Fréttablaðið - 23.09.2021, Blaðsíða 15

Þorsteinn
Pálsson
n Af Kögunarhóli
Í síðustu viku endurheimti Ísland
gamalt heimsmet. Hlutabréfavísi­
talan hafði þá á tólf mánuðum
hækkað meira en á nokkru öðru
byggðu bóli í veröldinni.
Það gerðist síðast fyrir hrun og
þótti þá merki um efnahagsundur.
Nú fara flestir hjá sér.
Lágir vextir og innspýting stjórn­
valda hafa víðast hvar leitt til þess
að hlutabréf hafa hækkað í verði.
En Ísland hækkar mest og tvöfalt
meira en önnur Norðurlönd.
Hér er óstöðugleiki
Þetta stafar ekki af því að vöxturinn
í þjóðarbúskapnum hafi farið
hraðar af stað eftir faraldurinn en
annars staðar. Þvert á móti. Ísland
er heldur á eftir öðrum þjóðum í
Evrópu. Við förum hægar í að skapa
verðmæti á ný, en hraðar í að keyra
verðmæti fyrirtækjanna upp.
Endurheimt þessa gamla heims­
mets er þó ekki vísbending um
annað bankahrun. En það sýnir
tvennt: Verulegan efnahagslegan
óstöðugleika og froðumyndun. Það
er alvarleg staða, sem kallar á alvar­
lega pólitík.
Við þetta bætist að verðbólgan
er á tvöföldum þeim hraða, sem
stjórnvöld hafa sett sem viðmið.
Með öðrum orðum: Hér er ekki
stöðugleiki. Það markmið náðist
ekki. Halli á fjárlögum var til að
mynda orðinn umtalsverður fyrir
faraldurinn.
Fast viðvörunarskot
Þeir forystumenn ríkisstjórnar­
flokkanna þriggja og atvinnu­
lífsins, sem halda því fram að
kosningarnar gangi út á það að
varðveita stöðugleika, hafa allt
aðrar hugmyndir um hvað stöðug­
leiki er en ríkisstjórnir og forystu­
menn atvinnulífs í samkeppnis­
löndunum.
Meiri óstöðugleiki hér þýðir
að íslensk fyrirtæki hafa veikari
samkeppnisstöðu. Þetta lagast ekki
með því að halda því fram að úfinn
sjór sé sléttur og vextir lækki þegar
þeir hækka.
Í síðustu viku sendi seðlabanka­
stjóri fast viðvörunarskot inn í
kosningabaráttuna. Frekari lausa­
tök á ríkisfjármálum munu leiða til
enn meiri vaxtahækkana en orðið
hafa og eru fyrirsjáanlegar. Þær bíta
nú þegar í fyrirtækin og höggva í
fjárhag heimilanna.
Kostnaðurinn lendir á
ungum barnafjölskyldum
Seðlabankastjóri er einfaldlega að
segja: Loforð um stóraukin útgjöld
og skattalækkanir þurfa kjósendur
að borga með vaxtahækkunum.
Kostnaðurinn lendir með
mestum þunga á herðum ungra
barnafjölskyldna, sem nú þegar
finna fyrir aukinni vaxtabyrði af
húsnæðislánum. Og hann veikir
viðnámsþrótt atvinnulífsins.
Ný ríkisstjórn getur ekki varð­
veitt stöðugleika, sem ekki er. Hún
þarf að koma á stöðugleika. Takist
það ekki er eins víst að misbrestur
verði á framkvæmd mikilvægra
áforma í loftslagsmálum og endur­
skipulagning heilbrigðiskerfisins
lendi á biðlista enn eitt kjörtíma­
bilið.
Sérstaða VG og Viðreisnar
Fjármálaáætlun ríkisstjórnarflokk­
anna til næstu fimm ára er sannar­
Gamalt heimsmet endurheimt
lega götótt. En hún er þó það sem
pólitíkin kemst næst þokkalegri
ábyrgð á kosningaári.
Framsókn hóf kosningabarátt­
una með því að blása fjármála­
áætlunina út af borðinu. En
Sjálfstæðisflokkurinn gerði svo
skattalækkanir án samsvarandi
niðurskurðar að forgangsmáli,
þegar halla tók undan fæti í skoð­
anakönnunum fyrir stuttu.
Staðfestuleysi af þessu tagi er
himinhrópandi, þegar jafnvel
breski Íhaldsflokkurinn telur óhjá­
kvæmilegt að stórhækka skatta við
aðstæður sem þessar.
VG hefur sýnt meiri ábyrgð.
Þau hafa teygt á ramma fjármála­
áætlunarinnar en ekki sett hann til
hliðar. Viðreisn er svo eini stjórnar­
andstöðuflokkurinn, sem ekki
hyggst auka útgjöld með lántökum
og talar gegn skattahækkunum.
Grafið undan
samkeppnisstöðu Íslands
Ógætileg lækkun skatta og aukin
útgjöld leiða til enn meiri vaxta­
hækkana. Þær ýta svo áfram
upp gengi krónunnar, sem hefur
hækkað að undanförnu.
Sú hækkun er studd af erlendum
lántökum ríkissjóðs. Hún byggist
ekki á aukinni framleiðni. Eins var
þetta fyrir hrun. Þá fóru erlendar
lántökur í gegnum bankana. Nú
fara þær í gegnum ríkissjóð. En
gengisáhrifin eru þau sömu.
Gengishækkun getur dregið
tímabundið úr verðbólgu, en veikir
samkeppnishæfni útflutnings­
atvinnuveganna.
Ríkisstjórnin segir að allt velti
á vexti ferðaþjónustu og þekk­
ingariðnaðar. En hún situr svo með
hendur í skauti þegar hækkun á
gengi krónunnar grefur undan
möguleikum þessara greina til
öflugrar viðspyrnu. Það er ekki
traustvekjandi.
Stöðugur gjaldmiðill mun kalla
á mikla ábyrgð stjórnmálaflokka.
En hann myndi auðvelda okkur
að verja velferðarkerfið og tryggja
samkeppnishæfni íslenskra fyrir­
tækja. n
Tryggjum framtíð
okkar nánustu.
Líf- og sjúkdómatrygging kostar
minna en þú heldur.
Við veitum ráðgjöf á sjova.is/lifogsjuk.
FIMMTUDAGUR 23. september 2021 Skoðun 13FRÉTTABLAÐIÐ