá sem
í ríkjabandalaginu eru og nokkur
lönd huga að útgöngu. ESB-aðild er
hvorki á dagskrá hér né í Brussel,
samt gráta lömbin við stekkjar-
brotið.
Miðflokkurinn var í upphafi hálfur
Framsóknarflokkurinn, en nú er
byrjaður að þyngjast róðurinn. Sig-
mundur Davíð liggur undir feldi og
hugsar djúpt hvaða mál trompar
baráttuna, meðan karlarnir hans
brýna vopnin. En Sigmundur Davíð
er auðvitað flokkurinn og hefur
keyrt Miðflokkinn nokkuð fast til
hægri, og sækir að Sjálfstæðis-
flokknum.
Þótt Katrín verði að setja upp
rauða grímu í kosningabaráttunni þá
mun hún hugsa sig um tvisvar, hvort
hún á að halda út í óvissuna með Pí-
rötum, sósíalistum, Flokki fólksins,
Viðreisn og Samfylkingunni. Þessu
samstarfi hafnaði Kjói heim-
ilishundur Sigurðar Inga síðast, gelti
að hersingunni á fundinum fræga í
Syðra-Langholti.
Ég sé ekkert mál sem fellir ríkis-
stjórnina, ef stjórnarflokkarnir eru
klókir. Í Covid er stjórnarandstaðan
að velta fyrir sér mistökum kringum
landamæri, litakóðunarkerfi og bólu-
efni. Ríkisstjórnin á hiklaust að fara
að öllum tillögum Þórólfs og Kára í
hverju máli. Landbúnaðarmálin hafa
verið í vondri stöðu, en nú gefst tæki-
færi að ræsta út, þar sem Kristján
Þór Júlíusson er að hætta en hans
vandi hefur verið sá að setja sjálfan
sig í baráttu fyrir landbúnaðarráðu-
neyti sem er ekki til. Það hefur verið
raun að fylgjast með hrakningum
ráðherrans og hvernig hann féll á
prófinu. Bjarni hefur farið illa með
Kristján Þór og bændur að leysa
hann ekki frá þessum raunum.
Staðan er þessi: Leiðtogar ríkis-
stjórnarflokkanna búa við traust og
eins og nú horfir munu þeir styrkja
stöðu sína í kosningunum í sept-
ember. Þetta staðfestir nýr þjóð-
arpúls en yfir 60% landsmanna eru
ánægð með ríkisstjórnina. En stjórn-
arflokkarnir mælast með 46% fylgi.
Þessi könnun staðfestir að stjórnar-
flokkarnir eru með þetta, eins og
krakkarnir segja.
Eftir Guðna
Ágústsson » Leiðtogar ríkis-stjórnarflokkanna
búa við traust og eins
og nú horfir munu
þeir styrkja stöðu
sína í kosningunum
í september.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Fátt ógnar stöðu ríkisstjórnarflokkanna
Í Morgunblaðinu 11.
mars sl. birtist grein
eftir biskup Íslands,
Agnesi M. Sigurð-
ardóttur, undir fyrir-
sögninni „Íslenska
tungan og okkar
kristnu rætur“ og
áréttar biskup þar mik-
ilvægi þess að kristni
og íslensk tunga hald-
ist í hendur. Þá kemur
þar fram að lestur íslensks texta sé
einn af hornsteinum grunnskóla-
kennslu og að færni manns í móð-
urmálinu sé skilyrði þess að hann
geti lært aðrar tungur. Undir þetta
hljóta allir að taka. Grein biskups er
tilefni til þess að taka til athugunar
annað málfarsefni sem snertir Þjóð-
kirkjuna, „málfar beggja/allra
kynja“ sem nú tíðkast í athöfnum
kirkjunnar og er nýbreytni í ís-
lensku. Þetta valdboðna málfar mun
hafa komið til skjalanna árið 1998
eða þar um bil þegar ályktað var um
jafnréttisstefnu þjóðkirkjunnar.
Sem dæmi um aðrar ályktanir kirkj-
unnar um þetta efni má nefna jafn-
réttisstefnu frá árunum 2011 og 2012
sem gerð var að framkvæmdaáætlun
kirkjunnar fyrir árin 2015 til 2017 og
loks jafnréttisstefnuna
frá 6. nóvember 2019.
Ég hef leitað á vef þjóð-
kirkjunnar að skil-
greiningu á þessu mál-
fari en án árangurs.
Um tíma var fyrir lagt
að fylgja biblíuþýðing-
unni frá 2007 en það er
ófullnægjandi vísbend-
ing og ljóst er að þetta
málfar fylgir henni alls
ekki. Einkenni þess er
það að hvorugkyn fall-
orða hefur verið gert að
almennu, hlutlausu kyni í stað karl-
kynsins, þó einungis í fleirtölu eftir
því sem heyra má. Prestar og messu-
þjónar hafa reynt að fóta sig á þessu
nýja málfari en tekist misvel og kem-
ur það ekki á óvart því að það er ekki
lifandi mál nokkurs manns. Hverfur
fólk fljótt til óbrenglaðs móðurmáls-
ins, einkum messuþjónarnir. Hinir
vígðu halda aðeins lengur út en bila
þó flestir áður en athöfnin er úti.
Málkyn, lífkyn og hlutlaust kyn
Óbjöguð málkennd kennir okkur
að kyn fallorða er ekki það sama og
líffræðilegt kyn. Í indó-evrópsku
forntungunni, formóður íslensk-
unnar, voru í upphafi tvö mál-
fræðikyn. Annars vegar var „kyn“
orða um það sem lifandi er en hins
vegar „kyn“ dauðra hluta. Málkyn er
með öðrum orðum beyging og eng-
um dettur í hug að kynferðis- eða
virðingarmunur sé á dollu eða dalli,
skáp eða skúffu. Hvernig má annars
skýra „misvísandi“ kyn sumra nafn-
orða yfir lifandi kynverur, orða eins
og svanni (kk.) kapall (kk.), fljóð
(hk.), fress (hk.) o.fl. eða þá það að
karlmannsnöfnin Sturla og Skúta
skuli beygjast eins og algeng kven-
kynsorð? Þá finnum við að þegar vís-
að er til allra eða óákveðins hóps á ís-
lensku, enda þótt vitað sé eða ætla
megi að fólk í honum sé af báðum
kynjum, ber að nota karlkyn, hið al-
menna og hlutlausa kyn. Sé vísað til
tiltekins hóps af báðum kynjum er
hvorugkyn notað. Þessar reglur
málsins heyrast oft brotnar, t.d. í
hinni almennu kirkjubæn og þá með
þeirri raunalegu afleiðingu að flestir
verða útundan í fyrirbænunum. Ein-
kennilegt er það að þegar einn af
óvissu kyni á í hlut er ekki notað
hvorugkyn en karlkyninu haldið sem
hlutlausu kyni. Á þetta reynir í sam-
settum tölum, t.d. 21, 31. Verður von-
andi seint sagt úr predikunarstóli:
„Eitt tók sinnaskiptum.“ Það er svo
eitt dæmið um vandræðagang í
þessu málfari að tala orðs skuli ráða
kyni þess. Loks tilfæri ég hér tilbúið
og ótækt dæmi en þar er brotið gegn
reglum málsins um samræmi í kyni
eins og oft hendir í þessu nýja mál-
fari: „Fagottleikarar eru í verkfalli
og þau eru nú á fundi.“
Viljandi sótt að móðurmálinu
Á tölvuöld er sótt að íslensku en sú
aðsókn er vélræn og markmiðslaus.
Aðsókn þjóðkirkjunnar er af annarri
gerð því að markmið hennar er bein-
línis að breyta tungunni í þágu hug-
myndafræði. Þessi hugmyndafræði
byggist hins vegar á röngum og vill-
andi grunni, þeirri bábilju að málkyn
og lífkyn sé eitt og hið sama en það
rekst á almenna málvitund og mál-
söguleg rök. Hlálegt er að jafnréttis-
hugsunin að baki þessu málfari fellur
þar með alveg um sjálfa sig. Ekki
verður séð fyrir til hvers þetta fikt
leiðir þegar til lengdar lætur. Í
versta falli veiklast sjálft málkerfið.
Skammtímaáhrifin af því sýnir okk-
ur hins vegar þessi litla saga: Leik-
skólabörn áttu að fara í smáferð
næsta dag og sagði kennarinn þeim
að „allir“ ættu að hafa með sér nesti.
Olli þetta dálitlum kvíða hjá sumum
stelpunum sem héldu að strákarnir
einir mættu hafa með sér nesti. Af
þessu sanna dæmi má sjá að skemmt
hafði verið fyrir þessum börnum.
Málvitund þeirra hafði verið slævð
og móðurmál þeirra gert ónákvæm-
ara.
Til umhugsunar
Að lokum þetta. Kristni og tunga
hafa ávallt haldist í hendur hér á
landi. Fagnaðarerindið var borið
fram á íslensku frá fyrstu stundu og
kirkjan leiddi íslensku til öndvegis
með því að gera hana að ritmáli. Hef-
ur kirkjan ásamt mæðrum, ömmum
og fóstrum þessa lands varðveitt ís-
lenskt mál lítt breytt fram á okkar
tíma og því hefur fólk verið læst á
texta frá upphafi ritaldar án þess að
umritunar gerðist þörf. Mættu bisk-
up og kirkjunnar menn, sem hafa
boðið þetta nýja málfar, huga að því
að málbreytingar sem það kann að
hrinda af stað munu vísast gera
þessa gömlu texta óaðgengilega fyrir
komandi kynslóðir. Þar á móti er það
óskapleg tilhugsun að minni kirkju-
sókn ungmenna kunni að draga úr
líkunum á því.
Eftir Pétur
Guðgeirsson »Hlálegt er að
jafnréttishugsunin
að baki þessu málfari
fellur þar með alveg
um sjálfa sig.
Pétur Guðgeirsson
Höfundur er fyrrverandi
héraðsdómari.
petrus@visir.is
Þjóðkirkjan gegn móðurmálinu