Fréttablaðið - 23.09.2021, Qupperneq 50

KVIKMYNDIR
Dune
Leikstjóri: Denis Villeneuve
Leikarar: Timothée Chalamet,
Rebecca Ferguson og Oscar Isaac
thorvardur@frettabladid.is
Mikil eftirvænting hefur ríkt eftir
kvikmyndinni Dune úr smiðju
fransk-kanadíska leikstjórans Denis
Villeneuve. Sökum Covid-faraldurs-
ins var frumsýningu hennar frestað
um tæpt ár og nú er loks tækifæri til
að sjá sýn Villeneuve á hina klass-
ísku vísindaskáldsögu Dune eftir
Frank Herbert.
Villeneuve hefur átt í orðaskaki
við framleiðendur myndarinnar,
Warner Bros, vegna ákvörðunar
fyrirtækisins um að frumsýna
Dune vestanhafs samtímis í kvik-
myndahúsum og á streymisveit-
unni HBO Max. Leikstjórinn er afar
ósáttur við þetta og hefur gagnrýnt
Warner Bros harðlega og sagt fyrir-
tækið láta stjórnast af duttlungum
Wall Street, á kostnað listrænnar
sýnar hans.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
þekktur leikstjóri tekst á við Dune.
Árið 1984 kom Dune út í leikstjórn
David Lynch með Kyle MacLachlan
og Virgina Madsen í aðalhlutverk-
um. Sitt sýnist hverjum um hana og
hefur Lynch sjálfur sagt að Dune sé
eina misheppnaða myndin hans.
Þó hefur hún fengið uppreist æru á
undanförnum árum og er komin í
hóp svokallaðra költ-mynda.
Sandauðn og sandormar
Í fjarlægri framtíð er efnið melange,
eða spice, nauðsynlegt til ferða
milli stjarnanna. Hertoginn Leto
Atreides, leikinn af Oscar Isaac, er
skipaður af keisaranum til að hafa
umsjón með vinnslu malange á
eyðimerkurplánetunni Arrakis,
þar sem hver vatnsdropi er lífsnauð-
synlegur og heljarinnar sandormar
skapa stöðuga hættu.
Atreides-fjölskyldan flyst búferl-
um frá heimaplánetu sinni Caladan
og tekur við plánetunni úr höndum
Harkonnen-fjölskyldunnar undir
forystu Vladimir Harkonnen bar-
óns, sem Stellan Skarsgaard leikur.
Fljótlega kemur í ljós að Atreides-
fjölskyldan fékk í hendur eitraðan
kaleik frá keisaranum.
Sonur Leto og arftaki, Paul Atrei-
des, er efnilegur ungur maður og
söguhetjan. Hann býr yfir dulræn-
um hæfileikum sem munu koma
honum mjög að gagni á hinni óvin-
veittu eyðimerkurplánetu. Tim-
othée Chalamet fer með hlutverk
Paul, en virðist hafa verið fenginn til
verksins fremur vegna útlits síns en
leiklistarhæfileika. Paul er fjarlægur
og áhyggjufullur, sem Chalamet
kemur ágætlega til skila, en tekst
ekki að gefa persónunni mikla dýpt,
hvort sem það er sök handritsins
eða hans sjálfs.
Paul hefur lært speki Bene Gess-
erit-trúarreglunnar undir hand-
leiðslu móður sinnar og hjákonu
Leto hertoga, lafði Jessicu, sem
leikin er af Rebecca Ferguson. Hún
tilheyrir reglunni og hefur þjálfað
son sinn í að beita tækni hennar,
sem er afar kraftmikil og nytsamleg,
til fá sínu framgengt. Við komuna til
Arrakis hrópa innfæddir að Paul og
ákalla hann sem Messías.
Á Arrakis býr þjóðflokkur Fre-
mena. Þau hafa búið í eyðimörkinni
í aldaraðir og aðlagast ólífvænleg-
um aðstæðum með þróaðri tækni
sem gerir þeim kleift að kreista
fram hvern vatnsdropa. Fremenar
eru ekki hrifnir af aðkomumönnum
sem gefa lítt fyrir plánetuna, hið
eina sem þeir hafa áhuga á er krydd-
ið. Til að gera langa sögu stutta
neyðist Paul til að leita aðstoðar
Fremena í baráttu sinni gegn Har-
konnen-fjölskyldunni.
Framhald veltur á áhorfendum
Dune er fremur augljós allegóría
fyrir nýlendutímann, þar sem utan-
aðkomandi (og hvítt) fólk kemur,
mergsýgur náttúruauðlindir, kúgar
innfædda og fer með gróðann á
brott. Paul veitir íbúum Arrakis von
um að hann muni breyta um stefnu
og gera meira til að byggja plánet-
una upp, þeim til hagsbóta. Hvort úr
því rætist kemur í ljós í framhalds-
mynd sem Villeneuve vonast til að
gera, en það veltur á því hvort fólk
flykkist á þessa í bíó.
Bókin Dune er mikill doðrantur
og ekki öfundsvert fyrir Villeneuve
að reyna að koma sögunni til skila
á skjáinn. Mikill tími fer í að skapa
heiminn og stemninguna. Varpað
er ljósi á baktjaldamakkið í keisara-
veldinu í fyrri hluta Dune, en síðan
tekur við nánast viðstöðulaus hasar.
Fyrri hlutinn er mun áhugaverðari
og hefði mátt gefa honum meira
vægi á kostnað eltingarleikja og
bardaga, þó að þeir séu vissulega
afar glæsilegir.
Það tekst ekki áfallalaust að
koma orðum Herbert til skila og
er útkoman sú að útlit er ofar inni-
haldi. Handritið er ekki jafn glæsi-
legt og útlit myndarinnar. Fyrir
vikið skilur Dune lítið eftir sig en
Oscar Isaac tekst þó að gera sér mat
úr hlutverki sínu og leikur feikna
vel eins og alltaf. Aðrir leikarar ná
ekki sömu hæðum og eru Chalamet
og Zendaya, í hlutverki Chani, ekki
eftirminnileg. Ekki hjálpar skegg-
leysið Jason Momoa í hlutverki her-
mannsins Duncan Idaho. Babs Olus-
anmokun stelur hins vegar senunni í
litlu hlutverki og er leitt að hann fái
ekki meira að moða úr.
Upplifun og flótti
Óhætt er að segja að Dune sé mikið
sjónarspil. Kvikmyndin kostaði 165
milljónir dollara í framleiðslu og sést
hver dollari á skjánum. Myndataka
Greig Fraser er mögnuð og tölvu-
brellurnar eru í heimsklassa. Sömu-
leiðis er tónlistin frábær enda er
það Óskarsverðlaunahafinn Hanz
Zimmer sem ber ábyrgð á henni.
Dune er mikil upplifun og Ville-
neuve hefur mikið til síns máls
í gagnrýni sinni á Warner Bros.
Þetta er ekki kvikmynd sem nýtur
sín í sjónvarpinu heima, þetta er
mynd til að sjá í bíó. Ekki þó búast
við kvikmynd sem hreyfir við þér,
sestu heldur í bíósætið og leyfðu
Villeneuve að flytja þig til fjarlægrar
framtíðar. Ekki veitir af smá flótta á
þessum síðustu og verstu tímum. n
NIÐURSTAÐA: Dune er stórbrotið
sjónarspil sem nýtur sín vel á
stjóra tjaldinu en skilur lítið eftir
sig.
Tilkomumikill veruleikaflótti
Dune er komin í kvikmyndahús, ári á
eftir áætlun. MYND/WARNER BROS.
Leikarar Dune stilla sér upp á rauða dreglinum á Kvikmyndahátíðinni í Feneyjum þar sem hún var frumsýnd 3. september. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
KVIKMYNDIR
Malignant
Leikstjórn: James Wan
Aðalhlutverk: Annabelle Wallis,
Maddie Hasson, Michole Briana
White, George Young
toti@frettabladid.is
Hryllingur er vitaskuld dásamleg
kvikmyndagrein og óumdeild and-
leg heilsubót samkvæmt marg-
reyndu læknisráði og sígildri kenn-
ingu Aristótelesar um kaþarsis.
Verstur andskotinn bara að hug-
myndafræðilegt svigrúm hryll-
ingsmyndanna er svo þröngt að
frumleikinn líður fyrir að enda-
laust er hægt að vekja ótta, spennu
og viðbjóð með því að spila á frum-
stæðustu hvatir okkar með eilífri
endurtekningu hins sama.
Litlu verður því blóðþyrstur
Vöggur feginn, þannig að ekki er
annað hægt en að taka þessu nýj-
asta og frumlegasta útspili hroll-
vekjupáfans James Wan í háa herr-
ans tíð, vægast sagt fagnandi
Wan gerði verðskuldað storm-
andi lukku fyrir sautján árum
með Saw og hefur allar götur síðan
verið aðalgæinn í meginstraums-
hryllingnum. Saw, eins ferlega góð
og hún er, gat að sjálfsögðu af sér
nýjan hryllingsmyndabálk sem
útvatnaðist hratt og örugglega, eins
og gengur og gerist í þessari deild,
með endalausri halarófu framhalds-
mynda sem fóru stigversnandi og
náðu nýlega síðasta lágpunkti með
hinni fádæma lélegu Spiral: From
the Book of Saw.
Eftir að hafa sveiflað söginni með
stæl hnyklaði Wan vöðvana með
upphafsmyndum bálkanna sem
kenndir eru við The Conjuring og
Insidious sem fóru ágætlega af stað
en hafa, samkvæmt náttúrulögmál-
inu, myglað hratt og örugglega.
Breytir þó litlu um að með Mal-
ignant sýnir Wan og sannar hressi-
lega að enn má treysta á hann í þess-
um efnum. Auðvitað er hann ekkert
að finna upp hryllingshjólið, en
galsinn í þessu drama um illkynja
óféti, sem gengur berserksgang eftir
að hafa verið fjarlægt með afdrifa-
ríkri skurðaðgerð, er bara svo fjandi
galsafengið að úr verður óvenjugóð
hryllingsskemmtun.
Þá má Freddy heitinn Krueger
heldur betur snúa sér í öskustónni
ef þetta nýjasta illfygli úr smiðju
Wans, með stolna hárkollu úr Ringu,
mun ekki snúa ítrekað aftur í efni-
legum en um leið bráðfeigum,
nýjum myndabálki. Skepnan sú
hefur alla burði til þess og vel það.
Annars segir hér af henni Madis-
on sem, að því er virðist, upp úr
þurru byrjar að þróa með sér svefn-
rofalömun sem er þeim annmörk-
um háð að lömuð af ótta sér hún
fyrir sér subbuleg morð sem síðan
reynast bara mjög svo raunveruleg.
Skýringuna á þessum leiðindum
er að finna í skuggalegri fortíð
hennar og þótt allur málatilbúnað-
ur gegn henni og í kringum morðin
sé algerlega út í hött þá tekst Wan að
stilla þessu þannig upp að maður
gengur ruglaðri sögunni á vald strax
í upphafi.
Djöflasýrunni pakkar hann svo
smekklega í stíliseraðan 80‘s-bún-
ing sem hann skreytir vísunum í
sígildar myndir á borð við Polter-
geist og Carrie. Malignant er þar
fyrir utan merkilega lítið ógeðsleg,
en vinnur það upp og rúmlega það
með góðum húmor og sturluðum
hasaratriðum sem fengin eru að
láni úr The Terminator, þannig að úr
verður staðlaður en samt brakandi
ferskur hrollur sem kallar frekar
fram hlátur en gæsahúð. Vel gert! n
NIÐURSTAÐA: Klikkuð og kleyf-
huga hryllingsmynd sem tekst
ítrekað að koma skemmtilega á
óvart þegar hún lætur öllum illum
látum og fer út og suður innan
staðlaðs hryllingsmyndarammans
með hæfilegum slettum af hasar
og gríni.
Skemmtilega illkynja djöflasýra
Annabelle
Wallis, óskyld
dúkkunni eftir
því sem næst
verður komist,
upplifir skelf-
ingu í illkynja
vökusvefni.
28 Lífið 23. september 2021 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐLÍFIÐ FRÉTTABLAÐIÐ 23. september 2021 FIMMTUDAGUR