Morgunblaðið - 21.04.2021, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það fór illa ímarga þeg-ar fresta
þurfti Ólympíu-
leikunum og Ól-
ympíuleikum fatl-
aðra í Tókýó, sem fara áttu
fram síðasta sumar. Fáir gátu
þó hreyft miklum andmælum í
ljósi þess gríðarlega skaða sem
heimsfaraldur kórónu-
veirunnar hafði þá þegar valdið
og þeirrar óvissu og hættu sem
leikunum hefði fylgt.
Þegar leikunum var frestað
stóðu skipuleggjendur í þeirri
von að ári síðar hefðu bóluefni
leitt veröldina úr myrkrinu. Ól-
ympíuleikarnir í Tókýó myndu
þannig ekki aðeins vera tæki-
færi til að sjá færustu íþrótta-
menn heims etja kappi, heldur
einnig nokkurs konar tákn-
mynd ljóssins við enda gang-
anna.
En þrátt fyrir að bóluefnin
hafi veitt nokkra von hefur
ekki allt gengið snurðulaust í
bólusetningum. Vandamál hafa
komið upp við framleiðslu og
dreifingu bóluefna, svo ekki sé
minnst á áhyggjurnar sem
fylgt hafa smæstu aukaverk-
unum af þeirra hálfu sem enn
hafa tafið herferðir sumra
þjóða. Þá hefur kórónuveiran
sjálf haft lag á því að blossa
upp og refsa fyrir skort á ár-
vekni hvarvetna sem menn
hafa leyft sér að slaka á.
Toshihiro Nikai, varafor-
maður frjálslyndra demókrata,
sem löngum hefur verið helsti
stjórnmálaflokkur Japans,
hafði orð á því á dögunum, að
enn kæmi til greina að aflýsa
Ólympíuleikunum í sumar,
jafnvel þó að nú séu innan við
eitt hundrað dagar þar til þeir
verða settir. Sagði Nikai meðal
annars að það myndi ganga
gegn anda leikanna ef þeir
yrðu til þess að
stuðla að frekari
útbreiðslu veir-
unnar.
Tilefni orða
Nikais var það, að
tilfellum hafði enn á ný fjölgað
í Japan, og er ekki víst hvernig
ástandið verður í sumar. Þá
munu um 80% Japana vera
mótfallin því að halda leikana
meðan heimsfaraldurinn varir.
Hann var engu að síður fljótt
gerður afturreka með orð sín,
og hafa stjórnvöld í Japan og
skipuleggjendur leikanna allir
lagt áherslu á að leikarnir verði
haldnir. Þeir fengu svo stuðn-
ing í yfirlýsingu eftir fund for-
sætisráðherra Japans, Yoshihi-
des Suga, og forseta
Bandaríkjanna, Joes Bidens,
fyrir helgi, þar sem Suga lýsti
eindregnum vilja til að leik-
arnir færu fram og fékk við það
jákvæðar undirtektir frá Bi-
den.
Það er enda mikið í húfi, ekki
aðeins fyrir íþróttamennina
heldur einnig fjárhagslega,
sem og vegna þjóðarstolts Jap-
ana, sem hafa lagt mikið undir
til að gera leikana eins glæsi-
lega og ástandið leyfir.
Á þessari stundu verður að
telja líklegt að leikarnir fari
fram, en mögulega án áhorf-
enda. Þegar var búið að ákveða
að engir erlendir gestir mættu
sækja leikana, en óneitanlega
yrði það sjónarsviptir að sjá ól-
ympíufarana sýna listir sínar á
tómum leikvöngum.
Ólympíuleikarnir geta orðið
mikilvæg skilaboð um að senn
sé faraldurinn að baki, en fari
leikarnir fram er engu að síður
nauðsynlegt að fyllsta öryggis
verði gætt. Að öðrum kosti er
hætt við því að það sem átti að
tákna sigur yfir faraldrinum
snúist í andhverfu sína.
Ólympíuleikarnir
gætu orðið ljósið við
enda ganganna}
Mikilvægir leikar
Í áliti sendi-nefndar Al-
þjóðagjaldeyr-
issjóðsins, AGS, er
eitt og annað for-
vitnilegt, svo sem
að örvunar-
aðgerðir stjórnvalda hafi stuðl-
að að hagfelldari þróun ís-
lensks þjóðarbúskapar en búist
hafi verið við í upphafi farald-
ursins. Þá er spáð hóflegum
efnahagsbata á þessu ári, en
mikilli óvissu.
Rætt er um áskoranir í ís-
lensku efnahagslífi og þörfina á
að auka fjölbreytni í atvinnulíf-
inu. Eitt af því sem nefnt er í
því sambandi er vinnumark-
aðurinn, en um hann segir
AGS: „Endurskoðun ramma
um heildarsamninga á vinnu-
markaði gæti tengt betur
launaþróun og framleiðni og
þannig aukið sam-
keppnishæfni og
fjölgað störfum í
fjölbreyttari grein-
um atvinnulífsins.“
Þetta er afar
varfærin leið til að
segja að hér á landi hafi launa-
hækkanir verið algerlega úr
tengslum við efnahagslegan
raunveruleika. Samt sem áður
halda háværustu forkólfar
verkalýðshreyfingarinnar
áfram að krefjast stórhækk-
aðra launa, langt umfram það
sem atvinnulífið stendur undir.
Fái þeir áfram að ráða launa-
þróun og hún þróist þannig
áfram úr samhengi við fram-
leiðni er ljóst, eins og AGS
bendir á, að samkeppnishæfnin
minnkar, störfunum fækkar og
atvinnulífið verður fábreyttara
og fátæklegra.
Ábending AGS um
vinnumarkaðinn er
hárrétt, en óvíst er
að hlustað verði}
Hver vill fátæklegra atvinnulíf?
U
m daginn talaði ég við gamlan
vinnufélaga minn sem rifjaði upp
góða tíma hjá Sjóvá-Almennum,
en félagið varð á sínum tíma til
við samruna tveggja trygginga-
félaga. Ég man vel eftir því að starfsmenn Al-
mennra trygginga báru ugg í brjósti vegna sam-
einingarinnar, en hann reyndist ástæðulaus.
Nú þykir sjálfsagt að einn forstjóri sé í hverju
fyrirtæki, en eftir sameiningu félaganna voru
tveir við stjórnvölinn, sem var heillaspor. Saman
unnu þeir sem einn maður, Ólafur B. Thors og
Einar Sveinsson, og náðu að kalla fram það
besta í fari starfsmanna. Samt held ég að hvor-
ugur hafi legið yfir stjórnendabókum, þótt þeir
hafi eflaust keypt þær nokkrar á flugvöllum
gegnum tíðina. Hér voru einfaldlega vandaðir
menn sem allir vissu að mátti treysta.
En hvernig eiga stjórnendur að vera? Líklega gildir það
sama í stjórnmálum og í viðskiptum.
Hörður heitinn Sigurgestsson var forstjóri Eimskipa-
félagsins í meira en 20 ár og naut virðingar. Hann sagði að
besta ráð til sín hefði verið: „Vertu vandlátur þegar þú vel-
ur þér viðskiptafélaga.“ Veldu félaga til lengri tíma, félaga
sem alltaf er hægt að treysta, líka við áföll og þegar á móti
blæs.
Hörður vildi aldrei sýnast: „Ég er ekki mikið á ferðinni
um fyrirtækið og starfsmenn verða almennt ekki mikið var-
ir við mig. Ég er ekki sá stjórnandi sem gengur um og læt-
ur sjá sig, brosir og heilsar öllum og þekkir alla. Það hentar
mér ekki – þótt það henti öðrum.“ Hann safnaði um sig
harðsnúnu liði stjórnenda og gerði sér góða
grein fyrir því að það er ekkert gagn að eintóm-
um jámönnum, heldur vel menntuðum sam-
starfsmönnum með bein í nefinu:
„Þegar við vorum ekki sammála töluðum við
okkur í gegnum hlutina. … Það var styrkur
hópsins að hver hafði sína skoðun og það var
tekið tillit til hennar. Ef samstaða náðist ekki
var mitt hlutverk að taka af skarið og það þurfti
ég stundum að gera.“
Síðar komu fram nýir stjórnendur sem töldu
sig jafnan vita best og að leiðin til árangurs
væri að „taka snúning“ á viðsemjendunum. Sú
vegferð endaði með ósköpum.
Hörður var víðsýnn og íhugull maður sem
áttaði sig á því að fyrirtæki eru hluti af ábyrgu
samfélagi. Hlutverk stjórnmálamanna væri að
búa til kerfi, eftirlit með markaði og við-
skiptum, og gera þau virk: „Við eigum að búa til kerfi sem
tryggir áframhaldandi frjálsræði og möguleika á því að láta
nýjar framtíðarsýnir rætast.“
Lykillinn að árangri Harðar var einfaldur: „Það eina sem
ég kann núna er að fást við vandamál – viðfangsefni – og
leitast við að leysa þau. Auðvitað reyni ég að horfa mest á
heildarmyndina, en ég hef líka lært að nauðsynlegt er að
skipta sér af smærri málum.“
Góður stjórnandi fæst við vandamál og leysir þau
óhræddur, en ýtir þeim aldrei á undan sér eins og margra
er háttur.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Traustir vinir og annað fólk
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
S
trandveiðar mega hefjast eftir
tæpar tvær vikur, mánudag-
inn 3. maí, og mega standa út
ágústmánuð. Örn Pálsson,
framkvæmdastjóri Landssambands
smábátaeigenda, reiknar með að bát-
um á strandveiðum fjölgi eitthvað frá
síðasta ári og fari jafnvel yfir 700.
Flestir voru bátarnir 759 sumarið
2012, en mestur afli kom á land af
strandveiðum síð-
asta sumar, tæp
tólf þúsund tonn í
heild, þar af 10.738
tonn af þorski.
Ástæður lík-
legrar fjölgunar í
sumar rekur Örn
einkum til bágs at-
vinnuástands víða.
Hann segir að
einkum séu það menn sem hafi reynslu
af sjómennsku sem stundi þessar veið-
ar og fái þarna möguleika á að fóta sig í
útgerð. Í kjölfarið geri margir þeirra
útgerð smábáta að heilsársatvinnu og
leigi eða kaupi kvóta.
Á strandveiðum séu líka menn
sem hafi misst atvinnu og nefnir hann
sem dæmi fólk úr ferðaþjónustu, flugi
og lögfræði. Hann hafnar því að talað
sé um þann hóp sem „hobbýkalla á
strandveiðum“ og segir það mjög já-
kvætt að fólk úr öðrum geirum komi
að atvinnugreininni. Í heildina styrki
strandveiðar sjávarútveginn, skapi líf í
dreifðum byggðum yfir sumartímann,
skili betra mannlífi og hafi eingöngu
haft jákvæð áhrif.
Tímabundinn yfirdráttur
Strandveiðarnar hófust 2009 og
reru fyrstu bátarnir 28. júní. Fyrsta
heila sumarið var 2010 og var þá leyft
að veiða fjóra virka daga í viku í fjóra
mánuði frá byrjun maí. Landinu var
skipt í fjögur svæði og miðað við að
veiðar yrðu stöðvaðar þegar hámarki
hvers mánaðar væri náð á hverju
svæði. Þar sem bátar voru flestir og
aflabrögð best þurfti oft að stöðva veið-
ar, einkum á vestursvæði frá Arn-
arstapa til Súðavíkur. Þetta hafi skap-
að mikla pressu að ná sem flestum
róðrum framan af mánuði með yfirvof-
andi stöðvun í huga.
Með lagabreytingu 2018 hafi átt
að tryggja tólf daga strandveiðar í
hverjum mánuði. Í fyrra hafi það hins
vegar gerst að heildarviðmiðun hafi
verið náð 19. ágúst og þá hafi strand-
veiðar verið stöðvaðar þannig að ekki
nýttust sex mögulegir róðradagar.
Heimildum var bætt við í þorski, en
ekki nógu miklu til að þær dygðu út
ágústmánuð.
„Aðalbaráttumálið er að fá
tryggingu fyrir því að heimilt verði að
veiða tólf daga í hverjum mánuði.
Núna er þakið tíu þúsund tonn, sem
óvíst er að dugi í ár. Ég hef enga trú á
öðru en bætt verði við í sumar og
menn yrðu sáttir við kerfið ef þetta
væri fyrirsjáanlegt,“ segir Örn.
-En hvaðan á að taka viðbótina?
„Þó að 2-3.000 tonnum af þorski
verði bætt við til að tryggja veiðar í 48
daga skiptir það ekki nokkru máli í
heildarmyndinni gagnvart stærð
þorskstofnsins. Þær heimildir þarf
ekki að taka af nokkrum manni og
ekkert að því að líta á viðbótina sem
tímabundinn yfirdrátt. Af 260 þúsund
tonnum er 1% 2.600 tonn, annað eins
hefur nú gerst í veiðistjórninni.“
Örn segir að fyrstu ár strandveið-
anna hafi ýmislegt komið upp á sem
búið sé að færa til betra vegar, m.a.
hvað varðar meðferð afla.
Tólf veiðidagar í
mánuði verði tryggðir
Strandveiðar 2009 til 2020
Þorskafli strandveiðibáta, tonn
Fjöldi báta að strandveiðum
12.000
9.000
6.000
3.000
0
1.000
800
600
400
200
Heimild: Landssamband
smábátaeigenda
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
554
675
594
685
630 621
741
649
548
759
664 669
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
3.396
5.042
7.095 7.420 7.368
7.749 7.643
8.555
9.313 9.070 9.170
10.738
Örn Pálsson
Örn Pálsson áætlar að það kosti 8-12 milljónir króna að starta útgerð á
strandveiðum. Þá miðar hann við þokkalegan bát, veiðarfæri og annan
búnað og leyfisgjöld.
Hann gagnrýnir að á strandveiðum þurfi að greiða 50 þúsund krónur í
sérstakt bryggjugjald eða -skatt og sé þessi útgerðarflokur sá eini sem
þurfi að greiða skattinn. Hann hafi verið lagður á á sínum tíma til að
hafnirnar gætu búið sig undir að taka á móti miklum fjölda báta á strand-
veiðum. Örn segir að farið hafi verið fram á að gjaldið verði lagt af enda
sé fyrir löngu búið að greiða kostnað við undirbúninginn.
Um 10 milljónir í startið
BÁTUR OG VEIÐARFÆRI TIL STRANDVEIÐA