Fréttablaðið - 23.09.2021, Blaðsíða 26

Vírusar eru til ýmiss ama í
raunheimum sem og tölvu-
heimum. Á meðan sumir
tölvuvírusar eru lítið meira
en hrekkur, geta aðrir haft
hrikalega eyðileggjandi
afleiðingar.
Tölvuvírusar eru flestir hannaðir
af hrekkjalómum eða óprúttnum
aðilum til þess að í besta falli
hrekkja og dreifa amapósti og í
versta falli að stela lykilorðum
eða upplýsingum, spilla skjölum,
senda sýkta tölvupósta á tengiliði
og jafnvel taka yfir stjórn tölva.
Vírusar dreifa sér með því að
tengjast skjölum eða forritum
í tölvum. Þannig geta vírusar
ferðast með þeim frá einni tölvu
til annarra með hjálp netkerfa,
geymsludiska, skjaladeilileiða,
sýktra viðhengja í tölvupósti eða
annars. Sumir vírusar nota meira
að segja mismunandi leiðir til að
dyljast í tölvukerfum, sem gerir
það erfitt fyrir vírusvarnaforrit að
finna þá.
Kvikindiskerfi
Fyrsti tölvuvírusinn er af mörgum
talinn vera hinn svokallaði
Creeper system. Vírusinn, sem
fjölgaði sér sjálfur, var gerður í
tilraunaskyni og prófaður árið
1971. Vírusinn var búinn til af
Bob Thomas hjá fyrirtækinu BBN
Technologies í Bandaríkunum.
Upphaflega var hann búinn til
sem öryggispróf til að sjá hvort
hægt væri að búa til sjálffjölgandi
tölvuforrit.
Creeper system-vírusinn virkaði
þannig að hann fyllti upp í plássið
á harða drifi tölvunnar uns hún
hætti að starfa. Creeper system
fjarlægði sjálfan sig úr hverju tæki
með hverri nýrri tölvu sem hann
sýkti. Enginn illur ásetningur var
falinn í vírusnum og sýndi hann
aðeins einföld skilaboð: „Ég er
kvikindi. Reyndu bara að ná mér.“
Eitruð ástarjátning
ILOVEYOU er einn skæðasti og
mest smitandi tölvuvírus sem
hefur nokkurn tíma verið skrif-
aður og kom fram á sjónarsviðið
í maí árið 2000. Um var að ræða
tölvuorm sem fór eins og eldur í
sinu um tölvur heimsins og olli
skemmdum sem kostuðu því
sem nemur um 1.300 milljörðum
íslenskra króna.
Um var að ræða forrit sem var
sent sem viðhengi í tölvupósti
með titlinum ILOVEYOU. Við-
hengið hét LOVE-LETTER-FOR-
YOU.TXT.vbs sem var VBScript-
forrit. Viðtakendur tölvupóstsins
héldu að viðhengið í ILOVEYOU
væri einföld textaskrá, þar sem
.vbs-halinn var falinn í Win-
dows-tækjum. Ormurinn veldur
skemmdum á tölvunni sem hann
sýkir og skrifar yfir handahófs-
kenndar skrár, allt í senn Office-
skjöl, myndir eða hljóðskrár.
Þegar vírusinn skrifaði yfir MP3-
skrár faldi hann skrána. Þegar
skráin var opnuð komst vírusinn í
Outlook-tengiliði fórnarlambsins
og endursendi sýkta tölvupóstinn
til allra tölvupóstfanganna þar. En
þessi leið var mjög áhrifarík enda
nýtti vírusinn sér þá staðreynd að
viðtakandi þekkti sendandann
og hikaði því síður við að ýta á
innihaldið.
Falinn Grikki í tölvuleik
Fyrsti trójuhesturinn nefndist
Animal og var skrifaður árið 1975
af John Walker. Þó eru skiptar
skoðanir um hvort sá vírus hafi
verið eiginlegur trójuhestur. Á
þessum tíma voru dýraforrit
vinsæl sem virkuðu þannig að
notandinn fékk 20 spurningar
og í lokin giskaði forritið á hvaða
dýr notandinn var að hugsa um.
Útgáfan af leiknum sem Walker
skrifaði var vinsæl. Til þess að
tryggja að hans útgáfa dreifðist
sem víðast skrifaði Walker annað
forrit sem kallaðist Prevade sem
hann faldi í Animal-forritinu. Á
meðan notendur spiluðu Ani-
mal skoðaði Prevade skráasöfn
tölvunnar og fjölfaldaði Animal
þar sem það var ekki nú þegar.
Þannig faldi Prevade sig í Animal
líkt og Grikki í trójuhesti.
Tölvuvírusar hafa verið hluti af
tölvuheiminum í yfir 60 ár og það
sem áður var aðallega skemmdar-
verk hefur þróast yfir í tölvuglæpi.
Tölvuvírusar, ormar og tróju-
hestar þróast í sífellu. Það virðist
ekkert vera visst í þessum heimi,
nema breytingin sem knýr áfram
bæði varnar- og sóknarliða. n
Ást og skepnur í tölvuheimum
Tölvuvírusar gera tölvur viðkvæmar fyrir árásum óprúttinna aðila. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Á vefsíðunni tækninám. is
er í boði fjöldinn allur af
gagnlegum námskeiðum á
myndbandaformi. Áskrift
veitir aðgang að öllum nám-
skeiðum og uppfærslum, svo
auðvelt er að horfa aftur og
rifja upp efnið.
Hermann Jónsson, fræðslustjóri
hjá Tækninámi, segir að þótt
námskeiðin séu flest sniðin að
þörfum fyrirtækja hafi fjöldi ein-
staklinga einnig keypt sér áskrift,
enda nýtist það sem er kennt vel á
vinnumarkaðnum og getur styrkt
stöðu fólks í atvinnuleit.
„Þetta eru námskeið á netinu í
myndbandaformi fyrir einstakl-
inga og fyrirtæki. Öll námskeiðin
eru tekin upp í stuttum brotum
svo þú þarft ekki að horfa á allt
námskeiðið í einu. Með þessu móti
er líka auðvelt að finna efnið ef það
er eitthvað sem þú þarft að rifja
upp,“ segir hann.
„Upphaflega vorum við að
einbeita okkur að því að kenna á
Microsoft Office 365 forritin en
við höfum verið að útvíkka það
og fjöldi myndbanda er í vinnslu
núna og einhver eru nú þegar
komin inn þar sem farið er út fyrir
þann pakka.“
Hægt er að kaupa stök nám-
skeið eða áskrift að öllum nám-
skeiðunum á síðunni. Í boði er að
kaupa mánaðar- eða ársáskrift og
áskriftinni fylgja allar uppfærslur
og allt nýtt efni sem bætist við.
„Það margborgar sig að kaupa
áskrift. Ársáskrift að öllum nám-
skeiðum með uppfærslum kostar
ekki nema 29.900 krónur. Ef þú
ætlar bara að kaupa eitt námskeið,
til dæmis ef þú vilt bara læra á
Teams, þá kostar það námskeið
19.900. Þá áttu það námskeið alltaf
en uppfærslur fylgja ekki,“ útskýrir
Hermann.
„Við erum alltaf að þróa og bæta
námskeiðin. Við tökum upp nám-
skeið í nokkrum myndbrotum
en þegar það koma nýjungar þá
bætum við fleiri myndbrotum við
það. Sem dæmi var eitt námskeið í
Teams upphaflega 18 myndbrot en
er komið upp í 55 í dag. Þetta er í
stöðugri þróun.“
Bjóða líka staðkennslu
Tækninám býður upp á að mæta í
fyrirtæki og vera með staðkennslu.
Hermann segir að það geti verið
gott að blanda staðkennslu og
áskrift að myndböndunum saman.
„Þá getur fólk horft á mynd-
böndin áður en við komum. Svo
þegar við erum kenna þá getum
við nýtt tímann til að svara þeim
spurningum sem fólk hefur, eftir
áhorfið. En við getum líka komið
og kennt fyrst og ef fyrirtækið
hefur aðgang að efninu þá er hægt
að horfa á myndböndin til að rifja
upp. Þá eru myndböndin ákveðin
eftirfylgni,“ segir Hermann.
„Ein ástæða þess að við gerum
þetta á þennan hátt er að reynslan
hefur sýnt að þegar fólk fer á nám-
skeið þá situr oft lítið eftir. Þegar
fólk fer svo að nota forritið þá man
það kannski ekki nema svona 20
prósent af því sem var farið yfir.
Þess vegna er gott að hafa mynd-
böndin til að rifja upp. Þá byggir þú
ofan á vitneskjuna og færð þannig
langmest út úr námskeiðinu.“
Hermann segir að á dagskrá sé
að bæta inn fleiri námskeiðum
sem miðuð eru að einstaklingum.
„Vinnumálastofnun segir að
þegar fólk er í atvinnuleit sé gott að
læra hvað skýið er og læra á Office
365 og fleiri forrit sem fyrirtækin
eru að nota. Það er hægt að læra
þetta allt hjá okkur,“ segir hann.
„Við höfum fengið gríðarlega
mikið hrós fyrir netnámskeiðin.
Fólk hefur verið mjög ánægt með
þau. Við erum búin að selja þau út
um allt og margir sem hafa komið
í áskrift hafa sent okkur pósta.
Ég fékk til dæmis nýlega póst frá
manni sem sagðist vera rosalega
ánægður með framsetninguna
á náminu. Hann hafði reynt
mörg námskeið áður og var mjög
ánægður með okkar námskeið.
Hann sagði að hann vildi að fleiri
vissu af þessu heildarprógrammi
okkar.“ n
Fjölbreytt fjarnám fyrir alla
Hermann kennir fjölda námskeiða hjá tækninám.is FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Við erum alltaf að
þróa og bæta nám-
skeiðin. Við tökum upp
námskeið í nokkrum
myndbrotum en þegar
það koma nýjungar
bætum við fleiri mynd-
brotum við það.
Hermann Jónsson
Vírusinn hafði
engan illan ásetn-
ing og sýndi aðeins
einföld skilaboð: „Ég er
kvikindi. Reyndu bara að
ná mér.“
4 kynningarblað 23. september 2021 FIMMTUDAGURUPPLÝSINGATÆKNI