Morgunblaðið - 13.05.2021, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. MAÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ný skýrslaum stöðuog horfur í
íslenskum sjávar-
útvegi og fiskeldi er
afar athyglisverð og
verður vonandi til
að rétta af sér-
kennilega umræðu
sem stundum á sér stað um ís-
lenskan sjávarútveg og jafnvel
óskiljanlegan fjandskap í garð
þessarar undir-
stöðuatvinnugreinar. Skýrslan,
sem er mikil að vöxtum og ít-
arleg, er unnin að beiðni sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráð-
herra. Hana skrifa Sveinn
Agnarsson, prófessor við við-
skiptafræðideild Háskóla Ís-
lands, og nokkrir aðrir sérfræð-
ingar á þessu sviði og er óhætt
að segja að fengur sé að útgáf-
unni.
Í skýrslunni er meðal annars
fjallað um stjórnkerfi fiskveiða
og sögu þess og þróun hér á
landi og væri sú lesning fróðleg
mörgum þeirra sem hæst hafa í
vanhugsaðri gagnrýni á sjávar-
útveginn. Rifjað er upp að
„knýjandi líffræðileg og hagræn
rök“ hafi verið fyrir því að
breyta um stjórnkerfi fiskveiða
og hverfa frá sóknarstýringu og
taka upp aflamarkskerfi.
Í skýrslunni segir einnig að
fjölmargar rannsóknir hafi „sýnt
fram á að aflamarkskerfi með
framseljanlegum aflaheimildum
auki hagkvæmni við veiðar og
geri þær arðbærari“. Nefnd eru
nokkur lönd sem dæmi um þessa
reynslu og svo segir: „Með tím-
anum munu skilvirkari fyrirtæki
kaupa út þau fyrirtæki sem ein-
hverra hluta vegna
eru ekki jafn vel
rekin og þannig
munu aflaheimildir
safnast á hendur
þeirra fyrirtækja er
mestan mat geta
gert sér úr þeim.
Aflamarkskerfi
hvetja einnig til þess að útgerðir
lágmarki kostnað og kappkosti
að auka verðmæti afla síns.
Þessir hvatar verða því sterkari
sem aflaheimildunum er út-
hlutað til lengri tíma. Ótíma-
bundin úthlutun aflahlutdeilda
ýtir mest undir langtímahugsun
og hvetur útgerðir til að hugsa
vel um fiskstofnana.“
Ennfremur er bent á að í lög-
um séu ákvæði sem komi í veg
fyrir að fyrirtækin verði mjög
stór og þar sé því ákveðin mála-
miðlun. En jafnframt er minnt á
að „stærri fyrirtækin eru helstu
burðarásar íslensks sjávar-
útvegs og samkeppnisstaða ís-
lensks sjávarútvegs á alþjóð-
legum vettvangi ræðst að mestu
leyti af viðgangi þeirra og vexti.
Því má ljóst vera að eigi verður
slitið sundur stjórnkerfi fisk-
veiða annars vegar og sam-
keppnisstaða íslensks sjávar-
útvegs hins vegar.“
Í þessu samhengi skiptir
einnig miklu að hafa í huga að
íslensk sjávarútvegsfyrirtæki
eru smá í alþjóðlegu samhengi
og keppa að auki við rík-
isstyrktan sjávarútveg annarra
landa, en í skýrslunni kemur
einmitt fram að Ísland er eina
ríki OECD þar sem sjávar-
útvegur nýtur ekki stuðnings
hins opinbera.
Gott væri ef ný
skýrsla um sjávar-
útveg yrði til að leið-
rétta ýmsar mis-
sagnir um greinina}
Fróðleg skýrsla
Kjörtímabil síð-asta forseta í
Bandaríkjunum
reyndist frið-
vænlegra en marg-
ur gaf sér þegar sá
settist óvænt við
skrifborðið í ávölu
skrifstofunni í
Washington. Hann reyndist mun
nær Ísrael í liði en Obama for-
seti, sem veitti Bræðralagi
múslima í Egyptalandi atbeina
sinn og studdi aðför þeirra að
Mubarak forseta. Ekki var
Bandaríkjaforsetinn sem við tók
að launa stuðning við sig, enda
hefur mikill meirihluti gyðinga
vestra jafnan stutt flokk demó-
krata í kosningum.
Þeir Íslendingar sem enn fá
aðeins skýringar sínar um utan-
ríkismál frá „RÚV“ fá mjög
brenglaða mynd af því sem ger-
ist í umheiminum. Fréttastofan
sú styður sig nú og jafnan við
sama fræðimanninn og er það
inntak kynninga hans ætíð eins
að Ísraelsmenn verðskulda einir
sakfellingu að hans mati. Nú
síðast var kenningin sú að for-
sætisráðherra
þeirra stæði í blóðs-
úthellingum til að
styrkja stöðuna í
viðræðum um
stjórnarmyndun!
Var þá lítt horft til
aðdraganda síðustu
atburða.
Gegnum tíðina hefur margur
hlotið friðarverðlaun fyrir að
skakka leik á þessum bletti. Í
fréttaflauminum vill gleymast
hversu þétt er búið þarna. Ísr-
aelsríki er aðeins fimmti hluti af
stærð Íslands. Gaza-svæðið,
þaðan sem eldflaugunum var
skotið nú, er um 1,5% af stærð
Íslands og þar búa um tvær
milljónir manna og lúta stjórn
Hamas-samtakanna, sem
klerkastjórnin í Íran stýrir. Í
Gaza var síðast kosið 2006 og
því ástæðulaust að blanda
„stjórnarmyndunarviðræðum“
inn í þeirra ákvarðanir. En ein-
hliða framsetning og túlkun at-
burða gerir engum gagn. Hin
formlegu stjórnvöld Palestínu á
Vesturbakkanum hafa ekkert yf-
ir Hamas-liðum í Gaza að segja.
Dapurlegt er að sjá
gamla atburði eins
og í endursýningu
og ekkert hefur
breyst}
Hver, ef einhver, verða
viðbrögð Bidens?
Á
kjörtímabilinu hefur margt gerst á
sviði heilbrigðismála. Heilbrigð-
iskerfið sjálft hefur verið eflt fjár-
hagslega svo um munar og ýmsar
breytingar í stefnumótun, skipu-
lagi og framboði þjónustu verið gerðar. Mig
langar til að nefna sérstaklega tíu atriði sem
sýna það að við erum sannarlega að gera betur í
heilbrigðismálum.
1. Fyrst nefni ég heilbrigðisstefnu sem var
samþykkt á Alþingi í júní 2019. Með setningu
heilbrigðisstefnu hafa heilbrigðisyfirvöld og
stofnanir heilbrigðiskerfisins nú vegvísi sem
gerir að verkum að sjúklingum er tryggð rétt og
samfelld þjónusta á réttu þjónustustigi.
2. Í öðru lagi nefni ég framkvæmdir við nýjan
Landspítala við Hringbraut sem ganga vel.
Nýtt sjúkrahótel hefur verið tekið í notkun á
kjörtímabilinu og framkvæmdir við meðferðarkjarna eru í
fullum gangi.
3. Heilsugæslan hefur verið efld sem fyrsti viðkomu-
staður í heilbrigðiskerfinu. Fagstéttum sem starfa innan
heilsugæslunnar hefur verið fjölgað og fjárframlög til
heilsugæslunnar hafa aukist um rúmlega 22% á kjör-
tímabilinu.
4. Greiðsluþátttaka sjúklinga í kostnaði vegna heilbrigð-
isþjónustu hefur lækkað verulega. Hlutfallið var 18,3% árið
2013 en hafði lækkað í 15,6% árið 2019, sem er nýjasti út-
reikningur yfir hlutfallið. Í fjármálaáætlun er gert ráð fyrir
áframhaldandi lækkun greiðsluþátttöku sjúklinga.
5. Geðheilbrigðisþjónusta hefur verið efld
verulega, til dæmis með fjölgun sálfræðinga í
heilsugæslu og geðheilsuteymum um land allt.
6. Ráðist hefur verið í stóráták í fjölgun
hjúkrunarrýma, en samhliða mikilli uppbygg-
ingu rýma hefur verið unnið að því að efla
dagvöl, heimaþjónustu og heilsueflingu aldr-
aðra.
7. Kostnaður vegna tannlækninga aldraðra
og öryrkja hefur lækkað mikið. Það er afger-
andi þáttur í því að jafna aðgang fólks að heil-
brigðisþjónustu og sporna við heilsufars-
legum ójöfnuði af félagslegum og
fjárhagslegum ástæðum.
8. Við höfum sett stefnu í endurhæfingar-
málum og unnið framkvæmdaáætlun til þess
að koma tillögum stefnunnar til framkvæmda.
9. Í því skyni að ná markmiði heilbrigðis-
stefnu um enn öflugra lýðheilsustarf lagði ég fram þings-
ályktunartillögu um lýðheilsustefnu á Alþingi í mars
2021, en mikilvægt er að stefna um lýðheilsu standi á
traustum grunni og samræmist heilbrigðisstefnu.
10. Að endingu nefni ég stofnun landsráðs um mönnun
og menntun í heilbrigðiskerfinu. Landsráðið mun hafa
það hlutverk að greina mannaflaþörf heilbrigðiskerfisins
og koma með tillögur til ráðherra varðandi mönnun og
menntun þessara stétta og unnið er að samsetningu þess í
heilbrigðisráðuneytinu nú um stundir.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Tíu atriði
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
E
nginn vafi leikur á því að
lögfesting frumvarps um-
hverfisráðherra um
breytingu á lögum um
hollustuhætti og mengunarvarnir,
sem er til umfjöllunar á Alþingi,
mun hafa mikil og víðtæk áhrif.
Helstu breytingarnar varða með-
höndlun úrgangs. Markmiðið er að
skapa skilyrði fyrir myndun hring-
rásarhagkerfis, stuðla að sjálfbærri
auðlindanýtingu, draga úr myndun
úrgangs og auka endurvinnslu hans.
Um er að ræða innleiðingu Evr-
óputilskipana en hætt hefur verið
við fyrri áform um að lögin taki gildi
1. júlí næstkomandi og er nú lagt til
að gildistakan verði 1. janúar 2023.
Auka á endurvinnslu heimilis-
úrgangs. Er m.a. lagt til að komið
verði á skyldu til sérstakrar söfn-
unar fleiri úrgangstegunda en nú-
gildandi lög kveða á um sem og
skyldu til flokkunar einstaklinga og
lögaðila á þessum úrgangsteg-
undum. Einstaklingum og lögaðilum
verður gert skylt að flokka heimilis-
úrgang og rekstrarúrgang, safna
skal pappír, plasti og lífúrgangi við
íbúðarhús og atvinnuhúsnæði í þétt-
býli, þ.e.a.s. við húsvegg, til að stuðla
að enn frekari flokkun og endur-
vinnslu, sveitarfélögum verður skylt
að innheimta gjald sem næst raun-
kostnaði við meðhöndlun úrgangs og
úrvinnslugjald verður lagt á gler-,
málm- og viðarumbúðir.
Í samræmi við tilskipun sem
innleiða á verður lagt bann við urðun
úrgangs sem hefur verið safnað sér-
staklega til undirbúnings fyrir
endurnotkun eða til endurvinnslu.
Þá ber framleiðendum og innflytj-
endum að fjármagna hreinsun á
rusli á víðavangi svo dæmi séu nefnd
en hvað síðastnefnda atriðið varðar
segir í greinargerð að Úrvinnslu-
sjóði verði falið að útfæra fyrir-
komulag söfnunar úrgangs á víða-
vangi.
Umsagnir við frumvarpið hafa
streymt til umhverfisnefndar Al-
þingis að undanförnu. Þær eru al-
mennt jákvæðar gagnvart því mark-
miði sem breytingarnar miða að en
fjölmargt er gagnrýnt, m.a. óljós
áætlun um kostnað sem þær muni
hafa í för með sér. Félag atvinnurek-
enda segir t.a.m. að tilraun umhverf-
is- og auðlindaráðuneytisins til að
bæta við einhverju kostnaðarmati í
greinargerð frumvarpsins sé mjög í
skötulíki. Eingöngu sé horft á kostn-
að sveitarfélaga. „Ekkert er vikið að
kostnaðaráhrifum á fyrirtækin. Þá
er mat á verðlagsáhrifum eingöngu
reiknað út frá (afar bjartsýnu) mati
á áhrifum frumvarpsins á kostnað
sveitarfélaga, sem þau eru líkleg til
að velta út í verðlagið með hækkun
þjónustugjalda. Engin tilraun er
gerð til að meta verðlagsáhrif af
úrvinnslugjaldi sem leggjast
mun á nýja vöruflokka eða hækkuðu
úrvinnslugjaldi vegna aukinna kvaða
í lögum sem frumvarpið hefur í
för með sér,“ segir í umsögn FA.
Mat á verðlagsáhrifum sé algjörlega
marklaust og vinnubrögðin óboðleg.
Í sameiginlegri umsögn SA,
SVÞ, SAF, SFS og SI segir einnig
að mat á kostnaði skorti og hætt sé
við að óbreyttu að frumvarpið „muni
fela í sér verulegan kostnað fyrir alla
aðila, fyrirtæki, sveitarfélög og al-
menning“.
Í umsögn Landverndar eru
lagabreytingarnar sagðar gott vega-
nesti í vegferðina að hringrásar-
hagkerfinu. Markmiðið sé að fyrir
árslok 2030 verði a.m.k. 70% af um-
búðaúrgangi og 65% af heimilis-
úrgangi endurunnin og kærkomið sé
að framvegis verði skylt að flokka
byggingar- og niðurrifsúrgang með
væntanlegum breytingum.
Stór skref en mati
á kostnaði ábótavant
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Urðun Í umsögn Sorpu segir að breytingarnar í frumvarpinu séu mikil-
vægar til að draga úr urðun og hætta henni alfarið í Álfsnesi í lok árs 2023.
Kveðið er á um skilagjald á
ökutæki í frumvarpinu en fram
kemur í umsögn Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga að sveit-
arfélög og heilbrigðiseftirlitin
hafi orðið vör við töluverða
aukningu þess að ökutæki séu
skilin eftir á víðavangi.
Áætlað sé að það kosti
sveitarfélög á höfuðborgar-
svæðinu a.m.k. 30 þúsund kr.
að fjarlægja ökutæki af víða-
vangi og samkvæmt gjaldskrá
Vöku kosti allt að 25.000 kr.
að fjarlægja ökutæki.
„Er því nokkuð ljóst að
skilagjaldið er orðið það lágt
að almenningur sér ekki leng-
ur hag sinn í að skila inn bíl-
um heldur skilur þá í auknu
mæli eftir á víðavangi með til-
heyrandi kostnaði sveitarfé-
laga og þá um leið íbúa,“ segir
í umsögninni og leggur sam-
bandið til að skilagjald öku-
tækja verði 30 þúsund kr. á
hvern bíl.
Skilagjald
verði 30 þús.
BÍLAR Á VÍÐAVANGI